Преглед на кодот на Делта Големо Куче

{{Starbox begin|name=δ Големо Куче}}
{{Starbox image|image={{Location mark
|image=Canis Major constellation map mk.svg|alt=|float=center|width=240
|label=|position=right
|mark=Red circle.svg|mark_width=12|mark_link=δ CMa
|x=192|y=740
}}|caption=Местоположба на Делта Големо Куче (заокружено)}}
{{Starbox observe|epoch=J2000|ra={{RA|07|08|23.48608}}<ref name=aaa474_2_653/>|dec={{DEC|−26|23|35.5474}}<ref name=aaa474_2_653/>|appmag_v=1.824<ref name=sps1966/>|constell=[[Canis Major]]}}
{{Starbox character|class=F8&nbsp;Ia<ref name=mnras402_2_1369/>|b-v=+0.67<ref name="Luck2014"/><ref name="a-v e"/>|u-b=+0.584<ref name=sps1966/>|variable=?<ref name="KoenEyer2002">{{cite journal|last1=Koen|first1=Chris|last2=Eyer|first2=Laurent|title=New periodic variables from the Hipparcos epoch photometry|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=331|issue=1|year=2002|pages=45–59|issn=0035-8711|doi=10.1046/j.1365-8711.2002.05150.x|doi-access=free |bibcode=2002MNRAS.331...45K|arxiv = astro-ph/0112194 |s2cid=10505995}}</ref>}}
{{Starbox astrometry|radial_v={{nowrap|34.3 ± 0.9}}<ref name=rgcrv/>|prop_mo_ra=–3.12<ref name=aaa474_2_653/>|prop_mo_dec=+3.31<ref name=aaa474_2_653/>|parallax=2.03|p_error=0.38|parallax_footnote=<ref name=aaa474_2_653/>|absmag_v=–5.97<ref name="Luck2014"/>}}
{{Starbox detail|mass=14.9<ref name=leonid/>|radius=188<ref name=tycho-gaia/>|luminosity=37,500<ref name="hohle2010"/> – 51,000<ref name=rmaa39_3/>|temperature=5,850<ref name=leonid/>|gravity=1.00<ref name=leonid/>|metal_fe=0.28<ref name="Luck2014"/>|rotational_velocity={{val|13.4|1.9}}<ref name="a-v e"/>|age_myr=12<ref name=leonid/>}}
{{Starbox catalog|names=Везен, Вазен, Везејам Алвазн, ел-Вазор, [[Flamsteed designation|25]]&nbsp;Canis Majoris, [[Bonner Durchmusterung|CD]]−263916, [[Fifth Fundamental Catalogue|FK5]]&nbsp;273, [[Henry Draper catalogue|HD]]&nbsp;54605, [[Hipparcos catalogue|HIP]]&nbsp;34444, [[Harvard Revised catalogue|HR]]&nbsp;2693, [[Smithsonian Astrophysical Observatory Star Catalog|SAO]]&nbsp;173047.}}
{{Starbox reference|Simbad=Delta+CMa}}
{{Starbox end}}

'''Делта Големо Куче''' ([[Латиница|латинизирано]] од '''δ Canis Majoris''', скратено '''Делта CMa''', '''δ CMa''' ), официјално именувана како Вазен ({{IPAc-en|'|w|iː|z|ən}}),<ref name="IAU-CSN">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.pas.rochester.edu/~emamajek/WGSN/IAU-CSN.txt|title=IAU Catalog of Star Names|accessdate=28 July 2016}}</ref> — [[ѕвезда]] во [[соѕвездие]]то [[Големо Куче (соѕвездие)|Големо Куче]]. Таа е жолтобел [[суперџин]] од [[Ѕвездена класификација|типот F]] со [[Привидна ѕвездена величина|привидна величина]] од +1,83. Од 1943 година, спектарот на оваа ѕвезда служи како една од стабилните точки на прицврстување според која се класифицираат другите ѕвезди.<ref name=baas25_1319/>

== Набљудување ==
Делта Големо Куче е трета најсветла ѕвезда во соѕвездието по [[Сириус]] и [[Адара|ε Големо Куче]] (Адара), со [[Привидна ѕвездена величина|привидна величина]] од +1,83 и има бела или жолтобела боја. Сместена на околу 10 степени југоисточно од Сириус, се издига само на околу 11 степени над хоризонтот на географската ширина на Обединетото Кралство.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=amPrWoOWgHcC&pg=PA136|title=The Caldwell Objects and How to Observe Them|last=Mobberly|first=Martin|publisher=Springer|year=2009|isbn=978-1-4419-0325-9|page=136}}</ref> Расеаното јато [[NGC 2354]] се наоѓа на само 1,3 степени источно од Делта Големо Куче .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.angelfire.com/ky/astronomers/Canis.html|title=Canis Major}}</ref> Како и со остатокот од Големо Куче, Делта Големо Куче е највидлива на зимското небо на [[Северна полутопка|северната полутопка]] и на летното небо на јужната полутопка. Во ''Уранометрија'' на Бајер, таа се наоѓа во задниот дел на соѕвездието Големо Куче.

