Преглед на кодот на Амониум

{{Chembox
| ImageFile1 = Ammonium-2D.svg
| ImageSize1 =170px
| ImageAlt1 = Двадимензионална скелетна верзија на амониумскиот јон
| ImageFileL1 = Ammonium-3D-balls.png
| ImageAltL1 = [[Модел на топка и стап]] на амониумскиот катјон
| ImageFileR1 = Ammonium-3D-vdW.png
| ImageAltR1 = Просторен модел на амониумскиот катјон
| SystematicName = Азаниум<ref>{{RedBookRef|pages=71,105,314}}</ref>
| IUPACName = Амониум јон
| OtherNames =
|Section1={{Chembox Identifiers
| CASNo = 14798-03-9
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = 54S68520I4
| PubChem = 16741146
| ChemSpiderID = 218
| SMILES = [NH4+]
| InChI = 1/H3N/h1H3/p+1
| InChIKey = QGZKDVFQNNGYKY-IKLDFBCSAZ
| StdInChI = 1S/H3N/h1H3/p+1
| StdInChIKey = QGZKDVFQNNGYKY-UHFFFAOYSA-O
| RTECS = 
| MeSHName = D000644
| ChEBI = 28938}}
|Section2={{Chembox Properties
| Formula = {{хем|N|H|4|+}}
| N=1 | H=4
| Appearance =
| Solubility = 
| pKa = 9.25
| ConjugateBase = [[Ammonia]]
}}
|Section3={{Chembox Hazards
| MainHazards =
| FlashPt =
| AutoignitionPt = }}
|Section4={{Chembox Structure
| MolShape = Тетраедарен
}}
}}
'''Амониумскиот''' [[Јон|катјон]] ― позитивно [[Електричен набој|наелектризиран]] повеќеатомски јон со [[хемиска формула]] {{хем|NH|4|+}}. Се образува со [[Протонација|протонирање]] на [[амонијак]] ({{хем|NH|3}}). Амониумот е исто така општо име за позитивно наелектризираните или протонирани [[Супституција (хемија)|заменети]] [[Амин (хемија)|амини]] и четвртични амониумски катјони ({{хем|NR|4|+}}), каде што еден или повеќе [[атом]]и на [[водород]] се заменети со органски групи (означени со R).

== Киселинско-базни својства ==
[[Податотека:Hydrochloric_acid_ammonia.jpg|мини| Пареи од [[Солна киселина|хлороводородна киселина]] и амонијак образувајќи бел облак од амониум хлорид.]]
Амониумскиот јон се создава кога амонијакот, слаба база, реагира со [[Бренстед-Лауриева теорија|Бренстедови киселини]] (дарители на протони):

: {{хем|H|+}} + {{хем|NH|3}} → {{хем|NH|4|+}}

Амониумскиот јон е слабо кисел, реагирајќи со Бренстедовите бази за да се врати во ненаполнетата молекула на [[амонијак]]:

: {{хем|NH|4|+}} + {{хем|B|-}} → {{хем|HB}} + {{хем|NH|3}}

Така, третманот на концентрирани раствори на соли на амониум со силна база дава амонијак. Кога амонијакот се раствора во вода, мала количина од него се претвора во јони на амониум:

: {{хем|H|2|O}} + {{хем|NH|3}} ⇌ {{хем|OH|-}} + {{хем|NH|4|+}}

Степенот до кој амонијакот го образува амониумскиот јон зависи од [[Водороден показател|рН]] на растворот. Ако pH вредноста е ниска, рамнотежата се поместува надесно: повеќе молекули на амонијак се претвораат во јони на амониум. Ако pH вредноста е висока (концентрацијата на водородните јони е ниска, а [[Хидроксид|јоните на хидроксид]] е висока), рамнотежата се поместува налево: јонот на [[хидроксид]] апстрахира протон од јонот на амониум, создавајќи амонијак.

Образување на соединенија на амониум може да се случи и во фазата на [[пареа]]; на пример, кога пареата на амонијак доаѓа во контакт со пареата на хлороводород, се образува бел облак од амониум хлорид, кој на крајот се таложи како [[Цврста состојба на материјата|цврста]] супстанца во тенок бел слој на површините.

