Преглед на кодот на Благороден метал

{{Разликување|Скапоцен метал}}
{| style="text-align: center; border: thin solid black; margin-left: 1em; margin-bottom: 1em; float: right"
 |+ Благородни метали во [[Периоден систем на елементите|периодниот систем]]
 | H
 | colspan="1" rowspan="1" |
 | colspan="10" rowspan="3" |
 | colspan="5" rowspan="1" |
 | He
|-
 | Li
 | Be
 | B 
 | C 
 | N 
 | O 
 | F 
 | Ne
|-
 | Na
 | Mg
 | Al
 | Si
 | P 
 | S 
 | Cl
 | Ar
|-
 | K 
 | Ca
 | Sc
 | Ti
 | V 
 | Cr
 | Mn
 | Fe
 | Co
 | Ni <!-- style="background-color: orange" | [[никел|Ni]]-->
 | style="background-color: orange" | [[бакар|Cu]]
 | Zn
 | Ga
 | Ge 
 | As <!-- style="background-color: orange" | [[арсен|As]] -->
 | Se
 | Br
 | Kr
|-
 | Rb
 | Sr
 | Y
 | Zr
 | Nb
 | Mo
 | style="background-color: orange" | [[технециум|Tc]]
 | style="background-color: yellow" | [[рутениум|Ru]]
 | style="background-color: yellow" | [[родиум|Rh]]
 | style="background-color: yellow" | [[паладиум|Pd]]
 | style="background-color: yellow" | [[сребро|Ag]]
 | Cd
 | In
 | Sn <!-- style="background-color: orange" | [[калај|Sn]] -->
 | style="background-color: orange" | [[антимон|Sb]]
 | Te
 | I 
 | Xe
|-
 | Cs
 | Ba
 | * 
 | Hf
 | Ta
 | W 
 | style="background-color: orange" | [[рениум|Re]]
 | style="background-color: yellow" | [[осмиум|Os]]
 | style="background-color: yellow" | [[иридиум|Ir]]
 | style="background-color: yellow" | [[платина|Pt]]
 | style="background-color: yellow" | [[злато|Au]]
 | style="background-color: yellow" | [[жива|Hg]]
 | Tl
 | Pb
 | style="background-color: orange" | [[бизмут|Bi]]
 | style="background-color: orange" | [[полониум|Po]]
 | At
 | Rn 
|-
 | Fr
 | Ra
 | ** 
 | Rf
 | Db
 | Sg
 | style="background-color:#cfff99" | [[бориум|Bh]]
 | style="background-color:#cfff99" | [[хасиум|Hs]]
 | style="background-color:#cfff99" | [[мајтнериум|Mt]]
 | style="background-color:#cfff99" | [[дармштатиум|Ds]]
 | style="background-color:#cfff99" | [[рендгениум|Rg]]
 | style="background-color:#cfff99" | [[копернициум|Cn]]
 | Nh
 | Fl
 | Mc
 | Lv
 | Ts
 | Og
|-
 | colspan="2" rowspan="3" |
 | colspan="17" rowspan="1" | &nbsp;
|-
 | *
 | La
 | Ce
 | Pr
 | Nd
 | Pm
 | Sm
 | Eu
 | Gd
 | Tb
 | Dy
 | Ho
 | Er
 | Tm
 | Yb
 | Lu
|-
 | **
 | Ac
 | Th
 | Pa
 | U 
 | Np
 | Pu
 | Am
 | Cm
 | Bk
 | Cf
 | Es
 | Fm
 | Md
 | No
 | Lr
|-
| colspan="18" style="text-align:left;" | {{легенда|#FFFF00;| {{мали|Класични благородни метали}} }}
|-
| colspan="18" style="text-align:left;" | {{легенда|#FF8000;| {{мали|Полублагородни метали}} }}
|-
| colspan="18" style="text-align:left;" | {{легенда|#cfff99;| {{мали|Краткотрајни радиоактивни благородни метали}} }}
|}
'''Благороден метал''' — [[метал]]ен [[хемиски елемент]] кој не [[корозија|кородира]]<ref>{{ОДРМЈ|благороден}}</ref> и се среќава во природата во [[самороден елемент|сиров облик]]. [[Злато]]то, [[платина]]та и другите метали од [[платинска група|платинската група]] ([[рутениум]]от, [[родиум]]от, [[паладиум]]от, [[осмиум]]от, [[иридиум]]от). Среброто, бакарот и живата понекогаш се сметаат за благородни, макар што ова е поретко бидејќи тие во природата обично се среќаваат во комбинација со сулфур.

