Преглед на кодот на Земја (планета)

:''Оваа статија е за планетата од [[Сончевиот Систем]]. За останатите значења на поимот „земја“, видете ја [[Земја|страницата за појаснување]].''
{{Инфокутија Планета
| bgcolour = #c0c0ff
| name = Земја
| symbol = [[Податотека:Earth symbol (black).svg|24px|alt=🜨]]
| image = [[Податотека:The Blue Marble (remastered).jpg|frameless|upright=2|Фотографија на Земјата,<br />сликана од „[[Аполо 17]]“]]
| caption = Фотографија на Земјата,<br />сликана од „[[Аполо 17]]“
| flag = {{знамеикона|свет}}
| epoch = [[J2000,0]]
| aphelion = {{пб|152,098,232}}&nbsp;км<br /> 1.01671388&nbsp;[[астрономска единица|ае]]
| perihelion = {{пб|147,098,290}}&nbsp;км<br /> 0.98329134&nbsp;ае
| semimajor = {{пб|149,598,261}}&nbsp;км<br /> {{пб|1.00000261}}&nbsp;ае
| eccentricity = {{пб|0.01671123}}
| inclination = {{пб|7.155}}° кон Сончевиот екватор<br />{{пб|1.57869}}° кон постојаната рамнина
| asc_node = {{пб|348.73936}}°
| arg_peri = {{пб|114.20783}}°
| mean_anomaly = {{пб|357.51716}}°
| period = {{пб|365.256363004}}&nbsp;денови<br />{{пб|1.000017421}}&nbsp;[[јулијанска година (астрономија)|г]]
| avg_speed = {{пб|29.78}}&nbsp;км/с<br />{{пб|107,200}}&nbsp;км/ч
| satellites = 1&nbsp;(&nbsp;[[Месечина]]та)
| physical_characteristics = yes
| flattening = {{пб|0.0033528}}
| equatorial_radius = {{пб|6,378.1}}&nbsp;км
| polar_radius = {{пб|6,356.8}}&nbsp;км
| mean_radius = {{пб|6,371.0}}&nbsp;км
| circumference = {{пб|40,075.16}}&nbsp;км&nbsp;(екваторска)<br />{{пб|40,008.00}}&nbsp;км&nbsp;(меридијанска)
| surface_area = {{пб|510,072,000}}&nbsp;км<sup>2</sup>
{{nowrap|{{пб|148,940,000}}&nbsp;км<sup>2</sup> копно (29,2%)}}<br />
{{nowrap|{{пб|361,132,000}}&nbsp;км<sup>2</sup> вода (70,8%)}}
| volume = 1,08321{{e|12}}&nbsp;км<sup>3</sup>
| mass = 5,9736{{e|24}}&nbsp;кг<br/>
3,0{{e|-6}}&nbsp;[[Сончева маса|сонца]]
| density = {{пб|5.515}}&nbsp;г/см<sup>3</sup>
| surface_grav {{пб|= 9.780327}} м/сsup>2</sup><br />{{пб|0.99732}}&nbsp;''g''
| escape_velocity = {{пб|11.186}}&nbsp;км/с
| sidereal_day = {{пб|0.99726968}}&nbsp;д<br />23{{smallsup|ч}}&nbsp;56{{smallsup|м}}&nbsp;4.100{{smallsup|с}}
| rot_velocity = {{пб|1,674.4}} км/ч ({{пб|465.1}} м/с)
| axial_tilt = 23°26'21",4119
| albedo = {{пб|0.367}}
| adjectives = 
| pronounce = 
| atmosphere = yes
| temperatures = yes
| temp_name1  = [[Келвин]]и
| min_temp_1  = 184&nbsp;K
| mean_temp_1 = {{пб|287.2}}&nbsp;K
| max_temp_1  = 331&nbsp;K
| temp_name2  = [[Целзиус]]ов°
| min_temp_2  = {{пб|-89.2}}&nbsp;°C
| mean_temp_2 = 14&nbsp;°C
| max_temp_2  = {{пб|57.8}}&nbsp;°C
| surface_pressure = {{пб|101.325}}&nbsp;[[Паскал (единица)|kPa]] ([[морско ниво]])
| atmosphere_composition = {{пб|78.0}}8%&nbsp;[[азот]] (N<sub>2</sub>)<br /> {{пб|20.95}}%&nbsp;[[кислород]] (O<sub>2</sub>)<br /> {{пб|0.93}}%&nbsp;[[аргон]]<br /> {{пб|0.038}}%&nbsp;[[јаглерод диоксид]]<br />околу 1% [[водена пареа]] (во зависност од [[клима]]та)
|note = no
}}

'''Земјата''' — една од осумте [[Планета|планети]] во [[Сончев Систем|Сончевиот Систем]]. Таа е трета планета по оддалеченост од [[Сонце]]то и најголема со цврста површина, за разлика од [[гасовит џин|гасовитите „џинови”]]. Планетата Земја има еден [[природен сателит]], [[Месечина]]та, и засега е единствената позната планета на која има [[живот]].
Во [[геологија]]та преовладува мислењето дека земјата е стара околу 4,6 милијарди години, што е потврдено со одредувањето на времето на полураспаѓање на [[ураниум]]от и [[ториум]]от. Времето на полураспаѓање на ''U''<sup>238</sup> е 4,51 x 10<sup>9</sup> , а ''Th''<sup>232</sup> е 1,39 x 10<sup>10</sup> години.<ref name="Starost">Д. Рабреновић, С.Кнежевић, Љ. Рундић. Историјска геологија са практикумом. Завод за графичку технику ТМФ Београд, 1996 ISBN 86-81019-17-1</ref>

Земјата има и [[Магнетизам|магнетно поле]] кое, заедно со [[атмосфера]]та, ја штити од [[Радиоактивност|зрачење]] (штетно по живите суштества кои ја населуваат Земјата). Атмосферата, исто така служи и како штит за одбивање на помалите [[Метеороид|метеори]], кои поминувајќи низ неa согоруваат пред да стигнат до Земјината површина.

Единствениот познат сателит на Земјата, [[Месечина]]та, почнала да кружи околу Земјата пред 4,53 милијарди години. Денес, Земјата прави круг околу Сонцето на секои 366,26 кругови кои ги направила околу својата оска (што е еднакво на бројката од 365,26 сончеви денови). Земјината оска се наоѓа под [[агол]] од 23,5°<ref>Ahrens, Global Earth Physics: A Handbook of Physical Constants, p. 8</ref> што е последица за менувањето на [[Годишно време|годишните времиња]] на Земјината површина.

Атмосферските услови се значајно променети откако настанал животот на планетата и ни создава еколошка рамнотежа која ги модифицира условите на површината на Земјата. Околу 71 % од Земјината површина е покриен со [[вода]]. Земјата е единствена планета во Сончевиот Систем каде што водата може да остане во течна состојба. Останатите 29 % се [[континент]]ите и [[остров]]ите. Земјината површина е многу променувана во текот на многу милиони години, а причина се [[Тектоника на плочите|тектонските движења]].

Земјата, исто така реагира и на надворешниот свет во одредени мери. Нејзиниот релативно голем сателит, Месечината, влијае на [[Плима и осека|плимата и осеката]], го стабилизира променувањето на [[оскин наклон|степенот на Земјината оска]] со што постепено ја менува должината на вртежниот период на Земјата. Дождот од [[Комета|комети]], во периодот по настанувањето на Земјата, одиграла голема улога во настанувањето на [[океан]]ите. Подоцна, судирите со [[астероид]]ите предизвикале значајни промени во Земјината површина.

