Преглед на кодот на Калиум хлорат

{{chembox
| Watchedfields  = changed
| verifiedrevid  = 477003444
| Name           = Калиум хлорат
| ImageFile      = 
| ImageFileL1    = Potassium-chlorate-composition.png
| ImageSizeL1    = 120px
| ImageNameL1    = Структурата на јоните во калиум хлорат
| ImageFileR1    = Potassium-chlorate-crystal-3D-vdW.png
| ImageSizeR1    = 100px
| ImageNameR1    = Кристалната структура на калиум хлорат
| ImageFile2     = KClO3.jpg
| ImageSize2     = 200px
| ImageName2     = Кристали на калиум хлорат
| OtherNames     = Калиум хлорат(V), Бертолетова сол
| IUPACName      = 
| SystematicName = 
| Section1       = {{Chembox Identifiers
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChemSpiderID = 18512
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| UNII = H35KS68EE7
| InChI = 1/ClHO3.K/c2-1(3)4;/h(H,2,3,4);/q;+1/p-1
| InChIKey = VKJKEPKFPUWCAS-REWHXWOFAC
| SMILES = [K+].[O-]Cl(=O)=O
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChI = 1S/ClHO3.K/c2-1(3)4;/h(H,2,3,4);/q;+1/p-1
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| StdInChIKey = VKJKEPKFPUWCAS-UHFFFAOYSA-M
| CASNo = 3811-04-9
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| PubChem = 6426889
| EINECS = 223-289-7
| RTECS = FO0350000
| UNNumber = 1485
  }}
| Section2       = {{Chembox Properties
| Formula = KClO<sub>3</sub>
| MolarMass = 122.55 г mol<sup>−1</sup>
| Appearance = бели кристали или прав
| Density = 2.32 г/цм<sup>3</sup>
| Solubility = 3.13 г/100 mL (0 °C)<br> 4.46 г/100 mL (10 °C)<br> 8.15 г/100 mL (25 °C)<br> 13.21 г/100 mL (40 °C)<br> 53.51 г/100 mL (100 °C)<br> 183 г/100 г (190 °C)<br> 2930 г/100 г (330 °C)<ref name=sioc>{{cite book|last1 = Seidell|first1 = Atherton|last2 = Linke|first2 = William F.|year = 1952|title = Solubilities of Inorganic and Organic Compounds|publisher = Van Nostrand|url = https://books.google.com/books?id=k2e5AAAAIAAJ |access-date = 25 јуни 2022}}</ref>
| SolubleOther = [[раствор]]лив во [[глицерол]]<br> незначителен во [[ацетон]] и течен [[амонијак]]<ref name=chemister />
| Solubility1 = 1 г/100 г (20 °C)<ref name=chemister />
| Solvent1 = glycerol
| MeltingPtC = 356
| BoilingPtC = 400
| BoilingPt_notes = decomposes<ref name=chemister />
| RefractIndex = 1.40835
| MagSus = &minus;42.8·10<sup>−6</sup> cm<sup>3</sup>/mol
  }}
| Section3       = {{Chembox Structure
| Coordination =
| CrystalStruct = моноклинички
  }}
| Section4       = {{Chembox Thermochemistry
| DeltaHf = −391.2 kJ/mol<ref name=chemister>{{cite web|url=http://chemister.ru/Database/properties-en.php?dbid=1&id=331|title=potassium chlorate|access-date=25 јуни 2022}}</ref><ref name=b1>{{cite book| author = Zumdahl, Steven S.|title =Chemical Principles 6th Ed.| url = https://archive.org/details/chemicalprincipl0000zumd_u9g0| publisher = Houghton Mifflin Company| year = 2009| isbn = 978-0-618-94690-7|page=A22}}</ref>
| Entropy = 142.97 J/mol·K<ref name=chemister /><ref name=b1 />
| DeltaGf = -289.9 kJ/mol<ref name=chemister />
| HeatCapacity = 100.25 J/mol·K<ref name=chemister />
 }}
| Section5       = 
| Section6       = 
| Section7       = {{Chembox Hazards
| ExternalSDS = [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0548.htm ICSC 0548]
| GHSPictograms = {{GHS03}}{{GHS07}}{{GHS09}}<ref name="sigma">{{cite web|url=https://www.sigmaaldrich.com/US/en/product/sigald/255572|title=Potassium chlorate|access-date=25 јуни 2022}}</ref>
| GHSSignalWord = Опасност
| HPhrases = {{H-phrases|271|302|332|411}}<ref name="sigma" />
| PPhrases = {{P-phrases|220|273}}<ref name="sigma" />
| NFPA-H = 2
| NFPA-F = 0
| NFPA-R = 3
| NFPA-S = OX
| LD50 = 1870 мг/кг<ref>{{cite web|url=http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus/rn/3811-04-9|title=ChemIDplus - 3811-04-9 - VKJKEPKFPUWCAS-UHFFFAOYSA-M - Potassium chlorate - Similar structures search, synonyms, formulas, resource links, and other chemical information.|author=Michael Chambers|access-date=25 јуни 2022}}</ref>
  }}
| Section8       = {{Chembox Related
| OtherAnions = [[Калиум бромат]]<br>[[Калиум јодат]]<br>[[Калиум нитрат]]
| OtherCations = [[Амониум хлорат]]<br>[[Натриум хлорат]]<br>[[Бариум хлорат]]
| OtherCompounds = [[Калиум хлорид]]<br>[[Калиум хипохлорит]]<br>[[Калиум хлорит]]<br>[[Калиум перхолорат]]
  }}
}}
'''Калиум хлорат''' ― [[соединение]] кое содржи [[калиум]], [[хлор]] и [[кислород]], со [[Хемиска формула|молекуларна формула]] KClO<sub>3</sub>. Во својот чист облик, тој е бела кристална супстанција. По натриум хлоратот, тој е вториот најчест хлорат во индустриска употреба. Тој е силен оксидирачки агенс и неговата најважна примена е во чкорчињата.<ref name="ullmann_2000">{{Наведена книга|title=Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry|last=Vogt|first=Helmut|last2=Balej|first2=Jan|last3=Bennett|first3=John E.|last4=Wintzer|first4=Peter|last5=Sheikh|first5=Saeed Akbar|last6=Gallone|first6=Patrizio|date=15 јуни 2000|publisher=Wiley‐VCH Verlag|isbn=9783527303854|editor-last=Ullmann|chapter=Chlorine Oxides and Chlorine Oxygen Acids|doi=10.1002/14356007.a06_483}}</ref> Во други намени, тој е главно застарен и е заменет со побезбедни алтернативи во последните децении. Бил користен во:

* во огномети, пропеланти и [[експлозив]]и,
* да биде подготвен [[кислород]], и во [[лабораторија]] и во хемиски создавачи на кислород,
* како средство за дезинфекција, на пример во медицински плакнења за уста,
* во [[земјоделство]]то како хербицид.

== Производство ==
На [[Индустрија|индустриско]] ниво, калиум хлорат се произведува со реакција на метатеза на сол на натриум хлорат и калиум хлорид:

: NaClO <sub>3</sub> + KCl → NaCl + KClO <sub>3</sub>

Реакцијата е поттикната од ниската растворливост на калиум хлорат во [[вода]]. Рамнотежата на реакцијата се поместува на десната страна со постојано таложење на производот ([[Принцип на Ле Шателје и Браун|Начело на Ле Шателје]]). Претходникот на натриум хлорат е произведуван индустриски во многу големи количини со [[електролиза]] на [[Готварска сол|натриум хлорид]], обична [[кујнска сол]].<ref name="ullmann_2000"/>

Понекогаш се користи и директна електролиза на калиум хлорид во [[воден раствор]], при што елементарниот хлор образуван на анодата реагира со калиум хидроксидот на место. Ниската [[растворливост]] на KClO<sub>3</sub> во вода предизвикува солта лесно да се изолира од [[Хемиска реакција|реакционата смеса]] со едноставно таложење од растворот.

Калиум хлорат може да се произведе во мали количини со диспропорција во раствор на натриум хипохлорит проследена со реакција на метатеза со калиум хлорид:<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://chemistry.about.com/od/makechemicalsyourself/a/Potassium-Chlorate-From-Bleach-And-Salt-Substitute.htm|title=Potassium Chlorate Synthesis (Substitute) Formula|last=Anne Marie Helmenstine, Ph.D.|work=About.com Education|accessdate=25 јуни 2022}}</ref>

: 3 NaOCl<sub>(aq)</sub> → 2 NaCl<sub>(s)</sub> + NaClO<sub>3(aq)</sub>
: KCl<sub>(aq)</sub> + NaClO<sub>3(aq)</sub> → NaCl<sub>(aq)</sub> + KClO<sub>3(s)</sub>

Може да се произведе и со пропуштање на [[гас]]от [[хлор]] во врел раствор на калиум хидроксид:<ref name="Pradyot Patnaik 2002">Pradyot Patnaik.</ref>

: 3 Cl<sub>2(g)</sub> + 6 KOH<sub>(aq)</sub> → KClO<sub>3(aq)</sub> + 5 KCl<sub>(aq)</sub> + 3 H<sub>2</sub>O<sub>(l)</sub>

== Употреба ==
[[Податотека:85. Самозапалива смеса на база на калиум хлорат, шеќер и сулфурна киселина.ogg|мини|лево|Самозапалива смеса на база на калиум хлорат, [[шеќер]] и [[сулфурна киселина]].]][[Податотека:KClO3-sugar1.gif|лево|мини|Калиум хлорат горејќи [[шеќер]].]]
Калиум хлоратот бил една клучна состојка во раните капислени табани за [[огнено оружје]]. Продолжува во таа примена, каде што не е заменет со калиум перхлорат.