Разни полиња имаат различни дефиниции за благороден метал. Во [[физика]]та има само три благородни метали: бакарот, среброто и златото. Во [[забарство]]то, среброто не важи за благороден метал бидејќи е подложно на корозија во устата. Во хемијата постои и поширока категорија на '''полублагородни метали''' — оние метални и [[полуметал]]ни елементи кои не реагираат со слаба киселина и не ослободуваат водороден гас во процесот. Тука спаѓаат [[бакар]]от, [[жива]]та, [[технециум]]от, [[рениум]]от, [[арсен]]от, [[антимон]]от, [[бизмут]]от и [[полониум]]от, како и златото, шесте метали од платинската група и среброто.

__TOC__

== Историја ==
Поимот ''благороден метал'' почнал да се користи најдоцна кон крајот на XIV век<ref>{{нмс|url=http://dictionary.reference.com/browse/noble+metal|title=the definition of noble metal|website=Dictionary.com|access-date=6 April 2018}}</ref>.

Пред да објавувањето и усвојувањето [[Дмитриј Менделеев|Менделеевиот]] периоден систем во 1869 г., англискиот хемичар [[Вилијам Одлинг]] во 1864 г. објавил таблица во која заедно се групирани благородните метали родиум, рутениум, паладиум; платина, иридиум и осмиум,<ref>Constable EC 2019, "Evolution and understanding of the d-block elements in the periodic table", ''Dalton Transactions,'' vol. 48, no. 26, стр. 9408-9421 {{doi|10.1039/C9DT00765B}}</ref> и ставени до среброто и златото.

<gallery widths="165px" heights="165px">
File:Chalcopyrite-199453.jpg|<div align="center">[[Халкопирит]], кој има бакарен [[железен сулфид]] (CuFeS<sub>2</sub>), е најзастапената бакарна руда</div>
File:Ruthenium a half bar.jpg|Половина рутениумска шипка.<br>Големина ~ 40 × 15 × 10&nbsp;мм<br>Тежина ~44 г
File:Rhodium powder pressed melted.jpg|<div align="center">Родиум: 1 г прав, 1 г притиснат цилиндар, 1 г притиснато топче.</div>
File:Palladium (46 Pd).jpg|<div align="center">Паладиум</div>
File:Acanthite - Imiter mine, Jbel Saghro, Tinghir, Drâa-Tafilalet, Morocco.jpg|<div align="center">[[Акантит]], или сребро сулфид (Ag<sub>2</sub>S), е најважната сребрена руда</div>
File:Osmium crystals.jpg|<div align="center">Осмиумски кристали, 2,2 г</div>
File:Iridium-2.jpg|<div align="center">Парчиња на чист иридиум, 1 г, големина: 1–3&nbsp;мм по парче</div>
File:Platinum crystals.jpg|<div align="center">Кристали на чист аплатина</div>
File:Gold nugget (Australia) 4 (16848647509).jpg|<div align="center">Златна грутка од [[Австралија]], тешка речиси 9&nbsp;кг</div>
File:cinnabar09.jpg|[[Цинабарит]] или меркур сулфид (HgS), најчестата руда која се пречистува за добивање на еллементна жива</div>
</gallery>

== Својства ==
[[File:Elemental abundances mk.svg|thumb|350px|Застапеност на хемиските елементи во Земјината кора во однос на нивниот атомски број. Најретките елементи (со жолто, вклучувајќи ги благородните метали) не се најтешките, туку железољубивите елементи според [[Голдшмитова класификација|Голдшмитовата класификација]] на елементите. Тие се осиромашени со нивно поместување подлабоко во [[Земјин состав|Земјиното јадро]]. Тие се прилично чести кај [[метеороид]]ните материјали. Телурот и селенот се осиромашени од кората поради образувањето на испарливи хидриди.]]

===Геохемиски===
Благородните метали се железољубиви. Тонат во Земјиното јадро бидејќи лесно се раствораат во железо како црсти раствори или стопени. Највеќето железољубиви елементи немаат никаков афинитет кон кислородот: златните оксиди се термодинамички нестабилни во однос на елементите.

