Преглед на кодот на Глуон

{{Infobox Particle
| bgcolour        =
| name            = Глуон
| image           = [[File:Feynmann Diagram Gluon Radiation.svg|200px]]
| caption         = Дијаграм 1: Во [[Фајнманов дијаграм|Фајмановите дијаграми]], оддаденмите глуони се претставени како завој. Овој дијаграм ја опишува [[електронско-позитронско поништување|поништувањето на електронот и позитронот]].
| num_types       = 8
| composition     = [[Елементарна честичка]]
| statistics      = [[Бозон]]
| group           = [[Мерач на бозон]]
| generation      =
| interaction     = [[Силна интеракција]]
| theorized       = [[Мареј Гел-Ман]] (1962)<ref>
{{Наведено списание
 |author=M. Gell-Mann
 |year=1962
 |title=Symmetries of Baryons and Mesons
 |journal=Physical Review
 |volume=125 |issue=3 |pages=1067–1084
 |doi=10.1103/PhysRev.125.1067
 |bibcode=1962PhRv..125.1067G
}}</ref>
| discovered      =
e<sup>+</sup>e<sup>−</sup> &rarr; Υ(9.46) &rarr; 3g: 1978 во [[DESY#DORIS III|DORIS]] ([[DESY]]) од [[Плутон експерименти]] (види дијаграм 2<ref name="SMY">
{{Наведено списание
 |author=B.R. Stella and H.-J. Meyer
 |year=2011
 |title=Υ(9.46 GeV) and the gluon discovery (a critical recollection of PLUTO results)
 |journal=[[European Physical Journal H]]
 |volume=36 |issue=2 |pages=203–243
 |arxiv=1008.1869v3
 |bibcode=2011EPJH...36..203S
 |doi=10.1140/epjh/e2011-10029-3
}}</ref>)<br /> 
и <br />
e<sup>+</sup>e<sup>−</sup> &rarr; q{{overline|q}}g: 1979 во [[PETRA]] ([[DESY]]) од [[TASSO]], [[MARK-J]], [[JADE particle detector|JADE]] и [[Плутон експерименти]] (види дијаграм 1<ref name="SOE">
{{Наведено списание
 |author=P. Söding
 |year=2010
 |title=On the discovery of the gluon
 |journal=[[European Physical Journal H]]
 |volume=35 |issue=1 |pages=3–28
 |bibcode=2010EPJH...35....3S
 |doi=10.1140/epjh/e2010-00002-5
}}</ref>)
| symbol          = g
| mass            = {{nowrap|0 (теоретстка вредност)}}<ref name="pdg"/><br>{{nowrap|< {{вред|0.0002|u=eV/c<sup>2</sup>}} (експериментална граница)}}<ref>
{{Наведено списание
 |author=F. Yndurain
 |year=1995
 |title=Limits on the mass of the gluon
 |journal=Physics Letters B
 |volume=345  |issue=4 |page=524
 |bibcode=1995PhLB..345..524Y
 |doi=10.1016/0370-2693(94)01677-5
}}</ref>
| decay_time      = 
| decay_particle  = 
| electric_charge = 0&nbsp;[[елементарен полнеж|''e'']]<ref name="pdg">
{{Наведено списание
 |author=W.-M. Yao|year=2006
 |title=Review of Particle Physics
 |url=http://pdg.lbl.gov/2007/tables/gxxx.pdf
 |journal=[[Journal of Physics G]]
 |volume=33 |page=1
 |arxiv=astro-ph/0601168
 |bibcode=2006JPhG...33....1Y
 |doi=10.1088/0954-3899/33/1/001
|display-authors=etal}}</ref>
| color_charge    = октет (8 [[линеарна независност|линеарно независни]] типови)
| spin            = 1
| num_spin_states = 
}}
{{Standard model of particle physics}}
'''Глуони''' {{IPAc-en|ˈ|ɡ|l|uː|ɒ|n|z}} се [[елементарнa честичкa|елементарните честички]], кои дејствуваат како честичките за размена (или [[релативен бозон]]) на силна сила помеѓу [[кваркови]], аналогно на размена на [[фотони]] во електромагнетната сила помеѓу две [[наелектризирани честички]].<ref name=HyperPhysics>{{Наведена мрежна страница
 |author=C.R. Nave
 |title=The Color Force
 |url=http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/forces/color.html
 |work=[[HyperPhysics]]
 |publisher=[[Georgia State University]], Department of Physics
 |accessdate=2012-04-02
}}</ref> Лаички речено, „лепипни“ [[кваркови]] заедно, ги формираат [[протоните]] и [[неутроните]].

