Преглед на кодот на Месје 87

{{Infobox galaxy|name=Месје 87|image=Податотека:Messier 87 Hubble WikiSky.jpg|image_size=300px|caption=[[Активно галактичко јадро|Галактичкото јадро]] на Месје 87, со неговиот син [[Астрофизички млаз|плазмин млаз]] јасно видлив ([[Составување|составена слика]] од набљудувањата на [[Хабл (вселенски телескот)|Вселенскиот телескоп „Хабл“]] во [[Видлив спектар|видлива]] и [[инфрацрвено зрачење|инфрацрвена]] светлина)|alt=|epoch=[[Епоха (астрономија)#Јулијански години и J2000|J2000]]|constellation name=[[Девица (соѕвездие)|Девица]]|ra={{RA|12|30|49.42338}}<ref name=aaa493_1/>|dec={{DEC|+12|23|28.0439}}<ref name=aaa493_1/>|size_v=7.2 × 6.8 [[Лачна минута и секунда|лачна минута]]<ref name=luginbuhl_skiff98/>|size={{cvt|40.55|kpc|ly|sigfig=3|lk=on}}<ref name=ned/><ref name=RC3>{{cite book | url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/1991rc3..book.....D | bibcode=1991rc3..book.....D | year=1991 | title=Third Reference Catalogue of Bright Galaxies | last1=De Vaucouleurs | first1=Gerard | last2=De Vaucouleurs | first2=Antoinette | last3=Corwin | first3=Herold G. | last4=Buta | first4=Ronald J. | last5=Paturel | first5=Georges | last6=Fouque | first6=Pascal }}</ref><br />(25.0 величини/лачни секунди<sup>2</sup> изофот на B-лента){{efn|name=halo|Наведената големина се однесува на дијаметарот директно измерен со изофот од 25,0 величини/лачни секунди<sup>2</sup> на B-лентата. Галаксијата има многу расеан и обемен ореол кој се протега до {{cvt|300|kpc|ly|sigfig=2|abbr=off}}.<ref name=aaa502_3/>}}|appmag_v=8.6<ref>{{cite web |url=https://messier.seds.org/m/m087.html |title=Messier 87 |access-date=16 септември 2024 |website=SEDS Messier Catalog |archive-date=2024-09-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240924192403/http://www.messier.seds.org/m/m087.html |url-status=dead }}</ref>|type=E+0-1 pec, NLRG Sy<ref name=ned/>|h_radial_v=1,284 ± 5 [[км/с]]<ref name=2011MNRAS/>|z=0.00428 ± 0.00002<ref name=2011MNRAS/>|gal_v=|gv_err=|dist_ly={{cvt|16.4 ± 0.5|Mpc|Mly|lk=on}}<ref name=aaa524_1/>|names=Девица&nbsp;A, Девица&nbsp;X-1, [[Нов општ каталог|NGC]]&nbsp;4486, [[Упсалски општ кателог|UGC]]&nbsp;7654, [[Каталог на најважните галаксии|PGC]]&nbsp;41361, VCC&nbsp;1316, [[Атлас на необични галаксии|Arp]]&nbsp;152, [[Трет кембрилки каталог на радиоизвори|3C]]&nbsp;274,<ref name=ned/> 3U&nbsp;1228+12.<ref name=mnras170/>}}

'''Месје 87''' (исто така познат како '''Девица A''' или '''NGC 4486''', воглавно скратена како '''M87''') ― [[Галаксија од типот cD|суперџиновска]] [[Елиптична галаксија|елиптична]] [[галаксија]] во [[соѕвездие]]то [[Девица (соѕвездие)|Девица]] која содржи неколку трилиони [[ѕвезди]]. Една од [[Список на најголеми галаксии|најголемите и најмасивните]] галаксии во месниот [[универзум]],{{Efn|„Месен универзум“ не е строго дефиниран поим, но често е земан како дел од универзумот на растојанија помеѓу околу 50 милиони до милијарда [[светлосни години]].<ref name=localuniverse_1/><ref name=localuniverse_2/><ref name=localuniverse_3/>}} има големо [[Ѕвездено население|население]] на [[Збиено ѕвездено јато|збиени јата]] — околу 15.000 во споредба со 150-200 што кружат околу [[Млечен Пат|Млечниот Пат]] — и млаз од енергетска [[плазма]] што потекнува од јадрото и се протега најмалку 1,500 [[парсеци]] (4,900 [[светлосни години]]), патувајќи со [[релативистичка брзина]]. Тој е еден од најсветлите радиоизвори на [[небо]]то и општонародна мета и за аматерите и за професионалните [[астроном]]и.

Францускиот астроном [[Шарл Месје]] го открил М87 во 1781 година и го [[Ѕвезден каталог|каталогизирал]] како [[маглина]]. М87 е околу 16.4 парсеци (53 милиони светлосни години) од [[Земја (планета)|Земјата]] и е втората најсветла галаксија во рамките на северното јато [[Девица (галактичко јато)|Девица]], со многу [[Придружна галаксија|придружни галаксии]]. За разлика од [[Спирална галаксија|спиралната галаксија]] во облик на диск, М87 нема особени [[Прашеста патека|прашести патеки]]. Наместо тоа, тој има речиси неособен, [[елипсоид]]ен облик вообичаен за повеќето џиновски [[Елиптична галаксија|елиптични галаксии]], која се намалува во [[сјајност]]а со растојанието од средината. Создавајќи околу една шестина од неговата маса, [[Ѕвезда|ѕвездите]] во М87 имаат речиси сферично [[симетрична]] распределба. Нивната густина на населеност се намалува со зголемувањето на растојанието од јадрото. Има активна [[супермасивна црна дупка]] во неговото јадро, која го образува основниот составен дел на [[Активно галактичко јадро|активното галактичко јадро]]. [[Црна дупка|Црната дупка]] е снимена со помош на податоци собрани во 2017 година од [[Телескоп за хоризонтот на настани|Телескопот за хоризонтот на настани]] (ТХН), со конечна, обработена слика објавена на 10 април 2019 година.<ref name="NYT-20240124" /> Во март 2021 година, Соработката на ТХНХНХН за прв пат претставила [[Поларизација (бранови)|поларизирана слика]] на црната дупка која може да помогне подобро да бидат откриени силите што предизвикуваат [[квазар]]и.<ref name="NYT-20210324">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2021/03/24/science/astronomy-messier-87-black-hole.html|title=The most intimate portrait yet of a black hole – Two years of analyzing the polarized light from a galaxy's giant black hole has given scientists a glimpse at how quasars might arise|last=Overbye|first=Dennis|date=24 март 2021|work=[[The New York Times]]|access-date=16 септември 2024|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20211228/https://www.nytimes.com/2021/03/24/science/astronomy-messier-87-black-hole.html|archive-date=2021-12-28|author-link=Денис Овербај}}</ref>