== Историја ==
{{Цитатник|Овој наш свет ниту е од бога направен ниту од луѓето, тој отсекогаш постоел, бил и ќе биде вечно жив оган, кој со мера се пали и со мера се гаси. — [[Хераклит]]}}

Научниците успеале да реконструираат подробни информации за минатото на планетата. Земјата и други планети во Сончевиот Систем се формирале пред 4,6 милијарди години<ref>Dalrymple, G.B. (1991). The Age of the Earth. California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-1569-6.</ref><ref>Newman, William L. (2007-07-09). "[http://pubs.usgs.gov/gip/geotime/age.html Age of the Earth]". Publications Services, USGS.</ref><ref>Dalrymple, G. Brent (2001). "[http://sp.lyellcollection.org/cgi/content/abstract/190/1/205 The age of the Earth in the twentieth century: a problem (mostly) solved]". Geological Society, London, Special Publications 190: 205–221. doi:10.1144/GSL.SP.2001.190 јануари 14, http://sp.lyellcollection.org/cgi/content/abstract/190/1/205. Посетено на 20 September 2007.</ref><ref>Stassen, Chris (10 септември 2005). "[http://www.talkorigins.org/faqs/faq-age-of-earth.html The Age of the Earth]". The TalkOrigins Archive.</ref> од [[сончева магла]], маса од прашина и [[гас]] во облик на диск кои заостанале по формирањето на Сонцето. Првобитно, Земјата била растопена маса, потоа е формирана надворешна обвивка на планетата Земја ([[Земјина кора]]) при ладење. Истовремено со формирањето на кората, почнало да се акумулира вода во атмосферата. Набрзо после тоа настанала и Месечината, веројатно како последица на судир со објект, со големина како планетата [[Марс (планета)|Марс]], и 10 % маса од Земјата<ref name="Sistem_Zemlja-Mesec">{{Наведена книга  | first=R.M. | last=Canup | first=E. | last=Asphaug | year=(Fall Meeting 2001) | title=An impact origin of the Earth-Moon system | publisher=American Geophysical Union | location= | id=}}</ref>, наречена Теја.<ref>{{Наведено списание | last = R. Canup and E. Asphaug | title = Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation  | journal = Nature | volume = 412 | pages = 708-712 | date = 2001 | url = http://www.nature.com/nature/journal/v412/n6848/abs/412708a0.html }}</ref> Дел од масата се споил со [[Земјина маса|Земјината маса]], а друг дел е исфрлен во [[Вселена]]та, но доволно за да се формира Месечината.

Гасовите и [[вулкан]]ските активности ја создале првобитната атмосфера. Со [[Кондензација|кондензирање]] на водената пареа од [[мраз]]от кој го донеле кометите, настанале океаните.<ref>Morbidelli, A.; Chambers, J.; Lunine, J. I.; Petit, J. M.; Robert, F.; Valsecchi, G. B.; Cyr, K. E. (2000). "[http://adsabs.harvard.edu/abs/2000M&PS...35.1309M Source regions and time scales for the delivery of water to Earth] Meteoritics & Planetary Science 35 (6): 1309–1320. пров. 6 март 2007</ref> Се верува дека високоенергетска [[хемиска реакција]] создала самоудвојување на [[Молекула|молекулите]] пред околу 4 милијарди години, а пола милијарда години потоа, настанале првите облици на живот на Земјата.<ref>Doolittle, W. Ford (February, 2000). "Uprooting the tree of life". Scientific American 282 (6): 90–95.</ref>

Развојот на [[фотосинтеза]]та овозможил животинските форми директно да ја користат Сончевата енергија. [[Кислород]]от кој настанал во тој процес и оној кој се акумулирал во атмосферата се претворил во [[озонска обвивка]] во горната атмосфера. Инкорпорацијата на малку од [[Клетка|клетките]] придонела во развојот на комплексни клетки кои се нарекуваат [[еукариот]]. Озонската обвивка ги апсорбирала [[Ултравиолетови зраци|ултравиолетовите зраци]], што овозможило понатамошен развој на живите клетки на Земјата.<ref>Burton, Kathleen (November 29, 2000). [http://www.nasa.gov/centers/ames/news/releases/2000/00_79AR.html Astrobiologists Find Evidence of Early Life on Land. NASA.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20111011032824/http://www.nasa.gov/centers/ames/news/releases/2000/00_79AR.html |date=2011-10-11 }} Посетено на 2007-03-05.</ref>[[Податотека:Pangea_animation_03.gif|рамка|100п|лево|[[Пангеја]] — најмладиот суперконтинент]]

Земјината површина во текот на стотина милиони години постојано го менувала својот облик, се формирале континенти и подоцна се губеле, [[Миграции|мигрирале]] и со текот на времето, спојувајќи се, формирале [[суперконтинент]]и. Пред околу 750 милиони години, најстариот познат суперконтинент, [[Родинија]], почнал да се дели на континенти, кои повратно, пред околу 600 — 540 милиони години, се прекомбинирале и се соединиле во друг суперконтинент, [[Панотија]], по што конечно го формирале [[Пангеја]], која се растурила пред околу 180 милиони години<ref>Murphy, J. B.; Nance, R. D. (1965). [http://scienceweek.com/2004/sa040730-5.htm "How do supercontinents assemble?".] American Scientist 92: 324–33. Посетено на 2007-03-05.</ref>.
На почетокот на шеесеттите години на 20 век, се претпоставувало дека измеѓу 750 и 580 милиони години, постоела ледена активност на Земјата, што довело до нејзино прекривање на површината со слој на [[мраз]]. Оваа [[хипотеза]] е наречена „Снежна Земја“ и е многу важна бидејќи и претходела на [[камбриумската експлозија]] која го условила создавањето на [[Повеќеклеточни организами|повеќеклеточните организами]]<ref>Kirschvink, J. L. (1992). The Proterozoic Biosphere: A Multidisciplinary Study. Cambridge University Press, 51–52. ISBN 0-521-36615-1.</ref>.

По камбриумската експлозија (нагло развивање на животот) имало пет масовни уништувања<ref>Raup, D. M.; Sepkoski, J. J. (1982). [Mass Extinctions in the Marine Fossil Record "Mass Extinctions in the Marine Fossil Record"]. Science 215 (4539): 1501–1503. Посетено на 2007-03-05.</ref>. Последното уништување се случило пред 65 милиони години, кога метеорит удрил во Земјата и со тоа е предизвикано исчезнувањето на [[диносаурус]]ите и другите големи [[рептил]]и, иако некои мали [[Животно|животни]], [[цицачи]], преживеале. Во текот на 65-те милиони години, цицачите се [[Размножување|размножиле]] и настанале многубројни видови, а пред неколку милиони години, африканските [[мајмун]]и успеале да се исправат на две нозе<ref>Gould, Stephan J. (October, 1994). [http://brembs.net/gould.html "The Evolution of Life on Earth"]. Scientific American. Посетено на 2007-03-05.</ref>. Ова овозможило користење на разни орудија и придонело во развојот на [[комуникација]]та, која влијаела  на стимулацијата во развојот на [[Черепен мозок|големиот мозок]]. Развивањето на [[Цивилизација|цивилизациите]] овозможило луѓето да влијаат на Земјата во многу краток период на начин на кој не влијаело ниту едно друго живо суштество<ref>Wilkinson, B. H.; McElroy, B. J. (2007). [http://bulletin.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/119/1-2/140 "The impact of humans on continental erosion and sedimentation"]. Bulletin of the Geological Society of America 119 (1–2): 140–156. Посетено на 2007-04-22.</ref>.