Бакарот, среброто, златото и шесте метали од [[платинска група|платинската група]] се единствените самородни метали кои се среќаваат природно во релативно големи количества.

===Отпорност на корозија===
Бакарот се раствора во [[азотна киселина]] и водест [[калиум цијанид]].

Рутениумот може да се раствори во [[царска вода]], која е вискоконцентрирана мешавина од [[хлороводородна киселина|хлороводородна]] и [[азотна киселина]], само во присуство на кислород, а пак родиумот мора да биде во фин прашест облик. Паладиумоти среброто се раствораат во азотна киселина, со тоа што растворливоста на среброто е ограничена од таложењето на [[сребро хлорид]].<ref name="WM2017">W. Xing, M. Lee, Geosys. Eng. 20, 216, 2017</ref>

Ренинумот реагира со оксидирачки киселини и [[водород пероксид]], и може да потемни на влажен воздух. Осмиумот и иридиумот се хемиски инертни во амбиентни услови.<ref name ="Parish">Parish RV 1977, ''The metallic elements,'' Longman, London, стр. 53, 115</ref> Платината и златото се раствораат во царска вода.<ref name="HW2001">A. Holleman, N. Wiberg, "Inorganic Chemistry", Academic Press, 2001</ref> Живата реагира со оксидирачки киселини.<ref name ="Parish"/>

Во 2010 г. американските истражувачи откриле дека органската „царска вода“ во облик на мешавина од [[тионил хлорид]] SOCl<sub>2</sub> и органскиот растворувач [[пиридин]] C<sub>5</sub>H<sub>5</sub>N во голема мера ги раствора благородите метали при благи услови, а воедно е прилагодлива за одделним етали, на пр. да раствори злато, но не паладиум или платина.<ref>Urquhart J 2010, "[https://www.chemistryworld.com/news/challenging-aqua-regias-throne/3000805.article Challenging aqua regia's throne]", ''Chemistry World,'' 24 септември</ref>

=== Електронски ===
Во физиката, изразот „благороден метал“ понекогаш е ограничен на бакарот, среброто и златото,{{#tag:ref|На пример во Harrison WA 1989, ''Electronic structure and the properties of solids: The physics of the chemical bond,'' Dover Publications, стр. 520|group=б}} бидејќи нивните целосни d-[[електронска обвивка|подобвивки]] имаат улога во нивниот карактер. За разлика од тоа, останатите благородни метали, особен од платинската група, наоѓаат значајна примена во катализата поради делумната исполнетост на d-подобвивките. Ова е случај со паладиумот, кој има целосна d-подобвивка во атомска состојба, но во кондензиран облик има делумно исполнет sp-појас за сметка на зафатеноста на d-појасот.<ref>{{наведено списание | doi = 10.1209/epl/i2005-10075-5 | title = Making a noble metal of Pd | year = 2005 |author1=Hüger, E. |author2=Osuch, K. | journal = EPL | volume = 71 | pages = 276| issue = 2 | bibcode = 2005EL.....71..276H }}</ref>

Разликата во реактивноста може да се забележи во подготовката на чисти метални површини во ултрвакуум: површините на „физички дефинираните“ благородни метали (на пр. златото) лесно се чистат и остануваат чисти долго време, а оние на платината и паладиумот многу бргу се прекриваат со [[јаглерод моноксид]].<ref>S. Fuchs, T.Hahn, H.G. Lintz, "The oxidation of carbon monoxide by oxygen over platinum, palladium and rhodium catalysts from 10<sup>−10</sup> to 1 bar", Chemical engineering and processing, 1994, V 33(5), стр. 363–369 [http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=3322977]</ref>