Галаксијата е силен извор на зрачење со повеќе [[Бранова должина|бранови должини]], особено [[Радиобранови|радио бранови]]. Има [[изофот]]ски [[пречник]] од 40.55 килопарсеци (132,000 светлосни години), со расеана галактичка обвивка што се протега до полупречник од околу 150 килопарсеци (490,000 светлосни години), каде што е скратена - веројатно поради [[Галактичко спојување|средба]] со друга галаксија. Неговата [[меѓуѕвездена средина]] се состои од расеан [[гас]] збогатен со [[елементи]] кои се емитувани од [[Ѕвезден развој|еволуираните ѕвезди]].

== Историја на набљудување ==
Во 1781 година, францускиот астроном [[Шарл Месје]] објавил [[Месјеов каталог|каталог]] од 103 [[Астрономско тело|тела]] кои имале [[Маглина|маглински]] изглед како дел од списокот наменет за идентификување на тела кои инаку би можеле да бидат помешани со [[Комета|комети]]. Во последователна употреба, секој запис во каталогот бил со префикс „М“. Така, М87 бил осумдесет и седмото тело наведено во каталогот на Месје.<ref name=basu03/> Во текот на 1880-тите, телото било вклучен како NGC 4486 во ''[[Нов општ каталог|Новиот општ каталог]]'' на маглини и [[ѕвездени јата]] собрани од [[Данска|данско]]-[[Ирци|ирскиот]] [[астроном]] [[Јохан Лудвиг Емил Дрејер|Џон Дрејер]], кој тој првенствено го засновал на набљудувањата на [[Англичани|англискиот]] астроном [[Џон Хершел]].<ref name=mras49/>

Во 1918 година, астрономот [[Хебер Кертис]] од [[Ликова набљудувачница|Ликовата набљудувачница]] забележал недостаток на спирална [[структура]] на М87 и забележал „љубопитен директен зрак... очигледно поврзан со јадрото со тенка линија на материјата“. Зракот се појавил како најсветол во близина на галактичкото средиште.<ref name=plo13/> Следната година, [[супернова]]та SN 1919A во рамките на M87 достигнала врвна [[Фотографска големина|фотографска величина]] од 11,5, иако овој настан не бил пријавен додека [[Фотографија|фотографските]] плочи не биле испитани од [[Руска Советска Федеративна Социјалистичка Република|рускиот]] астроном Инокентиј А. Балановски во 1922 година.<ref name=pasp35_207/><ref name=sa24/>

=== Идентификација како галаксија ===
[[Податотека:HubbleTuningFork.jpg|алт=Hubble classified galaxies according to their shape: ellipticals, lenticulars and spirals. Ellipticals and spirals have further categories.|мини| Во [[Морфолошка класификација на галаксиите|шемата за класификација на галаксиите]] на Хабл, М87 е галаксија од типот Е0.]]
Во 1922 година, [[астроном]]от [[Едвин Хабл]] од [[Соединетите Држави]], го категоризираше М87 како една од посветлите збиени [[маглини]], бидејќи немало спирална структура, но како спиралните маглини, изгледаше дека припаѓа на семејството на негалактички маглини.<ref name=apj56/> Во 1926 година тој направи нова категоризација, разликувајќи ги вонгалактичките од галактичките маглини, а првите се независни [[Ѕвезден систем|ѕвездени системи]]. М87 бил[[Морфолошка класификација на галаксиите|класифициран]] како тип на елипсовидна вонгалактичка маглина без привидно издолжување (класа Е0).<ref name=apj64/>

Во 1931 година, Хабл го опишал М87 како член на [[Ѕвездено јато|јатото]] Девица и дал привремена проценка од 1.8 милион [[парсеци]] (5.9 милиони [[светлосни години]]) од [[Земја (планета)|Земјата]]. Тогаш таа била единствената позната елипсовидна маглина за која можела да бидат [[Оптичка разделна моќ|решени]] поединечни [[ѕвезди]], иако било истакнато дека [[Збиено ѕвездено јато|збиените јата]] нема да бидат разликувани од поединечните ѕвезди на такви растојанија.<ref name=apj74/> Во неговотo дело „''Царство на маглините“'' од 1936 година, Хабл ја испитувал терминологијата на денот; некои астрономи ги означувале вонгалактичките маглини како „надворешни галаксии“ врз основа на тоа дека тие се ѕвездени системи на далеку од нашата [[Млечен Пат|галаксија]], додека други го претпочитале конвенционалниот поим „вонгалактички маглини“, бидејќи зборот „галаксија“ во тоа време бил [[синоним]] за Млечниот Пат.<ref name=Hubble-1936/> M87 продолжил да биде означуван како вонгалактичка маглина барем до 1954 година.<ref name=apj119/><ref name=apj124_416/>