== Структура и состав на Земјата ==
По големина, Земјата е петта во [[Сончев Систем|Сончевиот Систем]]. За разлика од некои други [[Планета|планети]], Земјата не е гасовит џин, каква што е [[Јупитер]] на пример. Земјата има цврста површина како и [[Меркур (планета)|Меркур]], [[Венера]] и [[Марс (планета)|Марс]], од кои Земјата е најголема, со најголема [[густина]], најсилна [[гравитација]] и најсилно магнетно поле. Генерално, Земјата се состои од [[атмосфера]], [[биосфера]], [[хидросфера]] и нејзините внатрешни градби под површината.
[[Податотека:Terrestrial_planet_size_comparisons.jpg|мини|250п|десно|Подредени планети според големината (од лево кон десно): [[Меркур (планета)|Меркур]], [[Венера]], Земја, [[Марс (планета)|Марс]]]]

=== Облик на Земјата ===
Обликот на Земјата многу наликува на вртежен елипсоид. Сепак, ова геометриско тело, кое до пред неколку години се користело за интерпретација, не одговара во потполност со обликот на Земјата. Поради тоа елипсоидот во научните истражувања е заменет со новиот, приближен облик — [[геоид]]. Масата на Земјата е приближно 5,98 x 10(24) кг<ref>{{Наведено списание | author=Morgan, J. W.; Anders, E. | title=Chemical composition of Earth, Venus, and Mercury | journal=Proceedings of the National Academy of Science | year=1980 | volume=71 | issue=12 | pages=6973–6977 | url=http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=350422 | accessdate=4 февруари 2007 | archive-date=2013-07-18 | archive-url=https://archive.today/20130718075202/http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=350422 | url-status=dead }}</ref>.

[[Земјина ротација|Ротацијата]] на Земјата доведува до екваторската испакнатост, така што екваторската должина е за 43 км поголема од половата<ref>Sandwell, D. T.; Smith, W. H. F. (Jul, 26, 2006). [http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/bathymetry/predicted/explore.HTML Exploring the Ocean Basins with Satellite Altimeter Data. NOAA/NGDC.] Посетено на 2007-04-21.</ref>. Најголеми локални [[Девијација|девијации]] на површината на Земјата се [[Монт Еверест]] (8.848 м надморска височина), [[Маријана Тренч]] (10.911 под водната површина). Според тоа, во споредба со совршен [[елипсоид]], Земјата има толеранција од 1:584 или 0,17 %, што е за 0,22 % помалку од дозволената толеранција кај [[топка]] во билјардот<ref>Staff (November, 2001). [http://www.wpa-pool.com/index.asp?content=rules_spec WPA Tournament Table & Equipment Specifications.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20070202181203/http://www.wpa-pool.com/index.asp?content=rules_spec |date=2007-02-02 }} World Pool-Billiards Association. Посетено на 2007-03-10.</ref>. Поради испакнатоста, најдалечната точка од центарот на Земјата е планината [[Чимборасо]] во [[Еквадор]].<ref>Senne, Joseph H. (2000). [http://www.profsurv.com/archive.php?issue=42&article=589 "Did Edmund Hillary Climb the Wrong Mountain"]. Professional Surveyor 20 (5).</ref>

=== Хемиски состав на Земјата ===
Според хемискиот состав на Земјата, во најголем дел ја сочинуваат: [[железо]] (32,1 %), [[кислород]] (30,1 %), [[силициум]](15,1%), [[магнезиум]] (13,9 %), [[сулфур]] (2,9 %), [[никел]] (1,8 %), [[калциум]] (1,5 %) и [[алуминиум]] (1,4 %), а преостанатите 1,2 % ги сочинуваат мали количини на други елементи. Пред сегрегацијата на тежината, се верува дека кората во основа била сочинета од: железо (88,8 %), мали количини на никел (5,8 %), сулфур (4,5 %), а помалку од 1 % биле хемиските елементи кои подоцна се појавиле во поголеми количини<ref>{{Наведено списание | author=Morgan, J. W.; Anders, E. | title=Chemical composition of Earth, Venus, and Mercury | journal=Proceedings of the National Academy of Science | year=1980 | volume=71 | issue=12 | pages=6973–6977 | url=http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=350422 | accessdate=2007-02-04 | archive-date=2013-07-18 | archive-url=https://archive.today/20130718075202/http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=350422 | url-status=dead }}</ref>.

=== Атмосфера ===
[[Земјина атмосфера|Земјината атмосфера]] има повеќекратна улога. Таа ја штити Земјата од помали метеори така што предизвикува нивно целосно согорување пред тие да стигнат до површината на Земјата. [[Азот]]от и кислородот во атмосферата, заедно со Земјиното магнетно поле, ја штитат Земјата од зрачењето кое би било смртоносно. Земјината атмосфера нема точно одредена граница, бидејќи како што поминува времето таа станува се побледа и поретка.
Атмосферата ја сочинуваат повеќе слоеви, а се протега на повеќе од 100 км над површината. Нејзе ја сочинуваат: 78 % азот, 21 % кислород, 0,93 % [[аргон]], 0,03 % [[јаглерод диоксид]] и мали количини на водена пареа и други гасови<ref>Л. Љ. Пешић:Општа геологија - Ендодинамика, Рударско-геолошки факултет, Београд, 1995.</ref>.
Слоеви на атмосферата:
* '''[[тропосфера]]''' (до височина од околу 12 км) е најнискиот и најгустиот дел од атмосферата во кој се одвиваат сите временски појави. Во овој слој [[температура]]та опаѓа во зависност од висината. Содржи голема количина на водена пареа.
* '''[[стратосфера]]''' (до височина од околу 50 км) содржи [[озон]] кој не штити од штетните [[Сончево зрачење|зрачења]] во [[вселена]]та. Во пониските слоеви, температурата е постојана, а во повисоките се зголемува. [[Ветар|Ветровите]] кои дуваат во стратосферата достигнуваат брзина од неколку стотини км/ч.
* '''[[мезосфера]]''' (до височина од околу 85 км) е слој во кој се случува нагло опаѓање на температурата.
* '''[[јоносфера]]''' или термосфера (до височина од околу 500 км) содржи [[јон]]и, наелектризирани [[Елементарна честичка|честички]]. Во овој слој на атмосферата, под влијание на Сончевиот ветер, се создава поларна светлина. Температурата се накачува сè до височина од 400 км.
* '''[[егзосфера]]'''. Егзосферата е прелазен простор кон [[вакуум]]от. Таа е слој со многу разредени гасови и се простира на височина од над 500 км.

Преодните простори помеѓу слоевите на атмосферата се: тропопауза, стратопауза и мезопауза.

