Преглед на кодот на Лале

{{taxobox
|color = lightgreen
|name = Лале
|image = Tulipa suaveolens floriade to Canberra.jpg
|image_caption = Култивирано лале.
|image_width = 300px
|regnum = [[Plantae]]
|unranked_divisio = [[Angiospermae]]
|cotyledons_classis = [[Monocotyledoneae]]
|ordo = [[Liliales]]
|familia = [[Liliaceae]]
|subfamilia = [[Lilioideae]]
|genus = '''''Tulipa'''''
|subdivision_ranks = Видови
|subdivision = Во текстот.
|}}

'''Лале''' ({{lang-la|Túlipa}}) е име на род кој се состои од [[Многугодишно растение|многугодишни]] [[Луковица (ботаника)|луковичести]] растенија од фамилијата на [[Лилјани]]. Латинското име на родот произлегува од [[Персиски јазик|персискиот]] збор ''toliban'' ("турбан") и се однесува на сличноста на цветните пупки на овие растенија со капата [[турбан]].<ref name="zolotn">''Н. Ф. Золотницкий''. Цветы в легендах и преданиях. Москва, 1913. {{ru}}</ref>

== Потекло на поимот ==
Македонскиот назив „лале“ е навлезен од [[Персиски јазик|персискиот јазик]] преку [[Турски јазик|турскиот]]. Оригинално на персиски е  لاله, [lâleh].

== Опис ==

=== Морфолошки особености ===

Лалето е тревесто луковичесто многугодишно растение. Височината на растенијата е различна во зависност од видот и сортата и се движи од 10-20 до 65-100&nbsp;cm.

==== [[Корен|Коренов систем]] ====

Се состои од додатни корења кои изумираат секоја година, сместени на дното од потковицовидниот долен дел од стеблото. Кај младите луковици (до првото цветање) се образуваат [[столон]]и - шупливи структури на чие дно се наоѓа странична луковица. Обично столоните растат вертикално во низа, ретко странично.

==== [[Стебло]] ====

Претставено е во три форми: надземно стебло, столон и генеративни изданоци кои ги носат цветовите и лисјата. Стеблото е исправено, цилиндрично, со висина од 5-20 до 85-100&nbsp;cm.

==== [[Лист (ботаника)|Лисја]] ====

Тие се издолжено-ланцетни, зелени или синозеленкасти, со мазни или разбранети рабови и мала восочна покривка. Нерватурата е виножитовидна. Распоредени се последователно и го опфаќаат стеблото. Најдолниот лист е најголем, додека најгорниот (т.н. флаг-лист) е најмал. Кај [[Кауфманово лале|кауфмановото лале]] (''T. kaufmanniana''), [[Грејгово лале|грејговото лале]] (''T. greigii''), [[Микелиево лале|микелиевото лале]] (''T. micheliana'') и нивните градинарски форми, горната страна на листовите е украсена со виолетово-кафеави, пурпурни дамки или стрии, ленти, кои му даваат на растението посебен декоративен ефект. Кај возрасното цветачко растение има најчесто 2-4(5) листа кои се сместени во подолниот дел на стеблото. Кај младите растенија (до првото цветање) единствениот лист се развива при крајот на вегетативната сезона. Зачетоците на листовите се создаваат во новите луковици од возрасното растение во вегетативниот период, а растот продолжува во следната сезона.

==== [[Цвет]] ====

Обично еден, но постојат и повеќецветни видови (''[[T. praenstas]]'', ''[[T. turkestanica]]'') и нивни сорти на чии цветоносци има 3-5 цветови, па и повеќе. Цветот е правилен, хермафродитен, [[околуцветник]]от се состои од шест слободни ливчиња, [[Прашник|прашници]] има шест со издолжени антери; [[плодник]]от е со врвен трикоморен [[Јајчник (ботаника)|јајчник]], постои кратко столпче и триделна стигма. [[Цветна формула|Цветната формула]] на лалето е {{Nobr|<math>\ast P_{3+3}\; A_{3+3}\; G_{(\underline3)}</math>}}. Цветовите на лалињата се најчесто црвени, жолти, а поретко и бели. Бојата на различните сорти на лалиња е мошне разнообразна: од чисто бела, жолта, црвена, пурпурна, виолетова и речиси црна до комбинации од две, три или неколку бои. Често основата на венечните ливчиња е обоена со друга боја, различна од основната, што го образува т.н. дно на цветот. Формата на цветот е исто така многу разнообразна: бокаловидна, чашовидна, овална, лилјановидна, божуровидна, фимбријатна, ѕвездеста итн. Цверовите се крупни, со должина до 12&nbsp;cm и пречник од 3 до 10&nbsp;cm, а целосно отворените цветови на некои видови достигнуваат и до 20&nbsp;cm во пречник. Цветовите на лалињата се отвораат широко на сонце и се затвораат ноќе и при облачно време.