=== Современи истражувања ===
Во 1947 година, истакнат [[Радиоастрономија|радио]]<nowiki/>извор, Девица A, бил идентификуван со грешки во измерената положба што ја преклопуваа местоположбата на М87.<ref name="ajsra3"/> Изворот бил потврден дека е М87 до 1953 година, а како причина бил предложен линеарниот [[релативистички млаз]] што излегувал од јадрото на [[галаксија]]та. Овој млаз се протегал од јадрото под [[положбен агол]] од 260° до [[аголно растојание]] од 20″ со аголна ширина од 2″.<ref name="apj119"/> Во 1969-1970 година, било откриено дека силен составен дел на радиоемисијата е тесно усогласен со оптичкиот извор на млазот.<ref name="mnras170"/> Во 1966 година, ракетата [[Аероби]] (Aerobee) 150 на Поморската истражувачка лабораторија на Соединетите Држави, ја идентификувала Девица X-1, првиот извор на [[рендгенски зраци]] во Девица.<ref name=HEASARC1965/><ref name=charles95/> Ракетата Аероби која била лансирана од Ракеталиштето Вајт Сендс на 7 јули 1967 година, дала дополнителни докази дека изворот на Девица X-1 бил радиогалаксијата М87.<ref name=bradt68/> Последователни набљудувања на рендгенски зраци од страна на [[Високоенергетска астрономска набљудувачница 1|Високоенергетската астрономска набљудувачница 1]] и [[Ајнштајнова набљудувачница|Ајнштајновата набљудувачница]] покажаа сложен извор кој го вклучувал [[Активно галактичко јадро|активното галактичко јадро]] на М87.<ref name=apj262/> Сепак, има мала средишна концентрација на емисијата на рендгенски зраци.<ref name=mnras170/>

М87 бил важен полигон за испитување за техники кои ги мерат масите на средишните [[Супермасивна црна дупка|супермасивни црни дупки]] во галаксиите. Во 1978 година, [[Ѕвездена динамика|ѕвезденодинамичкото]] моделирање на распределбата на [[Маса (физика)|масата]] во М87 дал доказ за средишна маса од пет милијарди M☉ [[Сончева маса|сончеви маси]].<ref name=Sargent1978/> По поставувањето на поправно-оптичкиот модул на [[Оскина замена на поправно оптички вселенски телескоп|COSTAR]] во [[Хабл (вселенски телескоп)|вселенскиот телескоп „Хабл“]] во 1993 година, [[Спектрограф на бледо тело|спектрографот за бледо тело]] (СБТ) при Хабл, бил користен за мерење на [[Аголна брзина|вртежната брзина]] на [[Јонизација|јонизираниот]] [[гас]]ен диск во средиштето на М87, како „набљудување со рано ослободување“ дизајниран да ги испитува научните изведувања на инструментите на „Хабл“ по поправка. Податоците за СБТ покажале маса на средишна црна дупка од 2,4 милијарди M☉, со 30% неизвесност.<ref name=Harms1994/> [[Збиено ѕвездено јато|Збиени јата]] во рамките на M87 биле користени и за калибрирање на односите на [[металичност]]а.<ref>{{Наведено списание|last=Forte, Juan C.|last2=Faifer, Favio R.|last3=Vega, E. Irene|last4=Bassino, Lilia P.|last5=Smith Castelli, Analía V.|last6=Cellone, Sergio A.|last7=Geisler, Douglas|date=11 мај 2013|title=Multicolour–metallicity relations from globular clusters in NGC&nbsp;4486 (M87)|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=431|issue=2|pages=1405–1416|arxiv=1302.3154|doi=10.1093/mnras/stt263|doi-access=free}}</ref>

М87 бил набљудуван од [[Телескоп за хоризонтот на настани|Телескопот за хоризонтот на настани]] (ТХН) во поголемиот дел од 2017 година.{{refn| {{cite journal |date=10 април 2019 |title=[целото издание] |journal=Astrophysical Journal Letters |volume=875 |issue=1}} било посветено на резултатите, објавени шест [[отворен пристап|јавно достапни]] трудови.<ref name=AJL875-1/> }} [[Хоризонт на настани|Хоризонтот на настанот]] на [[Црна дупка|црната дупка]] во средината бил директно снимен од ТХН,<ref name=BHImage/> потоа откриен на прес-конференција на наведениот датум на издавање, филтрирање од оваа прва слика од сенката на црната дупка.<ref name=EHT2019/>

== Видливост ==
[[Податотека:Virgo_constellation_map.svg|мини|Областа во соѕвездието Девица околу М87.]]
М87 е блиску до високата граница на [[Деклинација (астрономија)|деклинација]] на [[соѕвездието]] [[Девица (соѕвездие)|Девица]], допирајќи се до [[Береникина Коса (соѕвездие)|Береникина Коса]]. Лежи по линијата помеѓу [[Ѕвезда|ѕвездите]] [[Епсилон Девица]] и [[Денебола]] (Бета [[Лав (соѕвездие)|Лав]]).{{Efn|1=Епсилон Девица е на небесните координати {{mvar|α}}=13ʰ02ᵐ, {{mvar|δ}}=+10°57′; Денебола е на {{mvar|α}}=11ʰ49ᵐ, {{mvar|δ}}=+14°34′. Средината на парот е на {{mvar|α}}=12ʰ16ᵐ, {{mvar|δ}}=12°45′. Споредете со координатите на Месје&nbsp;87: {{mvar|α}}=12ʰ31ᵐ, {{mvar|δ}}=+12°23′&nbsp;.}} Галаксијата може да биде набљудувана со помош на мал [[телескоп]] со [[Отвор (оптика)|отвор]] од 6 цм, што се протега низ аголна површина од {{Безпрелом|7.2 × 6.8 [[Лачна минута и секунда|лачни минути]]}} со [[Површински сјај|површинска осветленост]] од 12,9, со многу светла, јадро од 45 лачни секунди.<ref name=luginbuhl_skiff98/> Гледањето на млазот е предизвик без помош на [[фотографија]].<ref name=cooke2005/> Пред 1991 година, [[Украина|украинско]]-американскиот [[астроном]] [[Ото Струве]] бил единствената [[личност]] за која било знаено дека го видел млазот, користејќи го [[Вилсонова набљудувачница|Хукеровиот телескоп]] од 254 цм.<ref name=clark90/> Во последниве години тоа е забележано во поголеми аматерски телескопи под одлични услови.<ref name=astromall/>