==== Клима ====
[[Податотека:Above_the_Clouds.jpg|мини|250п|лево|''Stratocumulus perlucidus'' облаци]]
Најнискиот слој на атмосферата е тропосферата. Сончевата енергија го загрева овој слој и Земјината површина, предизвикувајќи ширење на [[воздух]]от. Помалку густиот воздух се подига и се заменува со поладниот, тој со поголема густина. Како резултат на овој [[процес]] се појавува [[атмосферска циркулација|атмосферската циркулација]] (струење) која на [[клима]]та и временските пригоди им овозможува прераспределба на топлината. Основните атмосферски циркулаторни потфати се состојат од ветровите во [[Екватор|екваторскиот појас]] под 30° географска ширина, западно помеѓу 30° и 60° географска ширина. Сепак, океанските струи се исто така значајни фактори во одредувањето на климата, а посебно термохалинската струја која топлата енергија на екваторските океани ја распределува кон поларните региони.

Водената пареа, која се генерира преку површинското [[Топлина на испарување|испарување]], се транспортира во атмосферата. Кога атмосферските услови овозможиле подигнување на топлиот влажен воздух, водата се [[Кондензација|кондензира]] и се враќа на површината преку [[дожд]]от. Поголем дел од водата паѓа на мали височини и со помош на речните системи се префрла во [[океан]]ите, [[езеро|езерата]], [[море|морињата]]. Овој воден циклус е механизам кој има витално значење за преживувањето на копното и претставува примарен фактор во процесот на [[ерозија]] на површината во текот на геолошките периоди. Количината на дождот варира зависно од пределите, од неколку метри вода за една година до помалку од милиметар вода за истиот период.

=== Биосфера ===
Досегашните изучувања водат кон тоа дека Земјата е единственото место на кое постои живот. Животните облици ја сочинуваат [[биосфера]]та на планетата. Се претпоставува дека биосферата на Земјата започнала пред околу 3,5 милијарди години. Животните заедници ([[биом]]и) настанале низ целата површина на Земјата, од малубројни на [[Северен Пол|Арктикот]] и [[Антарктик]]от, до многубројни во областа околу екваторот.

Функционирањето на биосферата се заснова врз нејзините различни [[екосистем]]и, врз принципот на кружење на материите во глобални размери итн. Основните елементи ([[јаглерод]], кислород, [[водород]], азот и др.), [[Организам|организмите]] ги вградуваат во [[органско соединение|органските соединенија]] во своето тело. [[Органската материја]] поминува низ веригите на исхрана и на крајот се разложува и минерализира. На тој начин основните елементи се враќаат во надворешната средина, од каде што повторно можат да бидат искористени. Оваа патека на основните елементи го претставува [[биогеохемиски циклус|биогеохемискиот циклус]] на Земјата, кој може да се потврди за секој елемент посебно.

=== Хидросфера ===
[[Податотека:Ефект_на_стаклена_градина.gif|мини|250п|лево|Ефектот на стаклена градина]]
Земјата е единствената планета во Сончевиот Систем на чија површина има вода во [[течност|течна]] [[агрегатна состојба]]. Водата покрива 71 % од Земјината површина. Најголемиот дел од водените површини се морињата (97 %), а останатиот дел е слатка вода (3 %). Водата на планетата Земја постои поради спој на неколку погодни услови: орбитата околу Сонцето, вулканите, гравитацијата, [[Ефект на стаклена градина|ефектите на стаклена градина]], магнетното поле и големите количина на кислород во атмосферата.

Земјината орбита се наоѓа надвор од областа во која е доволно топло за да се задржи водата. Без ефектот на стаклена градина кој ја зачувува топлината во атмосферата, водата на Земјата би се замрзнала. [[Палеонтологија|Палеонтолошките]] истражувања наведуваат на расцепување на Земјината површина во време кога ефектот на стаклена градина привремено исчезнал, а површината се замрзнала во текот на следните 10 до 100 милиони години.

На планетите како што е [[Венера (планета)|Венера]], под влијание на [[Ултравиолетова светлина|ултравиолетовите зрачења]], водената пареа се разложува на водород и кислород, водородот се јонизира и (реакција на Сончевиот ветер) излегува низ надворешните слоеви на атмосферата. Ослободениот кислород се врзува за минералните слоеви на површината. Овој процес е бавен, но се смета за главна причина поради која на Венера нема вода. На Земјата, [[Озонска обвивка|озонската обвивка]] ги впива поголемиот дел на ултравиолетовите зрачења во високите слоеви на атмосферата и го намалува смртоносниот процес. Освен тоа, [[магнетосфера]]та ја штити јоносферата од штетните влијанија на Сончевиот ветер.

Вулканските процеси постојано исфрлаат водена пареа од внатрешноста. Проценето е дека минералите во Земјината обвивка содржат 10 пати повеќе вода од количината која ја има во океаните. Сепак, голем дел од таа водена пареа никогаш нема да биде ослободена.
[[Податотека:Earth-crust-cutaway-macedonian.svg|мини|350п|десно|Внатрешна градба на Земјата]]

=== Внатрешна градба на Земјата ===
Слично како и кај другите [[Земјовидна планета|земјовидни планети]], внатрешноста на Земјата е поделена на повеќе слоеви:
* Надворешна кора:
** континентална;
** океанска.
* Земјин плашт:
** горен дел на обвивката;
** долен дел на обвивката/
* Јадро:
** надворешно јадро;
** внатрешно јадро (барисфера).

Горната обвивка, заедно со кората, се нарекува [[литосфера]].

==== Кора ====
{{главна|Земјина кора}}
Кората е надворешниот слој на Земјата, на длабочина од 5 до 35 км. Составена е од континентална и океанска кора. На границата на кората и обвивката се наоѓа Мохо-слој, познат како Мохоровиќиев дисконтинуитет. Материјата од внатрешноста постојано излегува на површината со помош на [[Вулкански кратер|вулканските отвори]] (кратери) и пукнатините на океанското дно. Поголемиот дел од Земјината површина е помлад од 100 милиони години, додека најстарите кори на Земјата се 4,4 милијарди години стари.

===== Хемиски состав на Земјината кора =====
Земјината кора е составена од:
{{bar box
|width=300п
|title=Хемиски состав на Земјината кора
|titlebar = #ddd
|bars     =
{{Столбен постоток|[[кислород]]|navy|47}}
{{Столбен постоток|[[силициум]]|red|28}}
{{Столбен постоток|[[алуминиум]]|orange|8}}
{{Столбен постоток|[[железо]]|black|4.5}}
{{Столбен постоток|[[калциум]]|purple|3.5}}
{{Столбен постоток|[[натриум]]|blue|2.5}}
{{Столбен постоток|[[калиум]]|gray|2.5}}
{{Столбен постоток|[[магнезиум]]|teal|2.2}}
}}

===== Петролошки состав на Земјината кора =====
{{главна|Карпа}}
Земјината кора претежно е составена од лесно распадливи карпи, карпи со мала густина. [[Континентална кора|Континенталната кора]] содржи гранит, додека океанската кора содржи најмногу [[базалт]] и [[габро]].
* '''[[Магматска карпа|Магматски карпи]]''' се најраспространети карпи на Земјата. Настануваат со зацврстување на растопената маса на магма. Магматските карпи можат да настанат во длабочините на Земјината кора, но и на самата површина. Овие карпи се многу цврсти.
* '''[[Седиментна карпа|Седиментни карпи]]''' настануваат непосредно на површината на Земјата со таложење и збивање на остатоци од живиот свет (варовник, креда, камен јаглен) и честички на други распаднати карпи (песочни камења, глина).
* '''[[Метаморфна карпа|Метаморфни карпи]]''' настануваат од магматските и седименталните карпи, под влијание на високи температури и притисок во внатрешноста на Земјата. На пример, мермерот настанал со метаморфоза на варовникот.