== Историја и именување ==
Делта Големо Куче (латинизирано во ''Delta Canis Majoris'') претставува [[Бајерово означување|бајерова ознака на ѕвездата]].

Традиционалното име, ''Везен'' (алтернативно ''Wesen'', или ''Wezea''), потекнува од средновековниот арапски збор ''al-wazn'', што значи „тежина“ на современиот [[арапски јазик]]. Името се однесувало за една од парот ѕвезди, а другата била ''Хадар'', што денес се однесува на Бета Кентаур. Не е јасно дали парот ѕвезди првично бил [[Алфа Кентаур|Алфа]] и Бета Кентаур или Алфа и Бета Голуб. Во секој случај, името некако било применето и на Делта Големо Куче и на Бета Голуб.<ref>{{Наведена книга|title=A Dictionary of Modern star Names: A Short Guide to 254 Star Names and Their Derivations|last=Kunitzsch|first=Paul|last2=Smart|first2=Tim|publisher=[[New Track Media#Sky Publishing|Sky Pub]]|year=2006|isbn=978-1-931559-44-7|edition=2nd rev.|location=[[Cambridge, Massachusetts|Cambridge]], [[Massachusetts|MA]]|page=23}}</ref> Ричард Хинкли Ален смета дека името алудира на тешкотијата на ѕвездата да се издигне над хоризонтот на северната полутопка.<ref name="allen">{{Наведена книга|title=[[Star Names: Their Lore and Meaning]]|last=Allen|first=R H|publisher=[[Dover Publications]] Inc.|year=1963|isbn=0-486-21079-0|edition=[[Reprint|rep]].|location=[[New York City|New York]], [[New York (state)|NY]]|page=[https://archive.org/details/starnamestheirlo00alle/page/130 130]|author-link=Richard Hinckley Allen|orig-year=1899}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAllen1963">[[Ричард Хинкли Ален|Allen, R H]] (1963) [1899]. </cite></ref> Астрономот Џим Калер ја забележал соодветноста на традиционалното име со оглед на масивната природа на ѕвездата.

Во 2016 година, [[Меѓународен астрономски сојуз|Меѓународниот астрономски сојуз]] организирал Работна група за имиња на ѕвезди (РГИЅ) за да ги каталогизира и стандардизира соодветните имиња за ѕвездите. Првиот билтен на РГИЅ од јули 2016 година  вклучувал табела со првите две серии на имиња одобрени од РГИЅ; во кој бил вклучен и ''Везен''.

На [[Кинески јазик|кинески]] ,{{Јаз|zh|弧矢}}, што значи ''Лак и стрела'',<ref>弧矢 (Hú Shǐ) is westernized into ''Koo She''.</ref> се однесува на астеризам кој се состои од δ Големо Куче, [[Адара|ε Големо Куче]], η Големо Куче, κ Големо Куче, ο Крма, π Крма, χ Крма, c Крма и k Крма. Следствено, самата δ Големо Куче е позната како{{Јаз|zh|弧矢一}} или на македонски: Првата ѕвезда на лакот и стрелата.<ref>{{In lang|zh}} [http://aeea.nmns.edu.tw/2006/0607/ap060717.html AEEA (Activities of Exhibition and Education in Astronomy) 天文教育資訊網 2006 年 7 月 17 日] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120204114243/http://aeea.nmns.edu.tw/2006/0607/ap060717.html |date=2012-02-04 }}</ref>