== Својства ==
Во изменетата шема на [[Морфолошка класификација на галаксиите|морфолошката класификација на галаксиите]] на [[Хаблова низа|Хабловата низа]]  на францускиот [[астроном]] [[Жерар де Вокулер]], М87 е категоризирана како галаксија E0p. „Е0“ означува [[елиптична галаксија]] која не покажува срамнување - односно изгледа [[Сфера|сферично]].<ref name=jass4_1/> Наставката „p“ означува [[необична галаксија]] (од [[Англиски јазик|англискиот]] [[збор]] peculiar) која не се вклопува чисто во шемата за класификација; во овој случај, особеност е присуството на млазот што излегува од јадрото.<ref name=jass4_1/><ref name=jones_lambourne04/> Во [[Морфолошка класификација на галаксиите|Јерксовата (Морганова) шема]], М87 е класифициран како [[галаксија од типот cD]].<ref name=aj121_6/><ref name=mnras377_1/> Галаксијата од типот D има јадро налик на елипса, опкружено со обемна, без [[Вселенска прашина|прашинска]], расеана обвивка. Суперџин од типот D е нарекуван галаксија од типот cD.<ref name=apj209/><ref name=whitmore89/>

Растојанието до М87 е проценето со користење на неколку независни техники. Тие вклучуваат мерење на сјајноста на [[Планетарна маглина|планетарните маглини]], споредба со блиските галаксии чие растојание е проценувано со користење на [[Скала на вселенски растојанија|стандардни свеќи]] како што се [[Кефеида|Кефеидите]], линеарната распространетост на големината на [[Збиено ѕвездено јато|збиените јата]],{{Efn|Ова дава растојание од 16.4 ± 2.3 мегапарсеци (53.5 ± 7.50 милиони светлосни години).<ref name=aaa524_1/>}} и методот на [[Врв на црвеноџинската гранка|врвот на црвеноџинската гранка]] користејќи поединечно решени [[Црвен џин|црвеноџиновски]] ѕвезди.{{Efn|Ова дава растојание од 16.7 ± 0.9 мегапарсеци (54.5 ± 2.94 милиони светлосни години).<ref name=aaa524_1/>}} Овие мерења се доследни едни со други, а нивниот [[Пондерирана аритметичка средина|пондериран просек]] дава проценка на растојание од 16,4 ± 0,5 [[Парсек|мегапарсеци]] (53,5 ± 1,63 милиони [[светлосни години]]).<ref name=aaa524_1/> 
{| class="wikitable" style="float: right; text-align: center; margin-left: 0.5em;"
|+Затворена маса
| '''Полупречник'''<br />килопарсеци
| '''Маса'''<br />×{{Сончева маса|{{10^|12}}|link=yes}} 
|-
| 32
| 2,4<ref name=apj643_1/> 
|-
| 44
| 3,0<ref name=apj486/> 
|-
| 47
| 5,7<ref name=apj729_2/> 
|-
| 50
| 6,0<ref name=apj106_6/> 
|}
[[Податотека:Galactic_Chromodynamics.jpg|алт=stellar velocities in M87 show a slow rotation|лево|мини|Карта на ѕвездената брзина на средишното подрачје на М87, покажувајќи го движењето на ѕвездите во однос на Земјата: {{legend|#f61003|во оддалечување}}{{legend|#0001d8|во приближување}}Сликата покажува мало вртење во вертикалната рамнина (долниот десен се движи кон земјата, горниот лев се оддалечува), што покажува дека M87 се врти бавно.<ref name=gcd/><ref name=vel_map/>]]
М87 е една од најмасивните галаксии во месниот [[универзум]]. Неговиот [[пречник]] е проценуван на 132.000 светлосни години, што е приближно 51% поголемо од оној на [[Млечниот Пат]].<ref name=ned/><ref name=RC3/> Како елипсовидна галаксија, галаксијата е [[сфероид]] наместо сплескан диск, што претставува значително поголема маса на М87. Во полупречник од 32 килопарсеци (100,000 светлосни години), масата е {{Вред|2.4|0.6}} пати поголема од масата на Сонцето,<ref name=apj643_1/> што е двојно поголема од масата на галаксијата [[Млечен Пат]].<ref name=mnras364/> Како и кај другите галаксии, само [[Темна материја|дел од оваа маса е во облик на ѕвезди]]: М87 има проценет сооднос масата и [[сјајност]]а од {{Безпрелом|6.3 ± 0.8}}; односно, само околу еден дел од шест од масата на галаксијата е во облик на ѕвезди кои зрачат [[енергија]].<ref name="apj700_2_1690"/> Овој сооднос варира од 5 до 30, приближно [[Пропорционалност (математика)|пропорционално]] со {{Мпром|r}}{{Гинд|1.7}} во подрачјето од 9-40 килопарсеци (29,000-130,000 светлосни години) од јадрото.<ref name=apj486/> Вкупната маса на M87 може да биде 200 пати повеќе од Млечниот Пат.<ref name=leverington00/>