==== Земјина обвивка ====
Под кората, до длабочина од 2900 км се наоѓа Земјината обвивка. Таа се состои од богати слоеви на [[железо]] и [[магнезиум]], односно од карпи со поголема густина од оние кои ја сочинуваат кората. Притисокот зависи од длабочината, колку е подлабоко толку е повисок [[притисок]]от.
Горната обвивка која се наоѓа помеѓу [[астеносфера]]та и Земјината кора се состои од ултрабазичните карпи: [[перидотит]] и [[еклогит]]. Астеносферата е пластична и е дебела неколку стотини километри. Карактеристична е по [[Термодинамички систем|термодинамичките процеси]] кои се одвиваат во неа, т.н. [[конвекциско струење]] на материите во [[Земјин плашт|Земјиниот плашт]].

Долната обвивка е дебела околу 1900 км е хетерогена, односно има разновиден (видлив) состав.

==== Јадро ====
Просечната густина на Земјата е 5515 кг/м<sup>3</sup>, а пак густината на површинските материи е околу 3000 кг/м<sup>3</sup>, што би значело дека погустата материја се наоѓа во [[Земјино јадро|јадрото]]. Во времето на настанување на Земјата, пред 4,5 милијарди години, таа била прилично растопена. Во процесот кој е наречен диференцијација, тешките елементи тонеле кон средината, а полесните се собрале на површината. Затоа најголемиот дел од јадрото го сочинуваат: железо (80 %), никел и силициум.

Јадрото се дели на два дела, внатрешен дел на јадрото со пречник од околу 1250 км и надворешно (се смета дека јадрото е течно) јадро кое има пречник од 3500 км. Се смета дека внатрешното јадро е во кристален облик, а дека надворешното е составено од течно железо и никел. Со струењето на растопените метали (и нивното мешање кое настанува поради Земјината ротација) се создава Земјиното магнетно поле. [[Геофизика]]та е наука за проучување на внатрешноста на Земјата, кое се спроведува со проучувањето на [[Сеизмички бранови|сеизмичките бранови]].

=== Тектонски плочи ===
Според Теоријата за [[Тектоника на плочи|тектонските плочи]], која е засега признаена од сите научници кои се занимаваат со проучување на тектонските плочи, најблиската површинска обвивка на Земјата се состои од два слоја: литосфера, вклучувајќи ја и кората, и највисокиот зацврснат дел на Земјината обвивка. Под литосферата се наоѓа астеносферата, која претставува внатрешен дел на обвивката на Земјиното јадро. Астеносферата се однесува како суперзагреана и екстремно вискозна течност<ref>{{Наведена мрежна страница | author = Staff | date = 27 февруари 2004 | url =  февруари http://www.geolsoc.org.uk/template.cfm?name=lithosphere | title = Crust and Lithosphere | work = Plate Tectonics & Structural Geology | publisher = The Geological Survey | accessdate = 11 март 2007 }}</ref>.

Во суштина, литосферата плута по астеносферата и е раскршена на тектонски плочи. Постојат два вида на плочи: океански (на пр. Тихоокеанска плоча) и континентални плочи. Овие плочи се сегменти кои се движат релативно една во однос на друга, при тоа можат да формираат некои од следниве граници на тектонските плочи: конвергентни, дивергентни и трансформни<ref>{{Наведена мрежна страница | author=Kious, W. J.; Tilling, R. I. | date = 5 мај 1999 | url = http://pubs.usgs.gov/gip/dynamic/understanding.html | title = Understanding plate motions | publisher = USGS | accessdate = 2007-03-02 }}</ref>.
Најголеми тектонски (геотектонски) плочи се<ref>{{Наведена мрежна страница | author = Brown, W. K.; Wohletz, K. H. | year = 2005 | url = http://www.ees1.lanl.gov/Wohletz/SFT-Tectonics.htm | title = SFT and the Earth's Tectonic Plates | publisher = Los Alamos National Laboratory | accessdate = 2 март 2007 | archive-date = 2013-02-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20130217002443/http://www.ees1.lanl.gov/Wohletz/SFT-Tectonics.htm | url-status = dead }}</ref>:
[[Податотека:Plates tect2 mk.svg|мини|310п|десно|Геотектонски плочи]]
{| class="wikitable"
!rowspan="2"|Име на плочата
!colspan="2"|Подрачје
!rowspan="2"|Место кое го покрива
|-
!10<sup>6</sup>&nbsp;км<sup>2</sup>
!10<sup>6</sup>&nbsp;mi²
|-
| Африканска плоча  ||style="text-align: center;"| 61,3 ||style="text-align: center;"| 23,7 || [[Африка]]
|-
| Антарктичка плоча  ||style="text-align: center;"| 60,9 ||style="text-align: center;"| 23,5 || [[Антарктик]]
|-
| Австралиска плоча  ||style="text-align: center;"| 47,2 ||style="text-align: center;"| 18,2 || [[Австралија]]
|-
| Евроазиска плоча  ||style="text-align: center;"| 67,8 ||style="text-align: center;"| 26,2 || [[Азија]] и [[Европа]]
|-
| Северноамериканска плоча  ||style="text-align: center;"| 75,9 ||style="text-align: center;"| 29,3 || [[Северна Америка]] и североисточен [[Сибир]]
|-
| Јужноамериканска плоча  ||style="text-align: center;"| 43,6 ||style="text-align: center;"| 16,8 || [[Јужна Америка]]
|-
| Тихоокеанска плоча  ||style="text-align: center;"| 103,3 ||style="text-align: center;"| 39,9 || [[Тихи Океан]]
|}

== Земјина површина ==
[[Податотека:NASA-Apollo8-Dec24-Earthrise.jpg|мини|160п|десно|Земјата се издига по третпат над месечевиот хоризонт. Слика направена во мисијата на Аполо 8, 24 декември 1968]]
Облиците на Земјината површина варираат. Околу 70,8 % од Земјината површина се наоѓа под вода, вклучувајќи и голем дел од [[Континентален праг|континенталниот праг]]. Подводната површина има различни облици, планински, вклучувајќи ја и глобалната широчина на средноокеанскиот гребенски систем, како и подморските вулкани, океанските ровови и подморските [[кањон]]и. Останатите 29,2 % од Земјината површина, кои не се покриени со вода, ја сочинуваат [[Планина|планините]], [[Пустина|пустините]], [[Рамнина|рамнините]], полињата и други геоморфолошки облици.

Површината на Земјата, од нејзиното оформување до ден денес, е во постојан процес на преобликување и тоа под влијание на тектонските движена и ерозија. Земјишните облици настанале и се менувале поради влијанијата врз тектонските плочи кои се изложени на дождови, температурни промени, хемиски реакции, глацијација, ерозија на бреговите, настанувањето на коралните гребени и ударите на големите метеори<ref>{{Наведена мрежна страница | last = Kring | first = David A. | url = http://www.lpl.arizona.edu/SIC/impact_cratering/intro/ | title = Terrestrial Impact Cratering and Its Environmental Effects | publisher = Lunar and Planetary Laboratory | accessdate = 22 март 2007 | archive-date = 2007-02-06 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070206013306/http://www.lpl.arizona.edu/SIC/impact_cratering/intro/ | url-status = dead }}</ref>.