=== Електрохемиски ===
[[Редокс-потенцијал|Стандардните редокс-потенцијали]] во [[воден раствор]] исто така се полезен начин за предвидување на неводната хемија на засегнатите метали. Така, металите со високи негативни потенцијали како натриумот и калиумот, ќе се запалат на воздух, образувајќи ги нивните оксиди. Овие пламени не можат да се изгаснат со вода, која исто така реагира со дадените метали и испушта водород, кој е експлозивен. За разлика од ова, благородните метали не се склони кон реагирање со кислород и затоа (и поради нивната реткост) се високовреднувани со иладници години, и од нив се изработува накит и монети.<ref>G. Wulfsberg 2000, "Inorganic Chemistry", University Science Books, Sausalito, CA, стр. 270, 937.</ref>
{| class="wikitable sortable" style="font-size:90%; float:right; margin-left:20px"
|+ Електрохемиски својства на некои метали и металоиди
|-
!Елемент !! <math>\mathrm{Z}</math> !! Г !! П !! Реакција !! СРП([[волт|<math>\mathrm{V}</math>]]) || ЕН||ЕА
|-
|| [[Злато]] ✣ || 79 || 11 || 6 || {{хем|Au|3+}} + 3&nbsp;e<sup>−</sup> → Au || 1,5 ||2,54|| 223
|-
|| [[Платина]] ✣ || 78 || 10 || 6 || {{хем|Pt|2+}} + 2&nbsp;e<sup>−</sup> → Pt || 1,2 ||2,28|| 205
|-
|| [[Иридиум]] ✣ || 77 || 9 || 6 || {{хем|Ir|3+}} +  3&nbsp;e<sup>−</sup> → Ir || 1,16 ||2,2|| 151
|-
|| [[Паладиум]] ✣ || 46 || 10 || 5 || {{хем|Pd|2+}} + 2&nbsp;e<sup>−</sup> → Pd || 0,915 ||2,2|| 54
|-
|| [[Осмиум]] ✣ || 76 || 8 || 6 || {{хем|OsO|2}} +  4&nbsp;{{хем|H|+}} + 4&nbsp;e<sup>−</sup> → Os + 2&nbsp;{{хем|H|2|O}} || 0,85 ||2,2|| 104
|-
|| [[Жива]] || 80 || 12 || 6 || {{хем|Hg|2+}} + 2&nbsp;e<sup>−</sup> → Hg || 0,85 ||2,0|| −50
|-
|| [[Родиум]] ✣ || 45 || 9 || 5 || {{хем|Rh|3+}} + 3&nbsp;e<sup>−</sup> → Rh || 0,8 ||2,28|| 110
|-
|| [[Сребро]] ✣ || 47 || 11 || 5 ||  {{хем|Ag|+}} + e<sup>−</sup> → Ag || 0,7993 ||1,93|| 126
|-
|| [[Рутениум]] ✣ || 44 || 8 || 5 || {{хем|Ru|3+}} + 3&nbsp;e<sup>−</sup> → Ru || 0,6 ||2,2|| 101
|-
|| [[Полониум]] ☢ || 84 || 16 || 6 || {{хем|Po|2+}} + 2&nbsp;e<sup>−</sup> → Po || 0,6 || 2,0 || 136 
|- style="background:orange"
|| Вода || || || || 2&nbsp;{{хем|H|2|O}} + 4&nbsp;e<sup>−</sup> +{{хем|O|2}} → 4 OH<sup>−</sup> || 0,4 || || 
|-
|| [[Бакар]] || 29 || 11 || 4 || {{хем|Cu|2+}} + 2&nbsp;e<sup>−</sup> → Cu || 0,339 ||2,0 || 119 
|-
|| [[Бизмут]] || 83 || 15 || 6 || {{хем|Bi|3+}} + 3&nbsp;e<sup>−</sup> → Bi || 0,308 ||2,02 || 91 
|-
|| [[Технециум]] ☢ || 43 || 7 || 6 || {{хем|Tc|O|2}} + 4&nbsp;{{хем|H|+}} + 4&nbsp;e<sup>−</sup> → Tc + 2&nbsp;{{хем|H|2|O}} || 0,28 ||1,9 || 53 
|-
|| [[Рениум]] || 75 || 7 || 6 || {{хем|Re|O|2}} + 4&nbsp;{{хем|H|+}} + 4&nbsp;e<sup>−</sup> → Re + 2&nbsp;{{хем|H|2|O}} || 0,251 ||1,9 || 6 
|-
|| [[Арсен]]<sup>МД</sup> || 33 || 15 || 4 || {{хем|As|4|O|6}} + 12&nbsp;{{хем|H|+}} + 12&nbsp;e<sup>−</sup> → 4 As + 6&nbsp;{{хем|H|2|O}} || 0,24 ||2,18 || 78 
|-
|| [[Антимон]]<sup>МД</sup> || 51 || 15 || 5 || {{хем|Sb|2|O|3}} + 6&nbsp;{{хем|H|+}} + 6&nbsp;e<sup>−</sup> → 2 Sb + 3&nbsp;{{хем|H|2|O}} || 0,147 ||2,05 || 101 
|-
|colspan=8|<small>'''<math>\mathrm{Z}</math>''' [[атомски број]]; '''Г''' [[група (периоден систем)|група]]; '''П''' [[периода (периоден систем)|периода]]; '''СРП''' [[редокс-потенцијал|стандарден редокс-потенцијал]]; '''ЕН''' [[електронегативност]]; '''ЕА''' [[електронски афинитет]]</small>
|-
|colspan=8|<small>✣ традиционално се смета за благороден метал; <sup>МД</sup> металоид; ☢ радиоактивен</small>
|}
На соседната табела е прикажан стандардниот редокс-потенцијал во волти;<ref>G. Wulfsberg, "Inorganic Chemistry", University Science Books, 2000, стр. 247–249 ✦ Bratsch S. G., "Standard Electrode Potentials and Temperature Coefficients in Water at 298.15 K", ''Journal of Physical Chemical Reference Data,'' vol. 18, no. 1, 1989, стр. 1–21 ✦ B. Douglas, D. McDaniel, J. Alexander, "Concepts and Models of Inorganic Chemistry", John Wiley & Sons, 1994, стр. E-3</ref> електронегативноста (преработена Полингова); и вредностите на електронскиот афинитет (kJ/mol) за некои метали и металоиди.