Галаксијата доживува пад на гас со брзина од две до три [[сончеви маси]] годишно, од кои повеќето може да бидат акредитирани во областа на јадрото.<ref name=aj86/> Проширената ѕвездена обвивка на оваа галаксија достигнува полупречник од околу 150 килопарсеци (490,000 светлосни години),<ref name=aaa502_3/> во споредба со околу 100 килопарсеци (330,000 светлосни години) за Млечниот Пат.<ref name=science287_5450_79/> Надвор од тоа растојание, надворешниот раб на галаксијата е скратен на некој начин; веројатно со претходна средба со друга галаксија.<ref name=aaa502_3/><ref name=klotz090608/> Постојат [[докази]] за линеарни [[Ѕвездена кинематика|струи на ѕвезди]] северозападно од галаксијата, кои можеби се создадени со [[Соголување на плимата и осеката|плимно соголување]] на галаксиите кои кружат или од мали [[Придружна галаксија|придружни галаксии]] кои паѓаат кон М87.<ref name=janowiecki10/> Згора на тоа, влакно од врел, јонизиран гас во североисточниот надворешен дел на галаксијата можеби е остаток од мала галаксија богата со гас, која била нарушена од М87 и би можела да го храни нејзиното активно јадро.<ref name=aa361_1/> M87 е проценувано дека има најмалку 50 придружни галаксии, вклучувајќи ги [[NGC 4486B]] и [[NGC 4478]].<ref name="oldham072016"/><ref name="Fischer1998"/>

Спектарот на јадреното подрачје на M87 ги покажува [[Спектрална линија|линиите на емисија]] на различни [[јони]], вклучувајќи [[водород]] (HI, HII), [[хелиум]] (HeI), [[кислород]] (OI, OII, OIII), [[азот]] (NI), [[магнезиум]] (MgII) и [[сулфур]] (SII). Интензитетот на линиите за слабо јонизираните атоми (како што е неутрален [[Изотопи на кислородот|атомски кислород]], OI) се посилни од оние на силно јонизираните атоми (како што е [[двојно јонизиран кислород]], OIII). Галактичко јадро со такви спектрални својства е нарекувано LINER, за „[[јадрено подрачје со нискојонизациски оддавни линии]]“.<ref name=Tsvetanov1999/><ref name=dopita1997/> Механизмот и изворот на јонизација доминирана од слаба линија кај LINER и M87 се под дебата. Можните причини вклучуваат побудување предизвикано од шок во надворешните делови на дискот<ref name=Tsvetanov1999/><ref name=dopita1997/> или [[фотојонизација]] во внатрешниот регион напојуван од млазот.<ref name=sabra2003/>

Верувано е дека елиптичните галаксии како М87 настануваат како резултат на едно или повеќе спојувања на помали галаксии.<ref name=dehnen1997/> Тие воглавно содржат релативно малку ладен [[Меѓуѕвездена средина|меѓуѕвезден гас]] (во споредба со спиралните галаксии) и тие се населени главно со стари ѕвезди, со мало или без тековно настанување на ѕвезди. Елиптичниот облик на М87 е одржуван со случајните орбитални движења на неговите составни ѕвезди, за разлика од поуредените вртежни движења кои се наоѓаат во [[Спирална галаксија|спиралната галаксија]] како што е Млечниот Пат.<ref name=steinicke_jakiel2007/> Користејќи го [[Многу голем телескоп|Многу големиот телескоп]] за проучување на движењата на околу 300 планетарни маглини, астрономите утврдиле дека М87 примил спирална галаксија со средна големина што образува ѕвезди во последните милијарда години. Ова резултирало со додавање на некои помлади, посини ѕвезди кон М87. Особените спектрални својства на планетарните маглини им овозможиле на астрономите да откријат структура слична на шеврон во ореолот на М87, која бил направен од нецелосното мешање на [[Фазен простор|фазниот простор]] на нарушена галаксија.<ref name=ggsg/><ref name="Halo Accretion"/>
 {{Среди}}