== Орбита и вртење ==
[[Податотека:Rotating_earth_(large).gif|мини|десно|upright|Земјиното вртење околу својата оска.]]
Слично како  и Марс, релативно во однос на ѕвездите, на Земјата ѝ е потребно во просек 23 часа, 56 минути и 4.091 секунда за вртење околу оската (вртежен период или ѕвезден ден) која ги спојува северниот и Јужниот Пол.

Земјата кружи по патеката на својата орбита околу Сонцето за 365,2564 (револуција) главни ѕвездени денови и се наоѓа на просечна оддалеченост околу 150 милиони километри (93,2 милиони милји) од Сонцето. Насоката на револуцијата на Земјата околу Сонцето е спротивна од насоката на стрелките на [[часовник]]от, односно насоката на кружење на земјата околу Сонцето е спротивна од насоката на кружење на Сонцето околу својата оска.

Изместувањето од 23,5°, наречено „[[осен наклон]]“ предизвикува поголемо загревање и подолг ден, во текот на годината, на едната или на другата полутопка што предизвикува циклични промени на годишните времиња.

== Земјино магнетно поле ==
[[Податотека:Magnetosphere_rendition.jpg|мини|250п|десно|Магнетосферата ја штити површината на Земјата од честичките на Сончевиот ветер]]
Земјиното магнетно поле може да се претстави како магнетен [[дипол]], со два [[Магнетен пол|магнетни пола]]. Јужниот магнетен пол се наоѓа на 73° [[СГШ]] и 100° [[ЗГД]], на Островот на Принцот од Велс, а [[северен магнетен пол|северниот магнетен пол]] се наоѓа на 70° [[ЈГШ]] и 148° [[ИГД]], на Антарктикот — јужно од [[Нов Зеланд]]. Оската на магнетните полови е наклонета во однос на оската на [[Географски пол|географските полови]] за околу 11°.

Според Теоријата на динамоефект, геомагнетното поле се генерира во внатрешноста на растопеното јадро каде што топлината создава конвекциски движења на материјалите кои ја генерираат електричната енергија. Конвекциските движења во јадрото се хаотични и во одредени периоди се јавуваат промени во насоката на движењето. Ова предизвикува промена на поларитетот на магнетното поле. Земјиното магнетно поле делува и на околниот простор. Голем регион во облик на солза, наречен магнетосфера, настанал со интеракција на Земјиното магнетно поле и Сончевите ветришта. На растојание од околу 65.000 км од [[Сонце]]то, притисокот на Сончевиот ветер се балансира со помош на геомагнетното поле. Поларната светлина настанува со интеракција на Сончевиот ветер и магнетосферата.

Теоретски гледано, при периодот на промена на поларитетот на магнетното поле, што се случувало повеќепати во историјата на Земјата, додека едниот магнетен пол престанува да дејствува и додека другиот почне да дејствува, Земјата немала магнетно поле. Доколку тоа е точно, планетата во тие периоди била незаштитена од влијанијата на Сончевите ветришта и наелектризираните честички, кои во спротивно би биле одбиени или согорени, а тогаш можеле да стигнат до Земјината површина. Тоа можело да предизвика, покрај [[зрачење]], [[Мутација (генетика)|мутација]] на живиот свет, појава на [[стерилитет]] и изумирање на одредени видови. Оваа теорија не е докажана но посочува на значењето на Земјиното магнетно поле како природен штит од надворешните влијанија врз живиот свет.<ref>" Earth ." Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 23  2007  <http://www.britannica.com/eb/article-242082 {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20080116101018/http://www.britannica.com/eb/article-242082 |date=2008-01-16 }}>.</ref>

== Гравитација ==
Земјиното гравитациско поле предизвикува, телото кое се наоѓа слободно во воздушниот простор да почне да се движи забрзано и рамномерно кон центарот на Земјата. Забрзувањето кое се случува врз телото се нарекува гравитациско забрзување. Со геофизички мерења е потврдено дека гравитациското поле не е насекаде исто низ Земјината површина. Разликите на гравитациското забрзување која се јавува при мерење на различни места на Земјината површина, се појавува поради три причини:
* во зависност од надморската височина, забрзувањето е обратнопропорционално на квадратот на растојанието од центарот на Земјата до местото на мерење;
* Земјата не е во облик на [[топка (геометрија)|топ]], туку има неправилен облик со сплескани делови на половите каде што гравитациското поле е најсилно;
* Земјата ротира, при што на нејзината површина се појавува [[центрифугална сила]] која е најголема на [[Екватор]]от, а на истото место гравитациската сила е најслаба.

Иако центрифугалната сила се јавува на Екваторот со најголем интензитет, таа е околу 300 пати послаба од силата на привлекување.

Гравитациското забрзување, на некои места на физичката површина на Земјата, може да биде пресметано на следниот начин:
:<math>g_{\phi}=9.780 327 \left[ \left( 1+0.0053024\sin^2 \phi-0.0000058\sin^2 2\phi \right) - 3.086 \times 10^{-6}h \right] \ m/s^2 </math>

:каде што:

:* <math>\phi</math> — [[географска ширина]]
:* <math>h</math> — висина измерена во метри

Во висина на ниво на морето, h=0 m : 
* на екваторот(<math>\phi</math>=0°) : g=9,7803&nbsp;m/s<sup>2</sup>
* за географса ширина (<math>\phi</math>=45°) : g=9,8063&nbsp;m/s<sup>2</sup>
* на половите (<math>\phi</math>=90°) : g=9,8322&nbsp;m/s<sup>2</sup>
Гравитациската сила ја задржува месечината (природен сателит) во нејзината орбита околу Земјата. За возврат месечината влијае на животот на Земјата со тоа што влијае на плимата и осеката.

== Природни ресурси и искористување на Земјата ==
[[Податотека:Earth's City Lights by DMSP, 1994-1995 (large).jpg|thumb|250п|десно|Земјата навечер]]
На Земјата постојат ресурси кои се експлоатираат од луѓето за различни потреби. Некои од нив се необновливи ресурси, како што се [[Фосилни горива|фосилните горива]], кои е невозможно да се обноват бидејќи се создавале во текот на друг [[геолошки период]] од остатокот на [[Билка|билки]] и животни. Големи лежишта на фосилни горива се наоѓаат во Земјината кора, а се состојат од [[јаглен]], [[нафта]], природни гасови и [[метан]]. Луѓето ги користат овие лежишта за производство на [[енергија]] и како суровини во хемиското производство. Минералните руди, исто така настанале во Земјината кора во текот на процесот на [[генеза]] на рудите, која резултирала од ерозијата и тектонските плочи<ref>{{Наведена мрежна страница
  | author=Staff
  | date=24 ноември 2006
  | url=http://www.utexas.edu/tmm/npl/mineralogy/Mineral_Genesis/
  | title=Mineral Genesis: How do minerals form?
  | publisher=Non-vertebrate Paleontology Laboratory, Texas Memorial Museum
  | accessdate=1 април 2007
}}</ref>. Овие руди се наоѓаат на местата со најголема концентрација на многу од [[метал]]ите и други корисни хемиски елементи.