Упростените ставки во столбот за реакции можат поподробно да се прочитаат од [[Пурбеов дијаграм|Пурбеовите дијаграми]] за дадениот елемент во вода. Благородните метали имаат големи позитивни потенцијали;<ref name="Ahmad 2006 40">{{наведена книга |last=Ahmad |first= Z|date=2006 |title= Principles of corrosion engineering and corrosion control|location= Amsterdam|publisher= Elsevier|page=40 |isbn= 9780080480336}}</ref> елементите кои не се прикажани на оваа табела имаат негативен стандарден потенцијал или не се метали.

Во приказот е вклучена електронегативноста бидејќи таа се смета за важен чинител на благородноста и реактивноста на металите.<ref name="Kepp">{{наведено списание |last1=Kepp |first1= KP|date=2020 |title= Chemical causes of nobility|journal=ChemPhysChem |volume=21 |issue= |pages=360–369 |doi=10.1002/cphc.202000013}}</ref>

Поради нивните големи електронски афинитети,<ref>{{наведена книга |last=Viswanathan |first= B|date=2002 |title= Catalysis: Principles and Applications|location= Boca Raton|publisher=CRC Press |page= 291}}</ref> вклучувањето на благороден метал (платина, злато и др.) во процесите на електрохемиска [[фотолиза]] ја зголемува фотоактивноста.<ref>{{наведено списание|last1=Fujishima|first1=A.|last2=Honda|first2=K.|date=1972|title=Electrochemical Photolysis of Water at a Semiconductor Electrode|journal=Nature|volume=238|issue=5358|pages=37–38|doi=10.1038/238037a0|pmid=12635268|bibcode=1972Natur.238...37F|s2cid=4251015}}; {{наведено списание|last=Nozik|first=A.J.|date=1977|title=Photochemical Diodes|journal=Appl Phys Lett|volume=30|issue=11|pages=567–570|doi=10.1063/1.89262|bibcode=1977ApPhL..30..567N}}</ref>

Арсенот и антимонот обично се сметаат за [[металоид]]и наместо благородни метали. Меѓутоа, физички гледано, нивните најстабилни [[алотропија|алотропи]] се метални. Полуспроводниците како селенот и телурот не се вклучени.

Поцрнувањето на среброто се должи на неговата чувствителност на [[сулфурводород]]:

:2 Ag + H<sub>2</sub>S + {{sfrac|1|2}}O<sub>2</sub> → Ag<sub>2</sub>S + H<sub>2</sub>O.