Во техничка смисла, глуоните се векторски бозони за мерење кои посредуваат [[силна интеракција]] на [[кварковите]] во [[квантната хромодинамика]] (QCD). Глуоните самите ја носат бојата на [[силната интеракција]]. За разлика од [[фотонот]], кој стои во електромагнетни интеракција, тој нема електричен полнеж. Затоа глуоните учествуваат во силна интеракција во прилог на тоа да посредуваат, правење QCD кое е значително потешко да се анализира од QED ([[квантната електродинамика]]).

== Својства ==
[[File:Feynman Diagram Y-3g.svg|thumb|240px|Дијаграм 2: e<sup>+</sup>e<sup>−</sup> &rarr; Υ(9.46) &rarr; 3g]]

Глуонот е [[векторски бозон]]; како и [[фотонот]], има [[спин]] 1. Додека масивните спин-1 честички имаат три подрачја на поларизација, бозони massless мерач како глуон имаат само две поларизациони подрачја бидејќи мерачот бара разновидната поларизација да биде попречна. Во [[квантната теорија за поле]], непрекинат мерач  бара бозоните да имаат маса нула (експеримент ја ограничува масата на остатокот од глуонот за помалку од неколку meV/c<sup>2</sup>). Глуонот има вродено негативно [[пресликување]].

== Нумерологијата на глуони ==

За разлика од еден [[фотон]] на QED или трите [[W и Z бозони]] на [[слабите интеракции]], постојат осум независни видови глуон во QCD.

Ова може да биде тешко да се разбере интуитивно. [[Кварковите]] носат три типа на  [[полнење во боја]]; антикварковите носат три типа на антибои. Глуоните може да се сметаат за носење во боја и антибоја, но за правилно да се разбере како тие се во комбинација, потребно е да се разгледа на математиката на полнење во боја во повеќе детали.

=== Полнење на боја и суперпозиција ===
Во [[квантната механика]], делови на честички може да се додадат во согласност со [[принципот на суперпозиција]]; што значи, тие можат да бидат во "комбинирани делови" со веројатност, ако одредени количини се мерливи, на давање неколку различни исходи. Релевантна илустрација во конкретниот случај ќе биде глуонот со боја што е опишано од страна на делот:

:<math>(r\bar{b}+b\bar{r})/\sqrt{2}.</math>

Ова се чита како "црвено-сино-антиплаво плус антицрвено". (Потребен е факторот на квадратен корен од два за [[нормализација]], детаљ што не е од суштинско значење за да се разбере во оваа дискусија.) Ако за еден некако е во можност да се направи директно мерење на бојата на глуонот во ова подрачје, нема да има 50% шанси за тоа има црвена боја- антисино полнење и 50% шанса на сина-боја антицрвен набој.

=== Бојата на молекуларниот дел ===
Често е кажано дека силната стабилна интеракција честички (како што протонот и неутронот, односно хадроните) забележан во природата се "бледи", но, поточно тие се во "боја молекуларниот" дел, која е математички аналогно на спин.<ref name="Griff">
{{Наведена книга
 |author=David Griffiths
 |year=1987
 |title=Introduction to Elementary Particles
 |pages=280–281
 |publisher=[[John Wiley & Sons]]
 |isbn=0-471-60386-4
}}</ref> Таквите системи дозволуваат интеракција со друга боја поткошули, но не и со други бои држави; затоа што не постојат голем дострел глуон интеракции, ова покажува дека глуони во молекуларниот делови не постојат или.<ref name="Griff"/>

Бојата на молекуларниот дел е:<ref name="Griff"/>

:<math>(r\bar{r}+b\bar{b}+g\bar{g})/\sqrt{3}.</math>

Односно, ако некој може да се измери со бојата, нема да има еднакви веројатности за тоа што тоа е црвено-антицрвено, сино-антисино или зелено-антизелено.