Земјината биосфера произведува многу корисни биолошки производи за луѓето, вклучувајќи [[храна]], [[дрво]], [[лек]]ови, [[кислород]] и [[рециклирање]] на многу органски отпади. Копнениот екосистем зависи од површинското тло и свежата вода, а пак океанските екосистеми зависат од растворените хранливи материи кои достигнале до нив со одливање од копното<ref>{{Наведено списание
  | last = Rona
  | first = Peter A.
  | title=Resources of the Sea Floor
  | journal=Science
  | year=2003
  | volume=299
  | issue=5607
  | pages=673–674
  | url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/299/5607/673?ijkey=AHVbRrqUsmdHY&keytype=ref&siteid=sci
  | accessdate=4 февруари 2007 }}</ref>. Луѓето исто така живеат на копно користејќи градежни материјали. Податоците од 1993 година ја утврдуваат употребата на земјиштето од страна на луѓето:
{| class="wikitable"
!Употреба на земјиштето
!Процент
|-
| ''Обработлива земја'' ||style="text-align: right;"| 13,13 %<ref name="The World Factbook. U.S. C.I.A">Staff (8 февруари 2007). [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html The World Factbook. U.S. C.I.A.] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html |date=2010-01-05 }}</ref>
|-
| ''Постојани култури'' ||style="text-align: right;"| 4,71 %<ref name="The World Factbook. U.S. C.I.A"/>
|-
| ''Постојани пасишта'' ||style="text-align: right;"| 26 %
|-
| ''Шуми и прашуми'' ||style="text-align: right;"| 32 %
|-
| ''Урбани подрачја'' ||style="text-align: right;"| 1,5 %
|-
| ''Останато'' ||style="text-align: right;"| 30 %
|}  
Површината на земјиштето кое се наводнувало во 1993 година изнесувала 2.481.250 км<sup>2</sup>.<ref name="The World Factbook. U.S. C.I.A"/>

== Природни катастрофи ==
[[Податотека:Volcano_q.jpg|thumb|upright|лево|Вулканска ерупција]]
[[Податотека:2004_Indonesia_Tsunami_100px.gif|thumb|upright|десно|Индонезиското цунами во 2004 година]]
Големи предели се изложени на лоши временски услови како што се [[Тропски циклон|тропските циклони]], урагани или [[тајфун]]и кои управуваат со животот во тие области. Исто така многу области се изложени на чести [[земјотрес]]и, одронувања, [[цунами]], [[Вулкан|вулкански ерупции]], [[Торнадо|торнада]], [[Снежна бури|снежни бури]], [[Поплава|поплави]], [[Суша|суши]] и други несреќи и природни непогоди.
Жителите на некои области страдаат од загадување на воздухот и водата, изложени се на [[Кисел дожд|кисели дождови]] и [[токсични материи]], недостаток на [[вегетација]], загуба на дивите животни, изумрени видови, деградирано тло, ерозија итн. Човечките активности се одразуваат и на долгорочната промена на климата и тоа највеќе со индустриската емисија на [[јаглерод диоксид]]. Со оглед на овие активности се очекуваат промени како што е ширење на [[Озонска обвивка|озонската дупка]], откинување на ледот на Арктикот, поголеми варијации на температурата, значајни промени на климатските услови и глобалното покачување на нивото на морето.<ref>Staff (2 февруари 2007). [http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=21429&Cr=climate&Cr1=change Evidence is now unequivocal that humans are causing global warming – UN report.]</ref>

==Историски сфаќања за Земјата==
[[File:Earth symbol (planetary color).svg|frameless|upright=0.35|left|🜨]]
Според средновековното сфаќање, Земјата се наоѓа во центарот на [[вселена]]та, како и во центарот на девет подвижни неба, од кои првото и најмалото е месечевото [[небо]].<ref>Dante Aligijeri, ''Pakao''. Beograd: Rad, 1961, стр. 14.</ref> Исто така, во [[Средниот век]] се верувало дека на [[северна полутопка|северната полутопка]] се наоѓа копното, со средиште во [[Ерусалим]], додека на [[јужна полутопка|јужната полутопка]] има само вода при што постои само еден [[остров]] на којшто се наоѓа [[чистилиште]]то, а качувајќи се по ридот се оди кон [[рај]]от.<ref>Dante Aligijeri, ''Pakao''. Beograd: Rad, 1961, стр. 222.</ref>

==Земјата како тема во уметноста и во популарната култура==
===Земјата се јавува како мотив во книжевноста===
* „Светот без бои“ — расказ на италијанскиот писател [[Итало Калвино]].<ref>Italo Kalvino, ''Kosmikomike: stare i nove''. Beograd: Paidea, 2008, стр. 42-50.</ref>
* „Земјата е секаде иста“ (''Zemlja je svugde ista'') — песна на српската поетеса [[Десанка Максимовиќ]].<ref>Desanka Maksimović, ''Izabrane pesme'' (peto dopunjeno izdanje). Beograd: BIGZ, 1985, стр. 83.</ref>
* „Над картата на Земјата“ — песна на рускиот поет [[Олжас Сулејменов]].<ref>Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига III: Средина XX века – поч. XXI века (неомодернизам, неоавангарда, постмодернизам и нова трагања). Београд: Paidea, 2007, стр. 79-80.</ref>
* „Бал“ — песна на полската поетеса [[Вислава Шимборска]].<ref>Vislava Šimborska, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 329-330.</ref>
* „Овде“ — песна на полската поетеса Вислава Шимборска.<ref>Vislava Šimborska, ''Izabrane pesme''. Beograd: Treći trg, 2014, стр. 370-372.</ref>

===Земјата како мотив во филмот===
* „[[Солта на земјата]]“ (''The Salt of the Earth'') — [[филм]] на [[режисер]]ите [[Вим Вендерс]] и [[Жулијано Рибеиро Салгадо]] од 2014 година.<ref>''Пази се! Доаѓа Cinedays 13.'' Скопје: Младински културен центар, 2014, стр. 42.</ref>