Според канадскиот хемичар Џеф Рејнер-Канам<ref name="RC">{{наведена книга |last=Rayner-Canham|first=G|editor-last1=Scerri |editor-first1=E |editor-last2=Restrepo |editor-first2=G |title=Mendeleev to Oganesson: A multidisciplinary perspective on the periodic table |publisher=Oxford University |date=2018 |pages=195–205 |chapter=Organizing the transition metals|isbn=978-0-190-668532}}</ref>, среброто не треба да се смета за благороден метал бидејќи е многу пореактивно и има многу различна хемија од вообичаените благородни метали. Во [[забарство]]то среброто не се смета за благороден метал поради тоа што кородира во устата.<ref>
{{наведена книга |last1=Powers |first1= JM|last2=Wataha|first2=JE|date= 2013|title= Dental materials: Properties and manipulation|location=St Louis |publisher= Elsevier Health Sciences|page= 134|isbn= 9780323291507 |edition=10}}</ref>

Релевантноста на ставката за вода ја објаснуваат Ли и др.<ref>{{наведена книга |last1=Li |first1=Y |last2=Lu|first2=D|last3=Wong|first3=CP|date=2010 |title=Electrical conductive adhesives with nanotechnologies |location=New York |publisher=Springer |page=179 |isbn=978-0-387-88782-1}}</ref> во контекст на галванската корозија. Таквиот процес се јавува само кога:
:„(1) два метала со различни електрохемиски потенцијали се...сврзани, (2) постои водена фаза со електролитот, и (3) еден од двата метала има...потенцијал помал од потенцијалот на реакцијата ({{хем|H|2|O}} + 4e +{{хем|O|2}} = 4 OH<sup><big>•</big></sup>) кој изнесува 0,4 V...Металот со...потеанцијал помал од 0,4 V делува како анода...ослободува електрони...и се раствора во водната средина. Благородниот метал (со поголем електрохемиски потенцијал) делува како катода и, под многу разни услови, реакцијата врз оваа електрода начелно е {{хем|H|2|O}} − 4&nbsp;e<sup><big>•</big></sup> − {{хем|O|2}} = 4 OH<sup><big>•</big></sup>).“

[[Супертежок елемент|Супертешките елементи]] од [[хасиум]]от (елемент 108) до [[ливермориум]]от (116) се очекува да бидат „делумно многу тешки метали“; според хемиските иследувања, тој се однесува како неговиот полесен сродник осмиумот, а првичните иследувања на [[нихониум]]от и [[флеровиум]]от укажуваат на благородно поведение, но ова не е конечно утврдено.<ref>{{наведено списание |last1=Nagame |first1=Yuichiro |last2=Kratz |first2=Jens Volker |last3=Matthias |first3=Schädel |date=December 2015 |title=Chemical studies of elements with Z ≥ 104 in liquid phase |journal=Nuclear Physics A |volume=944 |pages=614–639 |doi=10.1016/j.nuclphysa.2015.07.013|bibcode=2015NuPhA.944..614N |url=https://jopss.jaea.go.jp/search/servlet/search?5050598 }}</ref> Поведението на [[копернициум]]от е делумно слично на неговиот полесен сродник живата и на благородниот гас [[радон]].<ref name=CRNL>{{наведено списание |last1=Mewes |first1=J.-M. |last2=Smits |first2=O. R. |last3=Kresse |first3=G. |last4=Schwerdtfeger |first4=P. |title=Copernicium is a Relativistic Noble Liquid |journal=Angewandte Chemie International Edition  |date=2019 |volume=58 |issue=50 |pages=17964–17968 |doi=10.1002/anie.201906966 |pmid=31596013 |pmc=6916354 |url=https://www.researchgate.net/publication/336389017|doi-access=free }}</ref>