=== Осум бои на глуонот ===
<!-- the link "eight gluon types" from the article "Quark" links here -->

Постојат осум делови во боја, кои кореспондираат со "осум видови" или "осум бои" на глуони. Бидејќи деловите може да се мешаат, како што беше дискутирано погоре, постојат многу начини на презентирање на овие делови, кои се познати како "боја октет". Најчесто се користи:<ref name="Griff"/>

{| style="margin:auto;"
|-
|<math>(r\bar{b}+b\bar{r})/\sqrt{2}</math>
|&nbsp;&nbsp;&nbsp;
|<math>-i(r\bar{b}-b\bar{r})/\sqrt{2}</math>
|-
|<math>(r\bar{g}+g\bar{r})/\sqrt{2}</math>
|
|<math>-i(r\bar{g}-g\bar{r})/\sqrt{2}</math>
|-
|<math>(b\bar{g}+g\bar{b})/\sqrt{2}</math>
|
|<math>-i(b\bar{g}-g\bar{b})/\sqrt{2}</math>
|-
|<math>(r\bar{r}-b\bar{b})/\sqrt{2}</math>
|
|<math>(r\bar{r}+b\bar{b}-2g\bar{g})/\sqrt{6}.</math>
|}

Тие се еквивалентни на [[матриците на Гел-Ман]]; преодот помеѓу двете е дека црвено-антицрвено е горната лева влез матрица, црвено-антисино е горниот среден влез, сино-антизелено е средината, влезот право, и така натаму. Критичната одлика на овие посебни осум  е дека тие се [[линеарно независни]], а исто така, независно од основната; не постои начин за да додадете која било комбинација од нив за да се произведе било кој друг. (Исто така невозможно е да ги додадете за да направат r{{overline|r}}, g{{overline|g}} или b{{overline|b}}<ref>
{{Наведено списание
 |author=J. Baez
 |title=Why are there eight gluons and not nine?
 |url=http://math.ucr.edu/home/baez/physics/ParticleAndNuclear/gluons.html
 |accessdate=2009-09-13
 |archiveurl=
 |archivedate=
}}</ref> инаку забранетите исто така може да се направат.) Постојат многу други можни избори, но сите се математички еквивалент, барем подеднакво комплексни, и даваат исти физички резултати.

== Ограничување ==
{{Главна|Боја на задржување}}

Бидејќи глуоните самите имаат полнеж во боја, тие учествуваат во силни интеракции. Овие глуон-глуон интеракции ги ограничуваат полињата во боја да стојат како објекти наречени "[[флукс цевки]]", кои вршат постојана сила кога се протегаат. Како резултат на оваа сила, [[кварковите]] се ограничени во рамките на композитни честички наречени [[хадрони]]. Ова, всушност, го ограничува опсегот на силната интеракција до 1 × 10-15 метри, речиси со големина на [[атомското јадро]]. Надвор од одредена далечина, врзивната енергија на две кваркови флукс цевки зголемува линеарно. На доволно голема далечина, станува енергично поповолно да се повлече на кварк-антикварк пар од вакуум наместо зголемување на должината на флуксот цевка.
Глуони, исто така го делат овој простор затворени во хадроните. Една последица е дека глуоните не се директно вклучени во [[јадрени сили]] помеѓу хадроните. Силата за овие и други хадрони, се медијатори наречен [[мезони]].
Иако во [[нормална фаза на QCD]] еден глуон не може да патуваат слободно, предвидено е дека постојат хадроните кои се формираат целосно од глуони - наречен [[глуонски топки]]. Исто така, постојат претпоставки за други [[егзотични хадрони]] во кои реално глуонот (за разлика од оние кои се наоѓаат во [[виртуелен]], обичните хадроните) ќе биде примарна состојка. Надвор од нормална фаза на QCD (на екстремни температури и притисоци), [[кварк-глуон плазма форми]]. Во таква плазма нема хадрони; кваркови и глуони стануваат слободни честички.