===Земјата како мотив во музиката===
* „Планетата Земја“ (англиски: ''Planet Earth'') — песна на британската поп-рок група [[Дјуран Дјуран|Дјуран дјуран]] (''Duran Duran'') од 1981 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=GLdPDCVT4EM YouTube, Duran Duran - Planet Earth (пристапено на 18.3.2021)]</ref>
* „Да не се допира земјата“ (англиски: ''Not To Touch The Earth'') — песна на американската рок-група [[Дорс]] (''The Doors'') од 1968 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Doors-Waiting-For-The-Sun/release/509488 Discogs, The Doors ‎– Waiting For The Sun (пристапено на 20 мај 2020)]</ref>
* „Планетата од моите соништа“ (англиски: ''Planet Of My Dreams'') — песна на американскиот рок-музичар [[Френк Запа]] (''Frank Zappa'') од 1984 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/806589-Zappa-Them-Or-Us Zappa* – Them Or Us (пристапено на 28.1.2024)]</ref>
* „Мајката Земја (Природна химна)“ (англиски: ''Mother Earth (Natural Anthem)'') — песна на американскиот рок-музичар [[Нил Јанг]] (''Neil Young'') од 1990 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/38731-Neil-Young-Crazy-Horse-Ragged-Glory Neil Young + Crazy Horse – Ragged Glory (пристапено на 7.11.2023)]</ref>
* „Чувствувам како се движи Земјата“ (англиски: ''I Feel the Earth Move'') — песна на американската [[Поп-музика|поп]]-музичарка [[Керол Кинг]] (''Carole King'') од 1971 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=6913KnbMpHM&index=1&list=PLvXUYSaKKM_utXoZkufo1ju5R9gLSzGqG YouTube, Carole King - I Feel the Earth Move (Audio) (пристапено на 11 март 2018)]</ref>
* „Последниот ден на Земјата“ ([[англиски]]: ''The last day of the Earth'') — песна на македонската рок-група [[Mooger Fooger]].<ref>Mooger Fooger, ''4th of July'', Corpus Delicti Records, CD 001.</ref>
* „Земја (Гаја)“ (англиски: ''Earth (Gaia)'') — песна на британската [[Техно музика|техно]]-група ''The Orb'' од 1991 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/7119-The-Orb-The-Orbs-Adventures-Beyond-The-Ultraworld The Orb – The Orb's Adventures Beyond The Ultraworld (пристапено на 31.5.2023)]</ref>
* „Удар (Земјата гори)“ (англиски: ''Impact (The Earth Is Burning)'') — песна на британското техно-дуо [[Орбитал]] (''Orbital'') од 1993 година.<ref>[https://www.discogs.com/Orbital-Orbital-2/master/8943 Discogs, Orbital ‎– Orbital (пристапено на 1.2.2021)]</ref>
* „Бојата на земјата“ (англиски: ''The Colour Of The Earth'') — песна на британската рок-музичарка [[ПЈ Харви]] (''PJ Harvey'') од 2011 година.<ref>[https://www.discogs.com/PJ-Harvey-Let-England-Shake/master/310242 DISCOGS, PJ Harvey ‎– Let England Shake (пристапено на 3.4.2021)]</ref>
* „Ние ќе ја наследиме Земјата“ (англиски: We'll Inherit The Earth) — песна на американската рок-група [[Риплејсментс]] (''The Replacements'') од 1989 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/16267-The-Replacements-Dont-Tell-A-Soul The Replacements – Don't Tell A Soul (пристапено на 8.7.2023)]</ref>
* „Солта на земјата“ (англиски: ''Salt of the Earth'') — песна на британската рок-група [[Ролинг Стоунс]] (''The Rolling Stones'') од 1968 година.<ref>[https://www.discogs.com/Rolling-Stones-Beggars-Banquet/master/30220 DISCOGS, Rolling Stones* ‎– Beggars Banquet (пристапено на 13.3.2021)]</ref>
* „Никогаш не врти ѝ го грбот на мајката земја“ (''Never Turn Your Back On Mother Earth'') — песна на американското дуо [[Спаркс]] (''Sparks'') од 1974 година.<ref>[https://www.discogs.com/release/327546-Sparks-Propaganda Sparks ‎– Propaganda (пристапено на 30.8.2019)]</ref>
* „Добрата Земја“ (англиски: ''The Good Earth'') — песна од истоимениот албум на американската [[Рок-музика|рок]]-група [[Филис]] (''The Feelies'') од 1986 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=pxWN8m00qsw YouTube, The Feelies - The Good Earth 1986 Full Vinyl (пристапено на 1 јули 2017)]</ref>
* „Третиот камен од Сонцето“ (англиски: ''Third stone from the Sun'') — песна на рок-групата [[Џими Хендрикс Експириенс]] (''The Jimi Hendrix Experience'') од 1967 година.<ref>The Jimi Hendrix Experience, ''Are Youe Experienced?'', Experience Hendrix, MCD 11608, 1997.</ref>

== Карта ==
<center><font size=3>'''Интерактивна карта на планетата Земја'''</font>
<br />
Кликнете на секоја коцка поединечно за поголем преглед на саканата површина.</center>
<center>
{| width=611 cellpadding=0 cellspacing=1
|-
| [[Податотека:Topographic30deg_N60W150.png|50px|N60-90, W150-180]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60W120.png|50px|N60-90, W120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60W90.png|50px|N60-90, W90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60W60.png|50px|N60-90, W60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60W30.png|50px|N60-90, W30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60W0.png|50px|N60-90, W0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60E0.png|50px|N60-90, E0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60E30.png|50px|N60-90, E30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60E60.png|50px|N60-90, E60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60E90.png|50px|N60-90, E90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60E120.png|50px|N60-90, E120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N60E150.png|50px|N60-90, E150-180]]
|-
| [[Податотека:Topographic30deg_N30W150.png|50px|N30-60, W150-180]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30W120.png|50px|N30-60, W120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30W90.png|50px|N30-60, W90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30W60.png|50px|N30-60, W60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30W30.png|50px|N30-60, W30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30W0.png|50px|N30-60, W0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30E0.png|50px|N30-60, E0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30E30.png|50px|N30-60, E30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30E60.png|50px|N30-60, E60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30E90.png|50px|N30-60, E90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30E120.png|50px|N30-60, E120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N30E150.png|50px|N30-60, E150-180]]
|-
| [[Податотека:Topographic30deg_N0W150.png|50px|N0-30, W150-180]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0W120.png|50px|N0-30, W120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0W90.png|50px|N0-30, W90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0W60.png|50px|N0-30, W60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0W30.png|50px|N0-30, W30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0W0.png|50px|N0-60, W0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0E0.png|50px|N0-60, E0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0E30.png|50px|N0-60, E30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0E60.png|50px|N0-60, E60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0E90.png|50px|N0-60, E90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0E120.png|50px|N0-60, E120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_N0E150.png|50px|N0-60, E150-180]]
|-
| [[Податотека:Topographic30deg_S0W150.png|50px|S0-30, W150-180]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0W120.png|50px|S0-30, W120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0W90.png|50px|S0-30, W90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0W60.png|50px|S0-30, W60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0W30.png|50px|S0-30, W30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0W0.png|50px|S0-30, W0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0E0.png|50px|S0-30, E0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0E30.png|50px|S0-30, E30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0E60.png|50px|S0-30, E60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0E90.png|50px|S0-30, E90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0E120.png|50px|S0-30, E120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S0E150.png|50px|S0-30, E150-180]]
|-
| [[Податотека:Topographic30deg_S30W150.png|50px|S30-60, W150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30W120.png|50px|S30-60, W120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30W90.png|50px|S30-60, W90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30W60.png|50px|S30-60, W60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30W30.png|50px|S30-60, W30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30W0.png|50px|S30-60, W0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30E0.png|50px|S30-60, E0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30E30.png|50px|S30-60, E30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30E60.png|50px|S30-60, E60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30E90.png|50px|S30-60, E90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30E120.png|50px|S30-60, E120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S30E150.png|50px|S30-60, E150-180]]
|-
| [[Податотека:Topographic30deg_S60W150.png|50px|S60-90, W150-180]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60W120.png|50px|S60-90, W120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60W90.png|50px|S60-90, W90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60W60.png|50px|S60-90, W60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60W30.png|50px|S60-90, W30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60W0.png|50px|S60-90, W0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60E0.png|50px|S60-90, E0-30]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60E30.png|50px|S60-90, E30-60]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60E60.png|50px|S60-90, E60-90]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60E90.png|50px|S60-90, E90-120]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60E120.png|50px|S60-90, E120-150]]
| [[Податотека:Topographic30deg_S60E150.png|50px|S60-90, E150-180]]
|-
| colspan=12 align=right| <small>Секоја коцка опфаќа 30 степени.</small>
|}</center>

== Наводи ==
{{наводи|2}}

{{Земја}}
{{Сончев Систем}}
{{Нормативна контрола}}
{{Избрана}}

[[Категорија:Земја| ]]
[[Категорија:Планети во Сончевиот Систем]]
[[Категорија:Свет]]
[[Категорија:Астрономски тела познати од стариот век]]