== Составни тела ==

=== Супермасивна црна дупка M87* ===
{{multiple image|align=center|direction=horizontal|total_width=|image1=Black hole - Messier 87 crop max res.jpg|caption1=Слика од [[Телескоп за хоризонтот на настани|Телескопот за настани на хоризонтот]], на јадрото на M87, користејќи микробранови од 1.3&nbsp;мм. Средишната темна точка е сенката на M87* и е поголема од [[Хоризонт на настани|хоризонтот на настани]] на црната дупка.|width1=260|alt=|image2=A view of the M87 supermassive black hole in polarised light.tif|caption2=Поглед на супермасивната црна дупка M87* објавена од соработката при Телескопот за хоризонтот на настани со линии преклопени за означување на ориентацијата на поларизацијата на магнетното поле|width2=257|image3=A view of the jet and shadow of M87’s black hole (eso2305a).jpg|caption3=Поглед на млазот и сенката на црната дупка на М87. Набљудувања од Општата милиметарска низа со МГОИ (ОМНМ), Атакамската голема милиметарска/подмилиметарска низа (АГМН/ALMA) и Гренландскиот телескоп.<ref name="SD-20230707">{{cite news |author=CAS |title=Black Hole Unmasked: Astronomers Capture First Image of Accretion Ring and Relativistic Jet |url=https://scitechdaily.com/black-hole-unmasked-astronomers-capture-first-image-of-accretion-ring-and-relativistic-jet/?expand_article=1 |date=7 јули 2023 |work=[[SciTech (списание)|SciTechDaily]] |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20230708141152/https://scitechdaily.com/black-hole-unmasked-astronomers-capture-first-image-of-accretion-ring-and-relativistic-jet/?expand_article=1 |archive-date=8 јули 2023 |access-date=16 септември 2024 }}</ref>|width3=335}}
Јадрото на галаксијата содржи [[супермасивна црна дупка]] (СМЦД), означена како M87*,<ref name="NYT-20240124">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2024/01/24/science/space/black-holes-photography-m87.html|title=That Famous Black Hole Gets a Second Look - Repeated studies of the supermassive black hole in the galaxy Messier 87 confirm that it continues to act as Einstein's theory predicted it would.|last=Overbye|first=Dennis|date=24 јануари 2024|work=[[The New York Times]]|access-date=16 септември 2024|archive-url=https://archive.today/20240124200523/https://www.nytimes.com/2024/01/24/science/space/black-holes-photography-m87.html|archive-date=24 јануари 2024|author-link=Денис Овербај}}</ref><ref name=AJL875-1/><ref name="NS-name">{{cite magazine |last=Lu |first=Donna |date=12 април 2019 |title=How do you name a black hole? It is actually pretty complicated |magazine=[[New Scientist]] |location=[[Лондон]] |url= https://www.newscientist.com/article/2199578-how-do-you-name-a-black-hole-it-is-actually-pretty-complicated/ |access-date=16 септември 2024 |quote={{Space+single}}For the case of M87*, which is the designation of this black hole, a (very nice) name has been proposed, but it has not received an official IAU approval,' says Christensen.}}</ref> чија маса е милијарди пати поголема од [[Земја (планета)|земјиното]] [[Сонцето|Сонце]]; проценките се движеле од {{val|3.5|0.8|e=9}} M☉<ref name=jwalsh/> до {{val|6.6|0.4|e=9}} M☉,<ref name=jwalsh/> надмината за {{val|7.22|0.34|-0.40|e=9}} M☉ во 2016 година.<ref name="oldham2016"/> Во април 2019 година, соработката на Телескопот за хоризонтот на настани, објавила мерења на масата на црната дупка како {{Безпрелом|(6.5 ± 0.2<sub>stat</sub> ± 0.7<sub>sys</sub>) × {{10^|9}}}} M☉.<ref name="EHT4"/> Ова е една од најпознатите маси за такво тело. Вртежен диск од јонизиран гас ја опкружува црната дупка и е грубо нормален на [[Релативистички млаз|релативистичкиот млаз]]. Дискот се врти со брзина до приближно 1,000 к[[м/с]]<ref name=apj489/> и опфаќа максимален пречник од 25,000 [[ае]] (3.7 трилиони км).<ref name=al37_3_154/> За споредба, [[Плутон (џуџеста планета)|Плутон]] во просек изнесува 39 ае (5.8 милијарди км) од Сонцето. Гасот се собира на црната дупка со проценета брзина од една сончева маса на секои десет години (околу 90  [[Земјина маса|земјини маси]] дневно).<ref name=apj582_1/> [[Шварцшилдов полупречник|Шварцшилдовиот полупречник]] на црната дупка е 120 ае (18 милијарди км).<ref name=Akiyama2015/> Пречникот на [[Насобирачки диск|насобирачкиот диск]], како што е гледа од Земјата, е 42 [[Лачна минута и секунда|микролачни секунди]]), а пречникот на самата црна дупка е 15 микролачни секунди. За споредба, пречникот на јадрото на M87 е 45" (лачна секунда), а големината на M87 е 7,2' x 6,8' (лачна минута).

Еден труд од 2010 година предложува дека црната дупка може да биде поместена од галактичкото средиште за околу 7 [[парсеци]] (23 [[светлосни години]]).<ref name=apjl717_1_L6/> Тврдено е дека ова е во спротивна насока од познатиот млаз, што укажува на забрзување на црната дупка од него. Друг предлог бил дека поместувањето се случило за време на спојувањето на две супермасивни црни дупки.<ref name=apjl717_1_L6/><ref name=sciencenews177_3_9/> Сепак, една студија од 2011 година не нашла никакво [[Статистика|статистички]] значајно поместување,<ref name=gebhardt2011/> и студијата од 2018 година на слики со висока резолуција на M87 заклучила дека привидното просторно поместување е предизвикано од временските варијации во осветленоста на млазот, а не од физичкото поместување на црното дупка од средиштето на галаксијата.<ref>{{Наведено списание|last=López-Navas|first=E.|last2=Prieto|first2=M.A.|year=2018|title=The photocentre-AGN displacement: Is M87 actually harbouring a displaced supermassive black hole?|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=480|issue=3|page=4099|arxiv=1808.04123|bibcode=2018MNRAS.480.4099L|doi=10.1093/mnras/sty2148|doi-access=free}}</ref>