== Соли ==
[[Податотека:Bildung_Ammonium.svg|мини|Создавање на амониум.]]
Амониумскиот катјон се наоѓа во различни [[соли]] како што се амониум карбонат, амониум хлорид и [[амониум нитрат]]. Повеќето едноставни амониумови соли се многу [[Растворливост|растворливи]] во вода. Исклучок е амониум хексахлороплатинат, чиешто создавање некогаш било користено како тест за амониум. Амониумовите соли на нитрат и особено перхлорат се многу експлозивни, во овие случаи амониумот е средството за намалување.

Во необичена постапка, јоните на амониум создаваат амалгам. Таквите видови се подготвуваат со додавање на натриум амалгам во раствор од амониум хлорид.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.hull.ac.uk/chemistry/intro_inorganic/Chap9.htm|title=Pseudo-binary compounds|archive-url=https://web.archive.org/web/20200727215402/https://www.hull.ac.uk/chemistry/intro_inorganic/Chap9.htm|archive-date=27 јули 2020|accessdate=27 јуни 2022}}</ref> Овој амалгам на крајот се распаѓа и ослободува амонијак и водород.<ref>{{Наведена енциклопедија|encyclopedia = VIAS Encyclopedia|title = Ammonium Salts |url = http://www.vias.org/encyclopedia/chem_ammonia_salts.html}}</ref>

За да се открие дали јонот на амониум е присутен во солта, прво солта се загрева во присуство на алкален хидроксид со што се ослободува гас со особен мирис кој секако е [[амонијак]].<chem display="block">NH4+ + OH- + heat-> NH3 + H2O </chem>За дополнително да се потврди амонијакот, тој поминува низ стаклена прачка натопена во раствор на HCl ([[Солна киселина|хлороводородна киселина]]) создавајќи бели густи испарувања на амониум хлорид.<chem display="block">NH3(gas) + HCl(aq) -> NH4Cl(solid)</chem>Амонијакот кога поминува низ растворот CuSO<sub>4</sub> (бакар сулфат) преминува од сина во длабока сина боја, образувајќи Швајцеров реагенс.<chem display="block">CuSO4(aq) + 4NH3(aq) + 4H2O -> [Cu(NH3)4(H2O)2](OH)2(aq) + H2SO4(aq)</chem>Амонијакот или амониумскиот јон кога се додаваат во Неслеровиот реагенс, дава талог со кафеава боја познат како јодид од Милионовата база во основната средина.

Амониумскиот јон кога е додаван во хлороплатинската киселина дава жолт талог.<chem display="block">H2[PtCl6](aq) + NH4+(aq) -> (NH4)2[PtCl6](s) + 2H+</chem>Амониумскиот јон кога е додаван во натриум кобалтинитрит дава жолт талог.<chem display="block">Na3[Co(NO2)6](aq) + 3NH4(aq) -> (NH4)3[Co(NO2)6](s) + 3Na+(aq)</chem>Амониумскиот јон кога е додаван во битартратот на калиум дава бел талог.<chem display="block">KC4H5O6(aq) + NH4+(aq) -> (NH4)C4H5O6(s) + K+(aq)</chem>

== Органски јони ==
[[Водород]]ните [[атом]]и во амониумскиот [[јон]] може да се заменат со [[алкил]]на група или некоја друга органска група за да образуваат супституиран амониумски јон (номенклатура [[Меѓународен сојуз за чиста и применета хемија|МСЧПХ]]: аминиум јон). Во зависност од бројот на органски групи, амониумскиот катјон се нарекува примарен, секундарен, терцијарен или кватернарен. Со исклучок на четвртичните амониумски катјони, органските амониумски катјони се слаби киселини.

Пример за реакција која образува амониумски јон е онаа помеѓу диметиламин, (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NH и киселина за да се добие диметиламониумски катјон, (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NH<sup>+</sup><sub>2</sub>:

Кватернарните амониумски катјони имаат четири органски групи прикачени на [[азот]]ниот атом, им недостасува водороден атом поврзан со атомот на азот. Овие катјони, како што е катјонот тетра- <nowiki><i id="mwnQ">n</i></nowiki> -бутиламониум, понекогаш се користени за замена на [[натриум]]ски или [[калиум]]ски јони за да се зголеми растворливоста на поврзаниот анјон во органски растворувачи. Примарните, секундарните и терциерните амониумски соли ја имаат истата функција, но се помалку липофилни. Тие исто така се користат како катализатори за пренос на фаза и [[сурфактант]]и.

Невообичаена класа на органски амониумски соли се деривати на катјони на аминските [[Радикал (хемија)|радикали]], <sub>R3N</sub><sup>+•</sup> како што е трис(4-бромофенил)амониумил хексахлороантимонат.

