Преглед на кодот на Кондензатор

{{Инфокутија Електронски елемент
 | елемент = Кондензатор
 | слика = [[Податотека:Capacitors (7189597135).jpg|230п]]
 | пронаоѓач = [[Евалд Георг фон Клајст]], [[Питер ван Мушенбрук]] (1745–1746, независно)
 | првпат_произведен = 
 | опис = Разни кондензатори
 | симбол  = [[Податотека:Types of capacitor mk.svg|230п]]
}}

'''Кондензатор''' — електротехнички елемент, кој може да ја сочува енергијата во облик на [[електрично поле]]. Најзначајната големина на кондензаторот е неговиот [[електричен капацитет]]. [[SI]] единицата за електричен капацитет е 1 F ([[фарад]]).

Во [[електрониката]], кондензаторот е пасивен [[електронски елемент]], па поради потребата за поголем капацитет и други работни својства се произведуваат [[технологија|технолошки]] различни видови кондензатори.

Постојат повеќе видови на кондензатори: повеќеслоен керамички, дисков керамички, повеќеслоен фолиски, цевчест керамички, полистиролски (осен и радијален), електролитски.

== Опис ==
[[Податотека:Capacitor schematic with dielectric mk.svg|thumb|left|Електричните полнежи на паралелните плочи на кондензаторот предизвикуваат внатрешно електрично поле. Диелектрикот (портокалов) го намалува полето и го зголемува капацитетот]]

Кондензаторот претставува систем од две меѓусебно изолирани проводни тела, со каков било облик и големина, електризирани со исти по износ, но спротивни по предзнак полнежи. Проводните тела се нарекуваат електроди. Полнежите се распределени по површината на проводните тела и создаваат електрично поле чии силови линии почнуваат од површината на позитивното и завршуваат на површината на негативното тело. Меѓу електродите постои напон.<ref>[http://www.e-ucebnici.mon.gov.mk/pdf/40_Elektrotehnika%20i%20elektronika%20za%20IV_MAK_PRINT.pdf д-р Чешелкоска В., д-р Попниколова-Радевска М., ЕЛЕКТРОТЕХНИКА И ЕЛЕКТРОНИКА, Министерство за образование и наука на Република Македонија, ISBN 978-608-226-293-2 (е-учебник), стр. 21]</ref>

Нека едната електрода на еден кондензатор е наелектризирана со количество електрицитет Q, а другата со -Q, при што напонот меѓу нив е U. Со помош на низа мерења (електризирајќи го кондензаторот со различни количини електрицитет и мерејќи го напонот) или со помош на теоретски испитувања, се заклучува дека напонот меѓу електродите е правопропорционален со количината електрицитет. Константата на пропорционалност C се нарекува „капацитет на кондензаторот“ и е дадена со изразот
:<math>
C = \frac{Q}{U} \, [F]
</math>

е карактеристичен за дадениот кондензатор. Оваа величина се вика капацитет на кондензаторот, а единицата во која се мери се вика фарад (F), во чест на [[Мајкл Фарадеј|Фарадеј]]. Фарадот е многу голема единица за практична примена, затоа се користат помалите единици: микрофарад, нанофарад и пикофарад.

Електричниот кондензатор е, всушност направа во која при определен потенцијал може да се собере (кондензира, натрупа) големо количество електричество.

== Историја ==
[[Податотека:Leidse flessen Museum Boerhave december 2003 2.jpg|мини|180п|лево|Првиот опишан електричен кондензатор е наречен [[Лајденска тегла]] од 1745 година]]
[[Податотека:Plate CapacitorII.svg|мини|десно|250px|Плочест електричен кондензатор]]
[[Податотека:Drehkondensator-sw.jpg|мини|десно|250px|Кондензатор со променлив капацитет]]
[[Податотека:Polyester film capacitor.jpg|мини|десно|250px|Блок-кондензаторите се кондензатори со постојан капацитет]]
[[Податотека:Electrolytic capacitors-P1090328.JPG|мини|десно|250px|Вообичаен електролитски кондензатори со [[алуминиум]] и [[тантал]]]]
[[Податотека:Skeleton Technologies ultracapacitators.jpg|мини|десно|250px|Електрохемиски кондензатори со многу големи капацитети или суперкондензатори]]
[[Податотека:capacitors in parallel.svg|мини|десно|250px|При паралелно спојување се спојуваат меѓусебно сите плус и сите минус облоги на поедините кондензатори]]
[[Податотека:Capacitors in series.svg|мини|десно|250px|При сериско спојување се спојуваат минус полот на едниот кондензатор со плус полот на другиот кондензатор]]