== Експериментални набљудувања ==
[[Кварковите]] и глуоните (во боја) се манифестираат со распрснување во повеќе кваркови и глуони, кои за возврат се хадронизираат во нормални (безбојна) честички, во корелација со авиони. Како што е прикажано во 1978 на летните конференции<ref name="SMY"/> детекторот Плутон кога електрон-позитрон, забрзувачот на [[DORIS (DESY)]] се произведе првиот доказ дека хадроникот се распаѓа на многу тесна резонанца Υ (9.46) може да се толкува како топологии три-џет настан произведени од страна на три глуони. Подоцна објавени анализи од страна на истиот експеримент го потврдија ова толкување, а исто така се вртат 1 како природата на глуонот<ref>
{{Наведено списание
 |author=Ch. Berger ''et al.'' (PLUTO Collaboration)
 |year=1979
 |title=Jet analysis of the Υ(9.46) decay into charged hadrons
 |journal=Physics Letters B
 |volume=82 |page=449
 |bibcode=1979PhLB...82..449B
 |doi=10.1016/0370-2693(79)90265-X
 |issue=3–4
}}</ref><ref>
 {{Наведено списание
 |author=Ch. Berger ''et al.'' (PLUTO Collaboration)
 |year=1981
 |title=Topology of the Υ decay
 |journal=[[Zeitschrift für Physik C]]
 |volume=8 |page=101
 |bibcode=1981ZPhyC...8..101B
 |doi=10.1007/BF01547873
 |issue=2
}}</ref> (види го и сеќавање<ref name="SMY"/> и Плутон експериментите).

Во текот на летото 1979 година на повисоки енергии на електрон-позитрон забрзувачот на [[ПЕТРА (DESY)]] повторно беа забележани три-џет топологии, сега се толкува како операција глуон bremsstrahlung, сега јасно видливи, со Тассо,<ref>
{{Наведено списание
 |author=R. Brandelik ''et al''. ([[TASSO collaboration]])
 |year=1979
 |title=Evidence for Planar Events in e<sup>+</sup>e<sup>−</sup> Annihilation at High Energies
 |journal=Physics Letters B
 |volume=86 |issue=2 |pages=243–249
 |bibcode=1979PhLB...86..243B
 |doi=10.1016/0370-2693(79)90830-X
}}</ref> 
[[МАРК-J ]]<ref>
{{Наведено списание
 |author=D.P. Barber ''et al''. (MARK-J collaboration)
 |year=1979
 |title=Discovery of Three-Jet Events and a Test of Quantum Chromodynamics at PETRA
 |journal=[[Physical Review Letters]]
 |volume=43 |page=830
 |bibcode=1979PhRvL..43..830B
 |doi= 10.1103/PhysRevLett.43.830
 |issue=12
}}</ref> 
и Плутон експерименти<ref>
{{Наведено списание
 |author=Ch. Berger ''et al.'' (PLUTO Collaboration)
 |year=1979
 |title=Evidence for Gluon Bremsstrahlung in e<sup>+</sup>e<sup>−</sup> Annihilations at High Energies
 |journal=Physics Letters B
 |volume=86 |page=418
 |bibcode=1979PhLB...86..418B
 |doi=10.1016/0370-2693(79)90869-4
 |issue=3–4
}}</ref> (подоцна во 1980 година, исто така, од страна на Jade<ref>
{{Наведено списание
 |author=W. Bartel ''et al.'' (JADE Collaboration)
 |year=1980
 |title=Observation of planar three-jet events in e<sup>+</sup>e<sup>−</sup> annihilation and evidence for gluon bremsstrahlung
 |journal=Physics Letters B
 |volume=91 |page=142
 |bibcode=1980PhLB...91..142B
 |doi=10.1016/0370-2693(80)90680-2
}}</ref>). 
Спин 1 на глуонот беше потврден во 1980 година од страна Tasso<ref>
{{Наведено списание
 |author=R. Brandelik ''et al.'' ([[TASSO|TASSO Collaboration]])
 |year=1980
 |title=Evidence for a spin-1 gluon in three-jet events
 |journal=Physics Letters B
 |volume=97 |issue=3–4 |page=453
 |bibcode=1980PhLB...97..453B
 |doi=10.1016/0370-2693(80)90639-5
}}</ref> и Плутон експерименти<ref>
{{Наведено списание
 |author=Ch. Berger ''et al.'' (PLUTO Collaboration)
 |year=1980
 |title=A study of multi-jet events in e<sup>+</sup>e<sup>−</sup> annihilation
 |journal=Physics Letters B
 |volume=97 |issue=3–4 |page=459
 |bibcode=1980PhLB...97..459B
 |doi=10.1016/0370-2693(80)90640-1
}}</ref> (види го прегледот<ref name="SOE"/>). Во 1991 година, во наредниот експеримент на прстен [[LEP]] складирање во [[ЦЕРН]] повторно потврди овој резултат.<ref>
{{Наведено списание
 |author=G. Alexander ''et al.'' ([[OPAL detector|OPAL Collaboration]])
 |year=1991
 |title=Measurement of Three-Jet Distributions Sensitive to the Gluon Spin in e<sup>+</sup>e<sup>−</sup> Annihilations at √s = 91 GeV
 |journal=[[Zeitschrift für Physik C]]
 |volume=52 |issue=4 |page=543
 |bibcode=1991ZPhyC..52..543A
 |doi=10.1007/BF01562326
}}</ref>