== Биологија ==
Амониумските јони се отпаден производ на [[Метаболизам|метаболизмот]] на [[Животно|животните]]. Кај [[риби]]те и водните [[безрбетници]], тој се излачува директно во водата. Кај [[цицачи]]те, [[Ајкула|ајкулите]] и [[водоземци]]те, тој во [[Циклус на уреа|циклусот на уреа]] се претвора во [[уреа]], бидејќи уреата е помалку токсична и може поефикасно да се складира. Кај [[птици]]те, [[влекачи]]те и копнените полжави, метаболниот амониум се претвора во [[мочна киселина]], која е цврста и затоа може да се излачи со минимална загуба на вода.<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/biologyc00camp/page/937|title=Biology|last=Campbell|first=Neil A.|last2=Jane B. Reece|publisher=Pearson Education, Inc|year=2002|isbn=978-0-8053-6624-2|edition=6|location=Сан Франциско|pages=[https://archive.org/details/biologyc00camp/page/937 937–938]|chapter=44|author-link=Нил Кембел (научник)|author-link2=Џејн Рис|chapter-url=https://archive.org/details/biologyc00camp}}</ref>

Амониумот е важен извор на [[азот]] за многу растителни видови, особено оние кои растат на хипоксични почви. Сепак, тој е исто така токсичен за повеќето растителни видови и ретко се применува како единствен извор на азот.<ref>{{Наведено списание|last=Britto|first=DT|last2=Kronzucker, HJ|year=2002|title=NH<sub>4</sub><sup>+</sup> toxicity in higher plants: a critical review|url=http://www.utsc.utoronto.ca/~britto/publications/amtox.pdf|journal=Journal of Plant Physiology|volume=159|issue=6|pages=567–584|doi=10.1078/0176-1617-0774}}</ref>

== Метал ==
[[Податотека:73. Добивање амониум амалгам.ogg|280п||мини|Добивање амониум [[Амалгам (хемија)|амалгам]].]]
Амониумскиот јон има многу слични својства на катјоните на потешките [[Алкален метал|алкални метали]] и често се смета за близок еквивалент.<ref name="Holleman&Wiberg">{{Holleman&Wiberg}}</ref><ref name="Stevenson" /><ref name="Bernal&Massey" /> Се очекува амониумот да се однесува како [[метал]] (NH<sup>+</sup><sub>4</sub> јони во море од електрони) при многу високи притисоци, како што се во внатрешноста на гасните џиновски планети како што се [[Уран (планета)|Уран]] и [[Нептун]].<ref name="Stevenson">{{Наведено списание|last=Stevenson|first=D. J.|date=20 ноември 1975|title=Does metallic ammonium exist?|journal=[[Nature (весник)|Nature]]|volume=258|issue=5532|pages=222–223|bibcode=1975Natur.258..222S|doi=10.1038/258222a0}}</ref><ref name="Bernal&Massey">{{Наведено списание|last=Bernal|first=M. J. M.|last2=Massey|first2=H. S. W.|date=3 февруари 1954|title=Metallic Ammonium|journal=[[Месечни известувања на Кралското астрономско друштво]]|volume=114|issue=2|pages=172–179|bibcode=1954MNRAS.114..172B|doi=10.1093/mnras/114.2.172|doi-access=free}}</ref>

Во нормални услови, амониумот не постои како чист метал, туку постои како [[Амалгам (хемија)|амалгам]] ([[легура]] со [[жива]]).<ref>{{Наведено списание|last=Reedy|first=J.H.|date=1 октомври 1929|title=Lecture demonstration of ammonium amalgam|journal=Journal of Chemical Education|volume=6|issue=10|pages=1767|bibcode=1929JChEd...6.1767R|doi=10.1021/ed006p1767}}</ref>

== Поврзано  ==
{{div col|colwidth=30em}}
*[[Амониумски превозник]]
*[[f-сооднос (океанографија)|f-сооднос]]
*[[Хидрониум]] (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>)
*[[Иминиум]]
*[[Нитрификација]]
*[[Ониумски јон]]
*„''[[Величествениот посед]]''“ ([[расказ]] од [[Исак Асимов]]) 
{{div col end}}

== Наводи ==
{{Наводи|30em}}

{{Амониумски соединенија}}
{{Соединенија на азотот}}
{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Катјони]]
[[Категорија:Амониумски соединенија]]