Во октомври 1745 година, [[Евалд Георг фон Флајст]] од [[Померанија]], [[Германија]], открил дека  електричниот полнеж може да се складира поврзувајќи високонапонски [[електростатички генератор]] со жица со вода во  стаклена чаша.<ref>{{Наведена книга |url= |title=A History of Science Volume II, Part VI: The Leyden Jar Discovered |last=Williams|first=Henry Smith |accessdate = 17 март  2013}}</ref> Фон Клајстовата рака и водата делувале како спроводници, чашата како [[диелектрик]] (иако деталите на механизмот биле некоректно идентификувани во тоа време). Фон Клајст утврдил дека допирањето на жицата доведувало до силни искрења, многу посилни од оние добиени со електростатичка машина. Наредната година холандскиот физичар [[Питер ван Мушенбрук]] изумил сличен кондензатор, што го нарекол [[Лајденска тегла]], по [[Лајденски универзитет|Лајденскиот универзитет]] каде работел.{{sfn|Keithley|1999|p=23}} Тој исто така бил импресионира со силата на шокот кој го примил, пишувајќи „Јас не би поднел друг шок за кралството Франција“.<ref>{{Наведена книга|title=Electricity in Every-day Life |last=Houston|first=Edwin J. |url={{google books|plainurl=y|id=ko9BAAAAIAAJ|pages=71}} |year=1905|publisher=P. F. Collier & Son |accessdate =|pages=71}}</ref>

[[Даниел Гралат]] прв паралелно комбинирал неколку боци заради зголемување на капацитетот на складирање.<ref name="Benjamin1895">{{Наведена книга|last=Benjamin|first=Park |title=A History of Electricity: (The Intellectual Rise in Electricity) from Antiquity to the Days of Benjamin Franklin |url=https://books.google.com/books?id=hkMPAAAAMAAJ&pg=PA523 |year=1895|publisher=J. Wiley & Sons |pages=522–524}}</ref> [[Бенџамин Френклин]] ја истражувал Лајденската тегла и дошол до заклучок дека електрицитетот бил складиран на стаклот, не во водата како што други претпоставувале. Тој исто така го користел терминот „батерија”,<ref>{{Наведена книга|title=Benjamin Franklin: An American Life |last=Isaacson|first=Walter |url={{google books|plainurl=y|id=oIW915dDMBwC|pages=135}}|year=2003|publisher=Simon and Schuster |isbn=9780743260848 |accessdate =|pages=136}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |title=Experiments & Observations on Electricity: Letter IV to Peter Collinson |url=http://www.chemteam.info/Chem-History/Franklin-1749/Franklin-1749-all.pdf |year=1749-04-29 |last=Franklin|first=Benjamin|format=PDF |accessdate =|pages=28}}</ref> (во смила на зголемување на моќта со ред слични единици како во [[батерија (војска)|батериски топови]], што дополнително е применето на [[батерија|китки од електрохемиски ќелии]].<ref>{{Наведена мрежна страница |title=Franklin and Electrostatics—Ben Franklin as my Lab Partner |url=http://www.compadre.org/Repository/document/ServeFile.cfm?ID=3430&DocID=2402&DocFID=3925&Attachment=1 |last=Morse|first=Robert A. |year=2004|format=PDF |work=Wright Center for Science Education |publisher=Tufts University |quote=After Volta’s discovery of the electrochemical cell in 1800, the term was then applied to a group of electrochemical cells |accessdate = 10 август  2009.|pages=23}}</ref> Лајденските боци подоцна се правени со обложување на внатрешноста и надворешноста на боците со метална фолија, изоставувајќи го просторот при врвот за да се спречи појава на електрични лакови меѓу фолиите. Најрана единица за капацитивност бил [[џар (единица)|џар]], еквивалентен на околу 1,11 [[Фарад|нанофаради]].<ref>{{Наведена мрежна страница |title=eFunda: Glossary: Units: Electric Capacitance: Jar |url=http://www.efunda.com/glossary/units/units--electric_capacitance--jar.cfm |publisher=eFunda |accessdate =}}</ref>

Лајденските боци или помоќните уреди во кои се користат рамни стаклени плочи наизменично со фолиски спроводници исклучиво се користеле до 1900-тите години, кога изумот на безжична телефонија (([[радио]]) створил потреба од стандардни кондензатори и постојано поместување кон повисоките [[честота|честоти]] создавал потреба од кондензатори со пониска [[индуктанса]]. Дошло до примена на покомпактни методи на конструкција, како што се флексибили диелектрични плочи (како замаслена хартија) меѓу плочите на металната фолија, завиткани во мал пакет.

Раните кондензатори биле познати како ''кондензери'', термин кој повремено сè уште се користи во денешно време, особено при високонапонски примени, како што се автомобилските системи. За таа цел терминот првпат го користел [[Алесандро Волта]] во 1782 година, во смисла на способност на овој уред за складирање на поголема густина на електричен полнеж отколку што е тоа можно во изолиран спроводник.<ref>{{Наведено списание |title=Sketch of Alessandro Volta |url={{google books|plainurl=y|id=eCADAAAAMBAJ|pages=117}} |journal=The Popular Science Monthly |publisher=Bonnier Corporation |location=New York |issn=0161-7370 |date=May 1892|pages=118–119}}</ref> Терминот донекаде има двосмислено значење, ако се има во вид намената на [[парен кондензатор|парниот кондензатор]].<ref>British Engineering Standards Association, ''British Standard Glossary of Terms in Electrical Engineering'', C. Lockwood & son, 1926</ref>