==== [[Плод]] ====

Многусемена кутијка со триаголна форма. Семињата се плоски, триаголни, кафеавкасто-жолти, распоредени хоризонтално во два реда во секоја гнездова кутијка.

== Одбрани видови ==

<div style="height:250px; overflow:auto; border:thin green solid; padding:5px;">
*''[[Tulipa acuminata]]'' 
*''[[Tulipa agenensis]]'' 
*''[[Tulipa aleppensis]]'' 
*''[[Tulipa armena]]''
*''[[Tulipa aucheriana]]''
*''[[Tulipa batalinii]]''
*''[[Tulipa bakeri]]''
*''[[Tulipa biflora]]''
*''[[Tulipa borszczowii]]''
*''[[Tulipa butkovii]]''
*''[[Tulipa carinata]]''
*''[[Tulipa celsiana]]''
*''[[Tulipa clusiana]]'' 
*''[[Tulipa cretica]]''
*''[[Tulipa cypria]]''
*''[[Tulipa dasystemon]]''
*''[[Tulipa didieri]]''
*''[[Tulipa dubia]]''
*''[[Tulipa edulis]]''
*''[[Tulipa ferganica]]''
*''[[Tulipa gesneriana]]''
*''[[Tulipa goulimyi]]''
*''[[Tulipa greigii]]''
*''[[Tulipa grengiolensis]]''
*''[[Tulipa heterophylla]]''
*''[[Tulipa hoogiana]]''
*''[[Tulipa humilis]]''
*''[[Tulipa hungarica]]''
*''[[Tulipa iliensis]]''
*''[[Tulipa ingens]]''
*''[[Tulipa julia]]''
*''[[Tulipa kaufmanniana]]'' 
*''[[Tulipa kolpakowskiana]]''
*''[[Tulipa korolkowii]]'' <small>Regel</small><!-- CurtisBotMag24:217. -->
*''[[Tulipa kurdica]]''
*''[[Tulipa kuschkensis]]''
*''[[Tulipa lanata]]''
*''[[Tulipa latifolia]]''
*''[[Tulipa lehmanniana]]''
*''[[Tulipa linifolia]]'' 
*''[[Tulipa marjolettii]]''
*''[[Tulipa mauritania]]''
*''[[Tulipa micheliana]]''
*''[[Tulipa mongolica]]''
*''[[Tulipa montana]]''
*''[[Tulipa orphanidea]]'' 
*''[[Tulipa ostrowskiana]]''
*''[[Tulipa platystigma]]''
*''[[Tulipa polychroma]]''
*''[[Tulipa praecox]]''
*''[[Tulipa praestans]]''
*''[[Tulipa primulina]]''
*''[[Tulipa pulchella]]''
*''[[Tulipa retroflexa]]''
*''[[Tulipa rhodopea]]''
*''[[Tulipa saxatilis]]''
*''[[Tulipa sharonensis]]''
*''[[Tulipa splendens]]''
*''[[Tulipa sprengeri]]'' <small>Baker</small><!-- ConservGenet2:193. CurtisBotMag24:211. -->
*''[[Tulipa stapfii]]''
*''[[Tulipa subpraestans]]''
*''[[Tulipa sylvestris]]'' 
*''[[Tulipa systola]]''
*''[[Tulipa taihangshanica]]''
*''[[Tulipa tarda]]''
*''[[Tulipa tetraphylla]]''
*''[[Tulipa tschimganica]]''
*''[[Tulipa tubergeniana]]''
*''[[Tulipa turkestanica]]''
*''[[Tulipa undulatifolia]]''
*''[[Tulipa urumiensis]]''
*''[[Tulipa urumoffii]]''
*''[[Tulipa violacea]]''
*''[[Tulipa whittalli]]''
</div>

== Наводи ==
<references/>

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Лилјани]]