Оваа црна дупка е првата што е фотографирана. Податоците за производство на сликата биле направени во април 2017 година, сликата била произведена во текот на 2018 година и била објавена на 10 април 2019.<ref name=EHT2019/><ref name="NYT-20190410a"/><ref name="NASA-20190410"/> Сликата ја прикажува сенката на црната дупка,<ref>{{Наведено списание|last=Falcke|first=Heino|last2=Melia|first2=Fulvio|last3=Agol|first3=Eric|date=2000-01-01|title=Viewing the shadow of the black hole at the galactic center|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1086/312423|journal=The Astrophysical Journal|volume=528|issue=1|pages=L13–L16|arxiv=astro-ph/9912263|bibcode=2000ApJ...528L..13F|doi=10.1086/312423|pmid=10587484}}</ref> опкружена со несиметричен емисионски прстен со пречник од 690 ае (103 милијарди км). Полупречникот на сенката е 2,6 пати повеќе од Шварцшилдовиот полупречник на црната дупка. Несиметријата во осветленоста на прстенот се должи на [[Релативистичко зрачење|релативистичкото зрачење]], при што материјалот што се движи кон набљудувачот со релативистички брзини изгледа посветол. Видливиот материјал околу црната дупка се врти главно во насока на стрелките на часовникот во однос на набљудувачот, што поради насоката на оската на вртење предизвикува долниот дел од емитувачкото подрачје да има составно тело на брзината кон набљудувачот.<ref name="APJL-20190410a"/> Параметарот на вртење бил проценет на <math>a=0.9 \pm 0.1</math>, што одговара на брзината на вртење {{Безпрелом|≈ 0.4 [[брзина на светлината|{{mvar|c}}]].}}<ref name=OAM_MNRASL2019/>
{{Среди}}
[[Податотека:Telescopes_Unite_in_Unprecedented_Observations_of_Famous_Black_Hole_M87.jpg|центар|мини|800x800пкс| Составена слика која покажува како изгледал системот М87, низ целиот електромагнетен спектар, за време на кампањата во април 2017 година, на Телескопот за хоризонтот на настани, за да биде направена првата слика од црна дупка. Требајќи 19 различни објекти на Земјата и во вселената, оваа слика ги открива огромните скали опфатени со црната дупка и нејзиниот млаз насочен напред. Ја прикажува сликата на млазот од поголем размер направен од [[Атакамска голема милиметарска низа|АГМН]] (горе лево), на иста скала како видливата слика од вселенскиот телескоп „Хабл“ (во средината) и рендгенската слика од Чандра (горе десно).<ref>{{Наведена изјава за печат|access-date=16 септември 2024}}</ref>]]
Откако црната дупка била сликана, таа го добила името Повехи/Поуехи (Pōwehi), [[Хавајски јазик|хавајски]] [[збор]] што значи „накитена беспрекорна темна творба“, преземен од древната песна за создавањето наречена Кумулипо.<ref>{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2019/04/13/science/powehi-black-hole.html|title=That first black hole seen in an image is now called Pōwehi, at least in Hawaii|last=Mele|first=Christopher|date=13 април 2019|work=[[The New York Times]]|access-date=16 септември 2024}}</ref>

На 24 март 2021 година, соработката со Телескопот за хоризонтот на настани открил невиден уникатен поглед на сенката на црната дупка М87: како изгледа во [[Поларизација (бранови)|поларизирана]] [[светлина]].<ref>{{Наведено списание|last=Akiyama, Kazunori|year=2021|title=First M87 Event Horizon Telescope results. VII. Polarization of the ring|journal=The Astrophysical Journal|volume=910|issue=1|pages=L12|arxiv=2105.01169|bibcode=2021ApJ...910L..12E|doi=10.3847/2041-8213/abe71d|doi-access=free}}</ref> Поларизацијата е моќна алатка која им овозможува на астрономите поподробно да ја испитаат [[физиката]] зад сликата. Поларизацијата на светлината информира за јачината и ориентацијата на [[Магнетно поле|магнетните полиња]] во светлосниот прстен околу сенката на црната дупка.<ref>{{Наведено списание|last=Akiyama|first=Kazunori|year=2021|title=First M87 Event Horizon Telescope results. VIII. Magnetic field structure near the event horizon|journal=The Astrophysical Journal|volume=910|issue=1|page=L13|arxiv=2105.01173|bibcode=2021ApJ...910L..13E|doi=10.3847/2041-8213/abe4de|doi-access=free}}</ref> Познавањето на нив е од суштинско значење за да биде разбрано како супермасивната црна дупка на М87 лансира млазови од магнетизирана [[плазма]], кои се шират со релативистички брзини надвор од галаксијата М87.
[[Податотека:EHT-PRIMO-refinement.jpg|десно|мини|500x500пкс| Заострување на изворната слика на Телескопот за хоризонтот на настани, на црната дупка M87, користејќи ја техниката PRIMO за интерферометриско моделирање. Најдесната слика додава малку матност за да ја земе предвид ограничената моќ на разрешување на основните набљудувања.]]
На 14 април 2021 година, астрономите понатаму известиле дека црната дупка М87 и нејзината околина биле проучувани за време на набљудувањето на Телескопот за хоризонтот на настани, набљудување правено и од многу набљудувачници со [[Бранови должина|повеќебранови должини]], од целиот свет.<ref name="NASA-20210414">{{Наведена изјава за печат|date=14 април 2021|title=Telescopes unite in unprecedented observations of famous black hole|publisher=[[NASA]]|quote=Some of the world's most powerful telescopes simultaneously observed the supermassive black hole in galaxy M87, the first black hole to be directly imaged.|url=https://www.jpl.nasa.gov/news/telescopes-unite-in-unprecedented-observations-of-famous-black-hole|access-date=16 септември 2024}}</ref>

Во април 2023 година, работна група развила нова техника за интерферометриско моделирање со главна компонента (PRIMO) за да произведе поостри реконструкции на сликата од податоците на ТХН. Тие го примениле ова на изворните набљудувања на ТХН, на црната дупка M87, давајќи појасна конечна слика и овозможувајќи поблиско испитување на усогласувањето на набљудувањата со теоријата.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.space.com/first-ever-black-hole-image-ai-makeover|title=The 1st-ever photo of a supermassive black hole just got an AI 'makeover' and it looks absolutely amazing|last=Robert Lea|date=2023-04-13|work=Space.com|language=en|accessdate=16 септември 2024}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Medeiros|first=Lia|last2=Psaltis|first2=Dimitrios|last3=Lauer|first3=Tod R.|last4=Özel|first4=Feryal|date=април 2023|title=The Image of the M87 Black Hole Reconstructed with PRIMO|journal=The Astrophysical Journal Letters|language=en|volume=947|issue=1|pages=L7|arxiv=2304.06079|bibcode=2023ApJ...947L...7M|doi=10.3847/2041-8213/acc32d|issn=2041-8205|doi-access=free}}</ref>

