Преглед на кодот на Зелки

{{Taxobox
|image = Barbarea vulgaris1.jpg
|image_caption = [[Повиена зина]] (''Barbarea vulgaris)''
|regnum = [[Растенија]]
|unranked_divisio = [[Скриеносеменици]]
|unranked_classis = [[Евдикоти]]
|unranked_ordo = [[Розиди]]
| ordo = [[Зелковидни]]
|familia = '''Зелки'''
|familia_authority = [[Гилберт Томас Барнет|Burnett]]<ref name=APGIII2009>{{наведено списание |last=Angiosperm Phylogeny Group |year=2009 |title=An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III |journal=Botanical Journal of the Linnean Society |volume=161 |issue=2 |pages=105–121 |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1095-8339.2003.t01-1-00158.x/pdf | format= PDF |accessdate=2013-07-06 |doi=10.1111/j.1095-8339.2009.00996.x }}</ref>
|subdivision_ranks = [[Род (биологија)|Родови]]
|subdivision = во текстот.
}}

'''Зелки'''  или '''синапи''' ({{науч|Brassicaceae}}, [[syn.]] ''Cruciferae'') — {{био|семејство}} со преку 330 {{био|род}}ови и околу 3.700 видови (според податоците на [[Кралски ботанички градини, Кју|Кралските ботанички градини во Кју]]). Името ''Brassicaceae'' е изведено од родот ''[[Зелка|Brassica]]''. ''Cruciferae'' е постаро име кое значи '''крстоцветни''' растенија, бидејќи четирите [[Венечно ливче|венечни ливчиња]] од [[цвет]]от се распоредени во вид на крст. Меѓутоа, според [[Меѓународен код за ботаничка номенклатура|МКБН]], и двете имиња можат да се употребуваат.

Најголеми родови од ова семејство се ''[[Draba]]'' (365 видови), ''[[Cardamine]]'' (200 видови, но местото на овој род е нејасно), ''[[Erysimum]]'' (225 видови), ''[[Lepidium]]'' (230 видови) и ''[[Alyssum]]'' (195 видови).

Семејството ги содржи некои од добро познатите растенија, како ''[[Дива зелка|Brassica oleracea]]'' (дива зелка), ''[[Brassica rapa]]'' (репка), ''[[Ротква|Raphanus sativus]]'' (ротква), ''[[Рен|Cochlearia armoracia]]'' (рен), ''[[Црн синап|Brassica nigra]]'' (црн синап), ''[[Бел синап|Sinapis alba]]'' (бел синап), ''[[Arabidopsis thaliana]]'' (познат [[моделен организам]] во [[генетика]]та) и многу други. Зелкоцветните растенија се космополити, но сепак се концентрирани во северните умерени региони, а го достигнуваат своето максимално распространување по [[Средоземје]]то.

== Систематика ==

Според системот [[APG (систем)|APG]], семејството е вклучено во редот ''Brassicales''. Постарите системи (како оној на [[Кронквистов систем|Артур Кронквист]]) ги сместувал во ''[[Capparales]]'', ред кој повеќе не постои.

Поради производството на [[гликозинолат]]ни соединенија (синапно масло), отсекогаш се претпоставувало дека постои блиска поврзаност помеѓу зелкоцветните растенија и растенијата од семејството ''[[Capparaceae]]''. Скорешните истражувања на Hall et al. (2002) покажуваат дека ''Capparaceae'' се [[Парафилија|парафилетични]] во однос на ''Brassicaceae'', при што родот ''[[Cleome]]'' и неколку негови сродници се поблиски со ''Brassicaceae'' отколку со другите родови од ''Capparaceae''. Поради ова, во APG системот на класификација, овие две семејства се споени во една - ''Brassicaceae''. Некои други автори го сместуваат родот  ''Cleome'' во своја посебно семејство — ''[[Cleomaceae]]''. Овде ќе биде опишана семејството на зелките ''sensu stricto'', т.е. прифаќајќи дека ''Cleomaceae'' и ''Capparaceae'' се одделни семејства.