Пропелантите засновани на хлор се поефикасни од традиционалниот [[барут]] и се помалку подложни на оштетување од вода. Сепак, тие можат да бидат крајно нестабилни во присуство на [[сулфур]] или [[фосфор]] и се многу поскапи. Хлоратните погони мора да се користат само во опрема наменета за нив; непридржувањето кон оваа мерка на претпазливост е чест извор на несреќи. Калиум хлорат, често во комбинација со сребрен фулминат, се користи во распалките, популарен вид на застарен огномет.

Друга примена на калиум хлорат е како оксидатор во составот на чад како оној што се користи во димните гранати. Од 2005 година, патронот со калиум хлорат измешан со [[лактоза]] и колофон се користи за создавање на бел [[чад]] што го сигнализира изборот на нов [[папа]] од страна на папската конклава.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2013/03/14/world/europe/vatican-pope-selection-conclave.html|title=New Round of Voting Fails to Name a Pope|last=Daniel J. Wakin and Alan Cowell|date=13 март 2013|work=[[The New York Times]]|access-date=25 јуни 2022}}</ref>

Калиум хлорат често е користен во средношколските и факултетските лаборатории за правење на кислороден гас. Тоа е далеку поевтин извор од резервоарот за кислород под притисок или криоген. Калиум хлорат лесно се распаѓа ако се загрева додека е во допир со [[катализа]]тор, вообичаено манган (IV) диоксид (MnO<sub>2</sub>). Така, може едноставно да биде ставен во [[епрувета]] и да се загрее над пламеник. Ако епрувета е опремена со затворач со една дупка и црево, може да се извади топол кислород. Реакцијата е следна:

:<ce>2 KClO3(s) ->[\Delta][MnO_2] 3 O2(g) + 2 KCl(s)</ce>
Загревањето во отсуство на катализатор го претвора во калиум перхлорат:<ref name="Pradyot Patnaik 2002">Pradyot Patnaik.</ref>

:<ce>4 KClO3 -> 3 KClO4 + KCl</ce>

Со дополнително загревање, калиум перхлорат се распаѓа до калиум хлорид и кислород:

:<ce>KClO4 -> KCl + 2O2</ce>

За безбедно извршување на оваа реакција потребни се многу чисти реагенси и внимателна контрола на температурата. Растопениот калиум хлорат е исклучително моќен оксидатор и спонтано реагира со многу вообичаени материјали како што е шеќерот. Експлозиите настанаа како резултат на прскање на течни хлорати во [[латекс]] или [[Поливинил хлорид|ПВЦ]] цевките на создавачите на кислород, како и од допир помеѓу хлорати и јаглеводородни маснотии за запечатување. Нечистотиите во самиот калиум хлорат исто така може да предизвикаат проблеми. Кога работите со нова серија на калиум хлорат, препорачливо е да се земе мал примерок (~ 1 грам) и силно загрејте го на отворена стаклена чинија. Контаминацијата може да предизвика оваа мала количина да експлодира, што покажува дека хлоратот треба да се фрли.

Калиум хлорат се користи во хемиски создавачи на кислород (исто така наречени хлоратни свеќи или кислородни свеќи), кои се користат како системи за снабдување со кислород на пр. [[авиони]], вселенски станици и [[подморници]], и е одговорен за најмалку една авионска несреќа. Пожарот на вселенската станица [[Мир (вселенска станица)|Мир]] бил настанат преку свеќи кои произведуваат [[кислород]] кои користат сличен литиум перхлорат. Распаѓањето на калиум хлорат исто така било искористено за да се обезбеди снабдување со кислород за калциумски светла.

Калиум хлорат е користен и како [[пестицид]]. Во [[Финска]] бил продаван под трговското име Фегабит.

