Преглед на кодот на База (хемија)

Во [[хемија]]та, '''базите''', како и [[Киселина|киселините]] се дефинирани од три [[Теорија|теории]]:

* ''Арениусова теорија'': Бази се [[Супстанција|супстанции]] кои при [[електролитна дисоцијација]] даваат [[Хидроксиден јон|хидроксидни јони]] како единствен вид [[анјон]]и
* ''Бренстед-Лауриева теорија'': Бази се супстанции кои во една [[Протолиза|протолитичка]] [[Хемиска реакција|реакција]] се [[протон]]-акцептори (приматели на протони)
* ''Луисова теорија'': Бази се супстанции кои при една реакција оддава [[електрон]]ски пар.

Меѓутоа, најзастапена дефиниција за база е Бренстед-Лауриевата — [[хемиско соединение]] кое апсорбира [[хидрониум]] јони кога е [[раствор]]ено во [[вода]]. [[Алкал]]от е специјален вид на база, каде што во водена средина хидроксидните јони се донираат. Базите и киселините се гледаат како две спротивности бидејќи ефектот на киселината се состои во зголемување на [[концентрација]]та на хидрониум (H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>) јоните во водата, додека базите ја намалуваат оваа концентрација. [[Арениус]]овските бази се растворливи во вода и овие раствори имаат секогаш [[Водороден показател|pH]] поголема од 7.

== Карактеристични бази ==

* [[Карбонат]]и - [[сода бикарбона]] (натриум водород карбонат) и [[натриум карбонат]]
* [[Амонијак]] и [[амини]]
* [[Пиридин]] и други [[циклични ароматични соединенија]]
* [[Метал]]ните [[хидроксид]]и, како [[натриум хидроксид]] или [[калиум хидроксид]]
* Многу метални [[оксид]]и формираат базични хидроксиди во реакција со вода ([[анхидрид]]и)
* [[Сапун]]и

== Базите и pH ==

Водородниот показател на (нечистата) вода е мерка за нејзината [[киселост]]. Во чистата вода, околу еден од десет милиони [[молекули]] дисоцираат на хидрониум јони и хидроксидни јони, според следната [[хемиска равенка]]:

:2H<sub>2</sub>O(l) → H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>(aq) + OH<sup>-</sup>(aq)

Концентрацијата, мерена во [[Мол )единица)|мол]] на [[литар]] на јоните е индицирана како [H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>] и [OH<sup>−</sup>]. Нивниот [[Производ (хемија)|продукт]] е [[Дисоцијациска константа|дисоцијациската константа]] на водата со нив и има вредност 10<sup>−14</sup>&nbsp;mol<sup>2</sup>/l<sup>2</sup>. pH се дефинира како −log&nbsp;[H<sub>3</sub>O<sup>+</sup>]; па според ова, чистата вода има pH-вредност 7. (Овие броеви се точни на 23&nbsp;°C и малку различни на други [[Температура|температури]].)

Базата ги прима (отстранува) хидрониум јоните од растворот, или донира хидроксидни јони (OH<sup>−</sup>) во растворот. И двете дејства ќе ја намалат концентрацијата на хидрониум јоните и ќе ја покачат pH-вредноста. Киселините имаат обратно дејство.

== Одлики на базите ==

Базите се многу малку [[Вискозност|повискозни]] од чистата вода, имаат горчлив вкус и се распенуваат при допир. При реакција со киселините даваат [[соли]].

== Неутрализација на киселините ==

Кога е растворена во вода, базата натриум хидроксид се разложува на хидроксидни и [[натриум]]ови јони:

:<math>\mbox{NaOH}\to \mbox{Na}^++\mbox{OH}^-</math>

а слично и [[Хлороводородна киселина|хлороводородната киселина]] формира хидрониум и хлоридни јони:

:<math>\mbox{HCl} + \mbox{H}_2\mbox{O}\to \mbox{H}_3\mbox{O}^++\mbox{Cl}^-.</math>

Кога овие два раствора се мешаат, H<sub>3</sub>O<sup>+</sup> и OH<sup>−</sup> јоните се комбинираат за да формираат молекула на вода:

:<math>\mbox{H}_3\mbox{O}^++\mbox{OH}^-\to\mbox{2H}_2\mbox{O}</math>

Ако се растворени еднакви количини на NaOH и HCl, базата и киселината се [[Неутрализација|неутрализираат]], при тоа останува само NaCl ([[готварска сол]]) во растворот.

== Алкалност на нехидроксидите ==

И натриум карбонатот и амонијакот се бази, иако ниедна од овие супстанции не содржи OH<sup>−</sup> групи. Така е затоа што и двете примаат H<sup>+</sup> кога се растворени во вода:

:<math>\mbox{Na}_2\mbox{CO}_3+\mbox{H}_2\mbox{O}\to2\mbox{Na}^++\mbox{HCO}_3^-+\mbox{OH}^-</math>
:<math>\mbox{NH}_3+\mbox{H}_2\mbox{O}\to\mbox{NH}_4^++\mbox{OH}^-.</math>

== Базите како хетерогени катализатори ==

Базните супстанции моѓат да се користат како растворливи хетерогени [[катализатор]]и за хемиските реакции. Примери за ова се металните оксиди, како [[магнезиум оксид]], [[калциум оксид]] и [[бариум оксид]], како и [[калиум флуорид]] на [[алуминиум]] и некои [[зеолит]]и. Голем дел на [[Преодни метали|преодните метали]] се добри катализатори, од кои многу од нив формираат базни супстанции. Базните катализатори се користат за [[хидрогенација]], за миграција на [[Двојна врска|двојните врски]], за [[Мервејн-Пондорф-Верлај редукција]], [[Мајкл реакција]] и многу други реакции.

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Базни соединенија|*]]
[[Категорија:Бази| ]]