Глуонит играат важна улога во основната силна интеракција помеѓу [[кварк]]ови и глуони, опишана од [[QCD]] и студирал особено на електрон-протон Collider [[ХЕРА]] во [[DESY]]. Бројот и интензитетот дистрибуција на глуони во протонот (глуон густина) се мери од страна на два експерименти, [[H1]] и Зевс,<ref>
{{Наведено списание
 |author=L. Lindeman (H1 and ZEUS collaborations)
 |year=1997
 |title=Proton structure functions and gluon density at HERA
 |journal=[[Nuclear Physics B Proceedings Supplements]]
 |volume=64 |pages=179–183
 |bibcode=1998NuPhS..64..179L
 |doi=10.1016/S0920-5632(97)01057-8
 }}</ref> во 1996 година до денес (2012). Придонесот на глуонот да се вртат на протонот е испитуван од страна на експериментот [[HERMES]] во [[ХЕРА]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www-hermes.desy.de/ |title=архивски примерок |accessdate=2016-01-21 |archive-date=2021-05-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210525042229/http://www-hermes.desy.de/ |url-status=dead }}</ref> густина на глуонот во протон (кога се однесуваат хадронски), исто така, се мери.<ref>
{{Наведено списание
 |author=C. Adloff ''et al''. (H1 collaboration)
 |year=1999
 |title=Charged particle cross sections in the photoproduction and extraction of the gluon density in the photon
 |journal=[[European Physical Journal C]]
 |volume=10 |pages=363–372
 |arxiv=hep-ex/9810020
 |bibcode=1999EPJC...10..363H
 |doi=10.1007/s100520050761
}}</ref>

[[Бојното ограничување]] е потврдена од страна на неуспехот на слободните пребарувања кварк (пребарувања на дробните промени). Кварковите кои вообичаено се произведени во парови (кварк + антикварк) за да се компензира квантната боја и вкус на броеви; сепак во Фермилаб се покажа (технички ова сè уште вклучува производство пар, но кварк и антикварк се од различни вкус).<ref>{{Наведена мрежна страница
 |author=M. Chalmers
 |date=6 March 2009
 |title=Top result for Tevatron
 |url=http://physicsworld.com/cws/article/news/38140
 |work=[[Physics World]]
 |accessdate=2012-04-02
 |archive-date=2012-02-09
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120209092824/http://physicsworld.com/cws/article/news/38140
 |url-status=dead
 }}</ref> Не глуонски топки е докажано.