Од почетокот на изучувањето на [[електрицитет]]от изолационите материјали како [[стакло]]то, [[порцелан]]от, [[хартија]]та и [[лискун]]от, се користени како изолатори. Овие материјали со децении подоцна исто така биле соодветни за понатамошна употреба како [[диелектрик|диелектрици]] за првите кондензатори. [[Хартиен кондензатор|Хартиените кондензатори]] направени во вид на сендвич-лента од импрегнирана хартија меѓу лентите од метал и замотани во цилиндри биле во широка употреба во доцниот XIX век. Нивното производство почнало во 1876 година,<ref name="Boggs">{{Наведено списание|last2=Jow|first2=T. Richard|last3=Boggs|first3=Steven|date=Jan 2010|year=|title=Historical Introduction to Capacitor Technology|url=http://ieeexplore.ieee.org/document/5383924/|journal=IEEE Electrical Insulation Magazine|publisher=IEEE|volume=26|issue=1|doi=10.1109/mei.2010.5383924|via=|first1=Janet|last1=Ho|pages=20–25}}</ref> и биле користени од раниот XX век како раздвојни кондензатори во телекомуникациите (телефонијата).

Порцеланот бил користен во првите [[керамички кондензатори]]. Во раните години [[Гуљелмо Маркони|Маркониев]] безжичен трансмисиски апарат порцеланските кондензатори биле користени за високонапонски и високофреквенциски цели во [[радиопредавател]]ите. На приемната страна, помалите [[лискунски кондензатори]] биле користени за резонантни кола. Тие диелектрични кондензатори ги изумил Вилијам Дибилиер во 1909 година. Пред [[Втора светска војна|Втората светска војна]], лискунот бил најзастапениот диелектрик за кондензатори во [[САД|Соединетите Американски Држави]].<ref name="Boggs" />

Чарлс Полак (роден [[Карол Полак]]), бил пронаоѓач на првите [[електролитски кондензатор]]и. Тој утврдил дека слоевите оксиди на алуминиумската анода останувале стабилни во неутрален или алкален [[електролит]], дури и кога ќе се исклучи напонот. Во 1896 година, во САД издаден му патентот бр. 672,913 за „Електричен течен кондензатор со алуминиумски електроди“. [[Танталов кондензатор|Танталовите кондензатори]] со цврст електролит го измислиле Беловите лаборатори во текот на раните 1950-ти години како минијатурни и подоверливи нисковолтни кондензатори кои биле соодветни за вклопување во кола со нивните новоизмислени [[транзистор]]и.

Со развојот на пластичните материјали во текот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]], индустријата на кондензатори почнала да ја заменува хартијата со потенки полимерни филмови. Еден многу ран развој во области на филмските кондензатори е опишан во британскиот патент 587,953 од 1944 година.<ref name=Boggs />

Последни, но не помалку важни, измислени се електричните двослојни кондензатори ([[суперкондензатор]]и). Во 1957 година, Х. Бекер развил „нисконапонски електролитски кондензатор со порозни јаглени електроди“.<ref name="Boggs" /><ref>{{cite patent|country=US|number=2800616|title=Low voltage electrolytic capacitor|gdate = 23 јули  1957.|invent1=Becker, H.I}}</ref><ref>A brief history of supercapacitors AUTUMN 2007 [http://www.cantecsystems.com/ccrdocs/brief-history-of-supercapacitors.pdf Batteries & Energy Storage Technology] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140106032318/http://www.cantecsystems.com/ccrdocs/brief-history-of-supercapacitors.pdf |date =  }}</ref> Тој сметал дека енергијата е складирана како наелектрисување во јаглените пори користени во неговите кондензатори, како во порите на изгравирани фолии на електролитски кондензатори. Бидејќи механизмот на двоен слој не бил познат во тоа време, тој во патентот напишал: „Не е познато точно што се случува во компонентата ако се користи за складирање на енергијата, но доведува до исклучително голем капацитет“.

== Поврзано ==
*[[Отпорник]]
*[[Индуктивитет]]

== Наводи ==
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
{{Ризница-врска|Capacitors}}
* [http://www.otpornik.com/elektronika/komponente/kondenzatori.html Кондензаторот како електронска компонента] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20140812232117/http://www.otpornik.com/elektronika/komponente/kondenzatori.html |date=2014-08-12 }}
* [http://www.sparkmuseum.com/BOOK_LEYDEN.HTM The First Condenser – A Beer Glass] – SparkMuseum
* [http://electronics.howstuffworks.com/capacitor.htm/printable How Capacitors Work] – Howstuffworks
* [http://www.iequalscdvdt.com/ Introduction to Capacitors] – CapSite
* [http://www.robotplatform.com/electronics/capacitor/capacitor.html Capacitor Tutorial]
* [http://www.capacitorlab.com/low-esr-capacitor-manufacturers/ Low ESR Capacitor Manufacturers]

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Кондензатори| ]]
[[Категорија:Електрични елементи]]
[[Категорија:Складирање на енергија]]
[[Категорија:Германски пронајдоци]]
[[Категорија:Холандски пронајдоци]]