Во каталогот на ѕвезди во ''Календарот на ел-Ахсаси ел-Муаккет'', оваа ѕвезда била означена како ''Талат ел-Аџари'' (''تالت ألعذاري'' - ''taalit al-aðārii'' ), што на [[Латински јазик|латински]] е преведено како ''Tertia Virginum'', што значи ''трета девица''.<ref>{{Наведено списание|last=Knobel|first=E. B.|date=June 1895|title=Al Achsasi Al Mouakket, on a catalogue of stars in the Calendarium of Mohammad Al Achsasi Al Mouakket|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=55|issue=8|pages=429–438|bibcode=1895MNRAS..55..429K|doi=10.1093/mnras/55.8.429|doi-access=free}}</ref> Оваа ѕвезда, заедно со [[Адара|ε Големо Куче]] (Адара), η Големо Куче (Алудра) и ο<nowiki><sup id="mwnA">2</sup></nowiki> Големо Куче, биле познати како ''Ал адхара'' (''ألعذاري'' ), односно Девици.<ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/starnamestheirlo00alle/page/130|title=Star Names: Their Lore and Meaning|last=Allen|first=R. H.|publisher=Dover Publications Inc|year=1963|isbn=0-486-21079-0|edition=Reprint|location=New York|page=[https://archive.org/details/starnamestheirlo00alle/page/130 130]|author-link=Richard Hinckley Allen|access-date=2010-12-12|url-access=registration}}</ref><ref>[[Epsilon Canis Majoris|ε CMa]] as ''Aoul al Adzari'' or ''Prima Virginum'' (the first virgin), [[Omicron2 Canis Majoris|ο<sup>2</sup> CMa]] as ''Thanih al Adzari'' or ''Secunda Virginum'' (the second virgin) and δ CMa as ''Thalath al Adzari'' or ''Tertia Virginum'' (the third virgin).</ref>

== Физички својства ==
[[Податотека:Wezen.jpg|лево|мини|240x240пкс| Уметничка илустрација на Везен, жолт суперџин оддалечен 1.600 светлосни години во соѕвездието Големиот Куче]]
Делта Големо Куче е [[суперџин]] од [[Ѕвездена класификација|класата]] F8. Нејзината површинска температура е околу 5.818&nbsp;К<ref name="PASA24_3_151"/>, и е 14 пати помасивна од Сонцето.<ref name=leonid/> Нејзината апсолутна величина е −5,97<ref name="Luck2014"/>, и се наоѓа на оддалеченост од околу 1.600 [[Светлосна година|светлосни години]]. Се врти со брзина од околу 28 км/сек, и затоа може да потрае една година за целосно да се ротира. Само пред околу 10 милиони години, Делта Големо Куче престанала да спојува [[водород]] во нејзиното јадро. Нејзината надворешна обвивка почнува да се шири и лади, а во следните 100.000 години ќе стане црвен суперџин бидејќи нејзиното јадро спојува сè потешки и потешки елементи. Штом ќе има [[Железо|железно]] јадро, ќе се сруши и ќе експлодира како [[супернова]].<ref name="Kaler">{{Наведена мрежна страница|url=http://stars.astro.illinois.edu/sow/wezen.html|title=Wezen|last=Kaler|first=James B.|work=Stars website|publisher=University of Illinois|accessdate=28 May 2010}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFKaler">Kaler, James B. [http://stars.astro.illinois.edu/sow/wezen.html "Wezen"]. </cite></ref>

[[Аголна големина|Аголниот пречник]] на Везен е измерен со помош на [[интерферометрија]], давајќи пречник со рабно затемнување од {{Вред|3.633|0.026}} . Џеј Дејвис ''и сор.'' (2007) го искористиле овој аголен пречник и пресметале физички полупречник од {{Вред|215|66}} користејќи [[паралакса]] од {{Вред|1.82|0.56}} измерени со [[Хипаркос]], што подразбира растојание од {{Вред|1,800|550}}.<ref name="PASA24_3_151"/> Оттогаш, намалувањето на [[Хипаркос]] од 2007 година ја рафинира паралаксата на {{Вред|2.03|0.38}}, што одговара на растојание од околу {{Вред|1600|300}} (493 [[Парсек|парсеци]]).<ref name=aaa474_2_653/> Ова растојание дава помал полупречник од  {{solar radius calculator|3.633|0.493|type=AD|unit=y}} користејќи го аголниот полупречник<ref name=lang2006/>. По новото растојание, студија од 2017 година објавила полупречник од {{Сончев полупречник|188}} врз основа на ѕвездената температура и сјајност.<ref name=tycho-gaia/>

Ако Делта Големо Куче би била блиску до Земјата како Сириус, би била светла како полуполна месечина.<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=UFQIutJ8GSsC&pg=PA15|title=The Monthly Sky Guide|last=Ridpath|first=Ian|last2=Tirion|first2=Will|publisher=Cambridge University Press|year=2003|isbn=0-521-53306-6|page=16}}</ref>