Во 2000 година во [[ЦЕРН СПС]] <ref>
{{Наведено списание
 |author=M.C. Abreu|year=2000
 |title=Evidence for deconfinement of quark and antiquark from the J/Ψ suppression pattern measured in Pb-Pb collisions at the CERN SpS
 |journal=Physics Letters B
 |volume=477 |pages=28–36
 |bibcode=2000PhLB..477...28A 
 |doi=10.1016/S0370-2693(00)00237-9
|display-authors=etal}}</ref> во тешки-јонски судири, и тоа подразбира нова состојба на материјата: кварк-глуон плазма, што е помалку во интеракција отколку во јадрото, речиси како во течност. Таа беше пронајдена во релативистички Тешки Јон Collider ([[RHIC]]) во Брукхевен во годините 2004-2010 од страна на четири паралелни експерименти.<ref>
{{наведени вести
 |author=D. Overbye
 |date=15 February 2010
 |title=In Brookhaven Collider, Scientists Briefly Break a Law of Nature
 |url=http://www.nytimes.com/2010/02/16/science/16quark.html
 |work=[[New York Times]]
 |accessdate=2012-04-02
}}</ref> А кварк-глуон плазмата беше потврдена на ЦЕРН Large Hadron Collider ([[LHC]]) од страна на три експерименти [[ALICE]], [[ATLAS]] и [[CMS]] во 2010 година.<ref>{{cite press
 |date=26 November 2010
 |title=LHC experiments bring new insight into primordial universe
 |url=http://press.web.cern.ch/press/pressreleases/releases2010/PR23.10E.html
 |publisher=[[CERN]]
 |accessdate=2012-04-02
 }} {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120313161745/http://press.web.cern.ch/press/PressReleases/Releases2010/PR23.10E.html |date=2012-03-13 }} {{Наведена мрежна страница |url=http://press.web.cern.ch/press/PressReleases/Releases2010/PR23.10E.html |title=архивски примерок |accessdate=2021-09-07 |archive-date=2012-03-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120313161745/http://press.web.cern.ch/press/PressReleases/Releases2010/PR23.10E.html |url-status=dead }}{{Наведена мрежна страница |url=http://press.web.cern.ch/press/PressReleases/Releases2010/PR23.10E.html |title=архивски примерок |accessdate=2021-09-07 |archive-date=2012-03-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120313161745/http://press.web.cern.ch/press/PressReleases/Releases2010/PR23.10E.html |url-status=bot: unknown }}</ref>

[[Континуирано електронскиот сноп на Џеферсон]] во лабораторија, исто така, повика на објектот на Томас Џеферсон Националната акцелераторска, во Њупорт Њуз, Вирџинија е една од 10 Министерство за енергетика објекти прави истражување за глуони. Лабораторија Вирџинија се натпреварува со друг објект во Лонг Ајленд, Њујорк, Брукхевен Националната лабораторија за средства за изградба на нов електронски-јонски.<ref>{{наведени вести|last1=Nolan|first1=Jim|title=State hopes for big economic bang as Jeff Lab bids for ion collider|url=http://www.richmond.com/news/virginia/government-politics/article_fc5216f3-13e8-5ebe-85a6-64e054358389.html|accessdate=19 October 2015|publisher=Richmond Times-Dispatch|date=October 19, 2015|pages=A1, A7|quote=Those clues can give scientists a better understanding of what holds the universe together.}}</ref>

== Поврзано ==
* [[Кварк]]
* [[Хадрон]]
* [[Месон]]
* [[Баждарен бозон]]
* [[Кварков модел]]
* [[Квантна хромодинамика]]
* [[Кварк-глуон плазма]]
* [[Боја на задржување]]
* [[Глуон поле]]
* [[Глуон поле на силен тензор]]
* [[Егзотични Хадрони]]
* [[Стандарден модел]]
* [[Три џет настани|Три-џет настани]]
* [[Длабоконерастегливо расејување]]

== Наводи ==
{{наводи|2}}

==Понатамошни читања==
*{{Наведено списание
 |author=A. Ali and G. Kramer
 |year=2011
 |title=JETS and QCD: A historical review of the discovery of the quark and gluon jets and its impact on QCD
 |journal=[[European Physical Journal H]]
 |volume=36 |issue=2 |pages=245–326
 |arxiv=1012.2288
 |bibcode = 2011EPJH...36..245A
 |doi=10.1140/epjh/e2011-10047-1
}}

{{Particles}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Bosons]]
[[Категорија:Elementary particles]]
[[Категорија:Gauge bosons]]
[[Категорија:Gluons]]
[[Категорија:Quantum chromodynamics]]
[[Категорија:Зборови што ги нема во ТРМЈ]]