===Оксиди===
{| class="wikitable" style="font-size:90%; float:right; margin-left:20px"
|+ Точки на топење на оксидите, °C
|-
! Елемент  !! I !! II !! III !! IV !! VI !! VII 
|-
| Бакар ||  || 1326 ||  ||  ||  || 
|-
| Рутениум ||  ||  ||  || р1300<br>р75+ ||  || 
|-
| Родиум ||  ||  || р1100<br>? ||  ||  ||  
|-
| Паладиум ||  || р750 {{#tag:ref|Паладиум оксидот (PdO) може да се редуцира на паладиумски метал со негово изложување на водород во амбиентни услови<ref name="HW2001"/>|group=б}} ||  ||  ||  || 
|-
| Сребро  || р200 ||  ||  ||  ||  || 
|-
| Рениум ||  ||  ||  ||  ||  || 327
|-
| Осмиум ||  ||  ||  || р500 ||  || 
|-
| Иридиум ||  ||  ||  || р1100<br>? ||  ||  
|-
| Платина ||  ||  ||  || 450<br>р100 ||  || 
|-
| Злато ||  ||  || р150 ||   ||   ||    
|-
| Жива ||  || р500 ||   ||   ||   ||  
|-
| Стронциум‡ ||  || 2430 ||   ||   ||   ||  
|-
| Молибден‡ ||  || ||  ||  || 801<br>р70  || 
|-
| Антимон<sup>МД</sup> ||  || ||655   ||   ||    ||  
|-
| Лантан‡ ||  ||  ||2320   ||   ||   ||  
|-
| Бизмут‡ ||  || || 817  ||   ||   ||   
|-
|colspan="8"|р = се распаѓа; ако има два броја, вториот е за<br>[[хидриран]]иот облик; ‡ = не е благороден метал; <sup>МД</sup> = металоид
|}

Уште во 1890 г. англискиот металуршки научник Артур Хајорнс го забележал следново:

:„'''Благородни метали.''' Злато, платина, сребро и неколку ретки метали. Членовите на оваа класа речиси и да немаат склоност за соединување ос кислородот во слободна состојба, и кога ќе се стават во вода при црвена вжареност не го менуваат својот состав. Оксидите лесно се распаѓаат под дејство на топлина поради слабиот афинитет помеѓу металот и кислородот“.<ref>Hiorns AH 1890, ''[https://archive.org/details/mixedmetalsormet00hiorrich Mixed metals or metallic alloys]'', стр. 7</ref>

Американскиот хемиски инженер Џулијан Смит во 1946 г. продолжува на истата тема:
:„Не постои реска граница [помеѓу „благородни метали“ и „[[базни метали]]“] но можеби најдобра дефиниција за благороден метал е метал чиј оксид лесно се распаѓа на температура под црвена вжареност.“{{#tag:ref|Почетната црвена вжареност одговара на 525 °C<ref>Hiorns RH 1890, Mixed metals or metallic alloys, MacMillian, New York, стр. 5</ref>|group=б}}<ref>{{наведена книга |last=Smith |first=JC |date=1946 |title= The chemistry and metallurgy of dental materials |location= Oxford|publisher= Blackwell|page=40}}</ref>

:„Оттука следи дека благородните метали...немаат некоја привлечност за кислородот и затоа не оксидираат или обезбојуваат на умерени температури.“
Ваквата „благородност“ претежно е поврзана со релативно големата електронегативност на благородните метали, што води до слабо поларно ковалентно сврзување со кислородот.<ref name="Kepp"/> На табелата се прикажани [[точка на топење|точки на топење]] на оксидите на благородните метали, а за некои од неблагородните метали, за елементите во нивната најстабилна оксидациска состојба.

=== Каталитички својства ===
Многу благородни метали можат да служат како [[катализатор]]и. На пример, платината се користи во [[каталитички претворач|каталитичките претворачи]], кои се уреди што ги претвораат токсичните гасови од автомобилскиот мотор (на пр. азотните оксиди) во незагадувачки супстанции.

Златото наоѓа мошне широка примена во индустријата, меѓу друготи и како катализатор во [[хидрогенирање]]то и водно-гасната реакција.

== Поврзано ==
* [[Базен метал]]
* [[Скапоцен метал]]
* [[Благороден гас]]

== Белешки ==
{{наводи|group=б|colwidth=60em}}

== Наводи ==
{{наводи|25em}}

== Надворешни врски ==
{{рвр|Noble metals}}
* [https://www.britannica.com/science/noble-metal Благороден метал] — Енциклопедија Британика {{en}}
* [https://bigenc.ru/technology_and_technique/text/1872703 Благородни метали] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20221224020635/https://bigenc.ru/technology_and_technique/text/1872703 |date=2022-12-24 }} — Голема руска енциклопедија {{ru}}

[[Категорија:Благородни метали| ]]
[[Категорија:Металургија]]
[[Категорија:Хемиска номенклатура]]