== Современо наследство ==
Делта Големо Куче се појавува на [[Знаме на Бразил|знамето на Бразил]], симболизирајќи ја државата [[Рораима]] .<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://flagspot.net/flags/br_astro.html|title=Astronomy of the Brazilian Flag|publisher=FOTW Flags Of The World website}}</ref>
== Наводи ==
{{reflist|refs=

<ref name=leonid>{{Citation |last1=Lyubimkov |first1=Leonid S. |last2=Lambert |first2=David L. |last3=Korotin |first3=Sergey A. |last4=Rachkovskaya |first4=Tamara M. |last5=Poklad |first5=Dmitry B. |date=2015-02-01 |title=Carbon abundance and the N/C ratio in atmospheres of A-, F- and G-type supergiants and bright giants |arxiv=1411.2722 |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=446 |issue=4 |pages=3447–3460 |doi=10.1093/mnras/stu2299 |doi-access=free |bibcode=2015MNRAS.446.3447L |issn=1365-2966}}</ref>

<ref name=aaa474_2_653>{{Cite journal| first1=F. | last1=van Leeuwen |date=November 2007 | title=Validation of the new Hipparcos reduction | journal=Astronomy and Astrophysics | volume=474 | issue=2 | pages=653–664 | bibcode=2007A&A...474..653V | doi=10.1051/0004-6361:20078357 |arxiv = 0708.1752| s2cid=18759600 }}</ref>

<ref name=mnras402_2_1369>{{Cite journal| display-authors=1 | last1=Lyubimkov | first1=Leonid S. | last2=Lambert | first2=David L. | last3=Rostopchin | first3=Sergey I. | last4=Rachkovskaya | first4=Tamara M. | last5=Poklad | first5=Dmitry B. | title=Accurate fundamental parameters for A-, F- and G-type Supergiants in the solar neighbourhood | journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society | volume=402 | issue=2 | pages=1369–1379 |date=February 2010 | doi=10.1111/j.1365-2966.2009.15979.x | doi-access=free | bibcode=2010MNRAS.402.1369L |arxiv = 0911.1335| s2cid=119096173 }}</ref>

<ref name=baas25_1319>{{Cite journal | last1=Garrison | first1=R. F. | title=Anchor Points for the MK System of Spectral Classification | journal=Bulletin of the American Astronomical Society | volume=25 | page=1319 | date=December 1993 | bibcode=1993AAS...183.1710G | url=http://www.astro.utoronto.ca/~garrison/mkstds.html | access-date=2012-02-04 | archive-date=2019-06-25 | archive-url=https://web.archive.org/web/20190625094716/http://www.astro.utoronto.ca/~garrison/mkstds.html | url-status=dead }}</ref>

<ref name=rmaa39_3>{{Cite journal| last1=Arellano Ferro | first1=A. | last2=Giridhar | first2=S. | last3=Rojo Arellano | first3=E. | title=A Revised Calibration of the MV-W(O I 7774) Relationship using Hipparcos Data: Its Application to Cepheids and Evolved Stars | journal=Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica | volume=39 | pages=3–15 |date=April 2003 | bibcode=2003RMxAA..39....3A |arxiv = astro-ph/0210695}}</ref>

<ref name=rgcrv>{{Cite journal| last1=Evans | first1=D. S. | date=June 20–24, 1966 | editor1-last=Batten | editor1-first=Alan Henry | editor2-last=Heard | editor2-first=John Frederick | title=The Revision of the General Catalogue of Radial Velocities | volume=30 | pages=57 | journal=Determination of Radial Velocities and Their Applications, Proceedings from IAU Symposium No. 30 | location=University of Toronto | publisher=International Astronomical Union | bibcode=1967IAUS...30...57E}}</ref>

<ref name=sps1966>{{cite journal | display-authors=1 | last1=Gutierrez-Moreno | first1=Adelina | last2=Moreno | first2=H. | last3=Stock | first3=J. | last4=Torres | first4=C. | last5=Wroblewski | first5=H. | title=A System of photometric standards | journal=Publ. Dept. Astron. Univ. Chile | publisher=Publicaciones Universidad de Chile, Department de Astronomy | volume=1 | pages=1–17 | year=1966 | bibcode=1966PDAUC...1....1G }}</ref>

<ref name=tycho-gaia>{{Cite journal |last1=McDonald |first1=I. |last2=Zijlstra |first2=A. A. |last3=Watson |first3=R. A. |date=2017-10-01 |title=Fundamental parameters and infrared excesses of Tycho-Gaia stars |bibcode=2017MNRAS.471..770M |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=471 |issue=1 |pages=770–791 |doi=10.1093/mnras/stx1433 |doi-access=free |issn=0035-8711|arxiv=1706.02208 }} [https://vizier.cds.unistra.fr/viz-bin/VizieR?-source=J/MNRAS/471/770&RAJ2000=107.097851 Wezen's database entry] at [[VizieR]].</ref>