Калиум хлорат може да реагира со [[сулфурна киселина]] за да образува високо реактивен раствор на хлорна киселина и калиум сулфат:

: 2 KClO<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> → 2 HClO<sub>3</sub> + K<sub>2</sub> SO<sub>4</sub>

Така произведениот раствор е доволно реактивен што спонтано се запали доколку има запалив материјал (шеќер, хартија, итн.).
[[Податотека:48. Калиум хлорат и гумена бонбона.ogg|мини|лево|Реакција на стопен калиум хлорат и гумено мече.]]
Во училиштата, стопениот калиум хлорат е користен во драматичните демонстрации на „желе кое вреска“, гуменото мече, [[Харибо]] и Троли, каде бонбоните се фрлаат во стопената сол.

Во хемиските лаборатории се користи за оксидација на HCl и ослободување на мали количини гасовит хлор.

Бунтовниците во [[Авганистан]], исто така, интензивно користат калиум хлорат како клучна компонента во производството на импровизирани експлозивни направи. Кога биле направени значителни напори за намалување на достапноста на ѓубриво со [[амониум нитрат]] во Авганистан, производителите на ваквите направо почнале да користат калиум хлорат како евтина и ефикасна алтернатива. Во 2013 година, 60% од екслозивните направи во Авганистан користеле калиум хлорат, што го прави најчеста состојка што се користи во направите.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2013/06/25/ammonium-nitrate-potassium-chlorate-ieds-afghanistan/2442191/|title=Afghan bomb makers shifting to new explosives for IEDs|date=25 јуни 2013|access-date=2013-06-25|publisher=USAToday.com}}</ref> Калиум хлорат исто така била главната состојка во автомобилот-бомба користен во бомбашките напади на Бали во 2002 година, во кои загинале 202 луѓе.

Калиум хлорат се користи за присилување на фазата на расцут на дрвото лонган, предизвикувајќи тоа да дава плод во потоплите клими.<ref>{{Наведено списание|last=Manochai|first=P.|last2=Sruamsiri|first2=P.|last3=Wiriya-alongkorn|first3=W.|last4=Naphrom|first4=D.|last5=Hegele|first5=M.|last6=Bangerth|first6=F.|date=February 12, 2005|title=Year around off season flower induction in longan (Dimocarpus longan, Lour.) trees by KClO3 applications: potentials and problems|url=http://www.actahort.org/books/863/863_48.htm|journal=Scientia Horticulturae|location=Department of Horticulture, Maejo University, Chiang Mai, Thailand; Department of Horticulture, Chiang Mai University, Chiang Mai, Thailand; Institute of Special Crops and Crop Physiology, University of Hohenheim, 70593 Stuttgart, Germany|volume=104|issue=4|pages=379–390|doi=10.1016/j.scienta.2005.01.004|access-date=25 јуни 2022}}</ref>

== Безбедност ==
[[Податотека:74. Детонација на смеса од црвен фосфор и калиум хлорат.ogg|280п|мини|[[Детонација]] на смеса од [[Алотропи на фосфор|црвен фосфор]] и калиум хлорат.]]
Треба внимателно да се постапува со калиум хлорат. Реагира енергично, а во некои случаи спонтано се запали или експлодира, кога се меша со многу запаливи материјали. Согорува енергично во комбинација со речиси секој запалив материјал, дури и со оние кои вообичаено се само малку запаливи (вклучувајќи обична прашина и влакненца). Мешавините на калиум хлорат и гориво може да се запалат при контакт со сулфурна киселина, па затоа треба да се чува подалеку од овој реагенс. [[Сулфур]]от треба да се избегнува во пиротехничките состави кои содржат калиум хлорат, бидејќи овие мешавини се склони кон спонтано дефлагрирање. Повеќето сулфур содржи траги од киселини кои содржат сулфур, а тие можат да предизвикаат спонтано палење - „Цвеќе од сулфур“ или „сублимиран сулфур“, и покрај вкупната висока чистота, содржи значителни количини на сулфурни киселини. Исто така, мешавините на калиум хлорат со кое било соединение со својства за поттикнување на палењето (на пр. антимон(III) сулфид) се многу опасни за подготовка, бидејќи се исклучително чувствителни на удари.

== Поврзано ==

* [[Хлорна киселина]]

== Наводи ==
{{Наводи}}

* „Chlorate de potassium. Chlorate de sodium“, ''Fiche toxicol. бр. 217'', [[Париз]]: Национален институт за истражување и безбедност, 2000 година. 4 стр.
* [http://www.freepatentsonline.com/5087334.html Постојана постапка за производство на калиум хлорат со спојување со фабрика за производство на натриум хлорат]

== Надворешни врски ==

{{Соединенија на калиумот}}
{{Хлорати}}

[[Категорија:Соединенија на калиумот]]
[[Категорија:Хлорати]]
[[Категорија:Пиротехнички оксиданти]]