{{клад|style=font-size:80%;line-height:75%
|label1=&nbsp;Brassicaceae&nbsp;''s.l.''&nbsp;|1={{клад
|1='''Capparaceae'''|2={{клад
|1='''Cleomaceae'''
|2='''Brassicaceae'''&nbsp;''s.s.''}}}}}}

== Опис ==
[[Податотека:Brassica flowerdiagram.png|thumb|110px|[[Цветен дијаграм]] на ''[[Brassica]]''.]]
семејството се состои од [[Тревесто растение|тревести растенија]] со годишни, двегодишни или повеќегодишни животни циклуси.

[[Лист]]овите се последователни (ретко наспрамни), понекогаш организирани во базални [[Розета|розети]]. Тие се многу често перести по изглед и немаат [[Прилисник|прилисници]].

Градбата на цветовите е многу униформна во целото семејство. Тие имаат четири слободни венечни ливчиња и четири канџести чашкини ливчиња. Може да се дисиметрични или малку [[Цветна симетрија|зигоморфни]], со крстовидно подредување. Присутни се шест [[Прашник|прашници]], од кои четири се подолги и се наредени крстовидно следејќи го венчето, додека другите се пократки (тетрадинамичен цвет). [[Плодник]]от е составен од два споени плодни листови, а устенцето е многу кратко, со два лобуса. Плодникот е натцветен. Цветовите образуваат ебрактеатни рацемозни соцветија. Цветната формула на ова семејство е: [[Податотека:Dissymmetrisch.png|20px]]<math>\ K_4 \; C_4 \; A_{2+4} \; G_{\underline{(2)}}</math>

[[Опрашување]]то е по пат на [[ентомофилија]], поради што и се создава нектар во основата на прашниците и се складира на чашката.

[[Плод]]от е вид на [[кутијка]] наречена ''силика''. Тој се отвора со два капака, кои претставуваат изменети плодни листови, оставајќи го [[семе]]то прикачено за плацентата и ткивото кое останало на местото каде се одделиле капаците ('''replum''').

== Поважни родови ==
[[Податотека:Cauliflower.jpg|thumb|thumb|250px|Листови и цветови од [[карфиол]].]]
Некои од поважните родови на Зелки на економски и хортикултурен план се:

* ''[[Alyssum]]'' 
* ''[[Anastatica]]'' 
* ''[[Arabis]]'' 
* ''[[Armoracia]]'' 
* ''[[Betreroa]]'' 
* ''[[Brassica]]'' — зелка
* ''[[Camelina]]'' 
* ''[[Capsella]]'' 
* ''[[Cardamine]]'' 
* ''[[Cardaminopsis]]'' 
* ''[[Crambe]]'' 
* ''[[Dentaria]]'' 
* ''[[Draba]]'' 
* ''[[Erysimum]]'' 
* ''[[Hesperis]]'' 
* ''[[Isatis]]'' 
* ''[[Lepidium]]'' — добрејка
* ''[[Lunaria]]'' 
* ''[[Raphanus]]'' 
* ''[[Sinapis]]'' — синап
* ''[[Ibolya]]''

==Галерија==
<center>
<gallery mode=packed heights=130px>
Податотека:brassica-garden.jpg|Различни сорти на дива зелка (''Brassica oleracea''): [[кељ]], [[прокељ]], савоја, кинески кељ.
File:Зелки 01.jpg|Нива со зелки во Македонија
File:Зелки 02.jpg|Нива со пролетни зелки во Македонија
File:Зелки 03.jpg|Нива со необрани есенски (зимски) зелки во Македонија
File:Зелки во Гевгелиско 01.jpg|Нива посадена со есенска зелка во [[Гевгелиско]]
File:Зелки во Гевгелиско 02.jpg|Нива посадена со есенска зелка во [[Гевгелиско]]
File:Зелки во Гевгелиско 03.jpg|Нива посадена со есенска зелка во [[Гевгелиско]]
File:Зелка МК 01.jpg|Нива со есенска зелка во [[Струмичко]]
File:Зелка МК 02.jpg|Нива со есенска зелка во [[Струмичко]]
File:Зелка МК 03.jpg|Нива со есенска зелка во [[Струмичко]]
File:Зелка во село Трубарево.jpg|Нива со есенска зелка во [[Трубарево]]
File:Трубаревска зелка.jpg|Нива со есенска зелка во [[Трубарево]]
</gallery>
</center>

== Поврзано ==
* [[Дива зелка]]
* [[Зелка (род)]]

== Наводи ==
{{наводи}}

[[Категорија:Зелки| ]]
[[Категорија:Скриеносеменици]]