<ref name="PASA24_3_151">{{Cite journal| last1 = Davis | first1 = J.
 | last2 = Booth | first2 = A. J.
 | last3 = Ireland | first3 = M. J.
 | last4 = Jacob | first4 = A. P.
 | last5 = North | first5 = J. R.
 | last6 = Owens | first6 = S. M.
 | last7 = Robertson | first7 = J. G.
 | last8 = Tango | first8 = W. J.
 | last9 = Tuthill | first9 = P. G.
 | display-authors = 1
 | title     = The Emergent Flux and Effective Temperature of δ Canis Majoris
 | journal   = Publications of the Astronomical Society of Australia
 | volume    = 24
 | issue     = 3
 | pages     = 151–158
 |date=October 2007
 | doi       = 10.1071/AS07017
 | bibcode   = 2007PASA...24..151D
 | arxiv     = 0709.3873
 | s2cid = 9095731
 }}</ref>

<ref name=lang2006>{{citation | first1=Kenneth R. | last1=Lang | title=Astrophysical formulae | volume=1 | series=Astronomy and astrophysics library | edition=3 | publisher=[[Birkhäuser]] | date=2006 | isbn=978-3-540-29692-8 | url=https://books.google.com/books?id=OvTjLcQ4MCQC&pg=PA41 }}. The radius (R<sub>*</sub>) is given by:
:<math>\begin{align} 2\cdot R_*
 & = \frac{(493\cdot 3.633\cdot 10^{-3})\ \text{UA}}{0.0046491\ \text{UA}/R_{\bigodot}} \\
 & \approx 385.25\cdot R_{\bigodot}
\end{align}</math></ref>

<ref name="a-v e">{{Cite journal |last1=Ammler-von Eiff |first1=M. |last2=Reiners |first2=A. |date=2012-06-01 |title=New measurements of rotation and differential rotation in A-F stars: are there two populations of differentially rotating stars? |url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2012A&A...542A.116A |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=542 |pages=A116 |doi=10.1051/0004-6361/201118724 |arxiv=1204.2459 |bibcode=2012A&A...542A.116A |issn=0004-6361}} [https://vizier.cds.unistra.fr/viz-bin/VizieR?-source=J/A%2BA/542/A116&Name=HD%2054605 Delta Canis Majoris' database entry] at [[VizieR]].</ref>

<ref name="Luck2014">{{Cite journal |last=Luck |first=R. Earle |date=2014-06-01 |title=Parameters and Abundances in Luminous Stars |url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2014AJ....147..137L |journal=The Astronomical Journal |volume=147 |issue=6 |pages=137 |doi=10.1088/0004-6256/147/6/137 |bibcode=2014AJ....147..137L |issn=0004-6256}} [https://vizier.cds.unistra.fr/viz-bin/VizieR?-source=J/AJ/147/137&Name=NAME%20WEZEN Delta Canis Majoris' database entry] at VizieR.</ref>

<ref name="hohle2010">{{Cite journal |last1=M. |first1=Hohle, M. |last2=R. |first2=Neuhäuser |last3=F. |first3=Schutz, B. |date=April 2010 |title=Masses and luminosities of O- and B-type stars and red supergiants |url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2010AN....331..349H |journal=Astronomische Nachrichten |language=en |volume=331 |issue=4 |page=349 |doi=10.1002/asna.200911355 |arxiv=1003.2335 |bibcode=2010AN....331..349H |issn=0004-6337}} [https://vizier.cds.unistra.fr/viz-bin/VizieR?-source=J/AN/331/349&HIP=34444 Delta Canis Majoris' database entry] 
in [[VizieR]].</ref>
}}

{{Ѕвезди во Големо Куче}}

[[Категорија:Именувани ѕвезди]]
[[Категорија:TIC-објекти]]
[[Категорија:HR-објекти]]
[[Категорија:HIP-објекти]]
[[Категорија:HD-објекти]]
[[Категорија:Флемстидови објекти]]
[[Категорија:Тела од Бонскиот преглед]]
[[Категорија:Бајерови објекти]]
[[Категорија:Големо Куче (соѕвездие)]]
[[Категорија:Жолтобели суперџинови]]
[[Категорија:CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори]]