=== Млаз ===
{{multiple image|align=right|direction=horizontal|total_width=400|image1=M87 jet.jpg|caption1=[[Астрофизички млаз#Релативистички млаз|млаз на материја]] е ифрлен од M87 речиси со [[брзина на светлината]], и се растегнува на {{cvt|1.5|kpc|kly|sigfig=1}} од галактичкото јадро.|alt1=|image2=M87 Super-Volcano.jpg|caption2=Во оваа рендгенска ([[Чандранска рендгенска набљудувачница|Чандра]]) и радио ([[Многу голема низа|МГН]]) составена слика, жешката материја (сино во рендгенски зраци) од јатото Девица паѓа кон јадрото на M87 и се лади, каде е сретнато од релативистичкиот млаз (портокалово во радиобранот), правејќи ударни бранови во меѓуѕвездената средина на галаксијата.|alt2=}}
[[Релативистички млаз|Релативистичкиот млаз]] на материја што излегува од јадрото се протега на најмалку 1.5 [[Парсек|килопарсеци]] (5,000 [[светлосни години]]) од јадрото и се состои од материја исфрлена од [[супермасивна црна дупка]]. Млазот е силно [[Колимиран зрак|усогласен]], се чини ограничен на агол од 60° во рамките на 0.8 парсеци (2.6 светлосни години) од јадрото, до околу 16° на 2 парсеци (6.5 светлосни години), и до 6-7° на 12 парсеци (39 светлосни години).<ref name=Doeleman2012/> Неговата основа има [[пречник]] од {{Безпрелом|5.5 ± 0.4 [[Шварцшилдов полупречник]],}} и веројатно се напојува од [[Повратно движење|повратен]] [[насобирачки диск]] околу вртечката супермасивна црна дупка.<ref name=Doeleman2012/> Германско-американскиот астроном [[Валтер Баде]] открил дека светлината од млазот е [[Линеарна поларизација|рамнинско поларизирана]], што наведува дека [[енергија]]та е создадена од забрзувањето на [[електроните]] кои се движат со [[Специјална теорија за релативноста|релативистички брзини]] во [[Магнетно поле|магнетното поле]]. Вкупната енергија на овие електрони е проценувама на {{Безпрелом|5.1 × {{10^|56}}}} [[ерг]]ови<ref name=observatory76/> ({{Безпрелом|5.1 × {{10^|49}} [[џул]]и}} или {{Безпрелом|3.2 × {{10^|68}} [[Електроволт|eV]]}}). Ова е приближно {{10^|13}} пати повеќе од енергијата произведена во целиот Млечен Пат за една секунда, што е проценувано на {{Безпрелом|5 × {{10^|36}} џули}}.<ref name=vdb1999/> Млазот е опкружен со нерелативистички составен дел со помала брзина. Има докази за противмлаз, но тој останува невиден од Земјата поради [[Релативистичко зрачење|релативистичкото зрачење]].<ref name=apj668_1_L27/><ref name=nature355_804/> Млазот [[Прецесија|прецесира]], предизвикувајќи одливот да образува спирален образец до 1.6 парсеци (5.2 светлосни години).<ref name=al37_3_154/> Лобусите на исфрлената материја се протегаат до 80 килопарсеци (260,000 светлосни години).<ref name=klein1997/>

На фотографиите направени од вселенскиот телескоп „Хабл“ во 1999 година, движењето на млазот на М87 било измерено со четири до шест пати поголема брзина од светлината. Оваа појава, наречен [[суперсветлинско движење]], е илузија предизвикана од релативистичката брзина на млазот. Временскиот интервал помеѓу кои било два светлосни импулси емитирани од млазот е, како што е регистриран од набљудувачот, помал од вистинскиот интервал поради релативистичката брзина на млазот што се движи во насока на набљудувачот. Ова резултира со воочени брзини [[Побрзо од светлината|побрзи од светлината]], иако самиот млаз има брзина од само 80-85% од брзината на светлината. Откривањето на таквото движење е користено за да биде поддржана теоријата дека [[квазар]]ите, телата од типот на BL Гуштер и [[Радиогалаксија|радиогалаксиите]] може да бидат иста [[појава]], познат како [[Активно галактичко јадро|активни галаксии]], гледани од различни гледишта.<ref name=apj520_2/><ref name=hubble990106/> Предложувано е дека јадрото на M87 е тело од типот на BL Гуштер (со помала [[сјајност]] од неговата околина) гледано од релативно голем агол. Варијации на текот, особени за телата од типот на BL Гуштер, биле набљудувани во M87.<ref name=arxiv_1997/><ref name=M87_blazar/>  
[[Податотека:Close-Up_Look_at_a_Jet_Near_a_Black_Hole.jpg|алт=M87 black hole is a strong source of radio waves|лево|мини|Слика на радиобранова должина на M87 покажувајќи силна радиоемисија од јадрото.]]
Набљудувањата покажуваат дека брзината со која материјалот е исфрлан од супермасивната црна дупка е променлива. Овие варијации произведуваат бранови на притисок во топлиот гас што го опкружува M87. [[Чандранска рендгенска набљудувачница|Чандранската рендгенска набљудувачница]] открила јамки и прстени во гасот. Нивната распространетост наведува дека помали избуви се случуваат на секои неколку милиони години. Еден од прстените, предизвикан од голем избув, е ударен бран со пречник од 26 килопарсеци (85,000 светлосни годиниа) околу црната дупка. Други забележани особини вклучуваат тесни филаменти кои емитуваат рендгенски зраци долги до 31 килопарсек (100,000 светлосни години) и голема празнина во врелиот гас предизвикана од еден голем избув 70 пред милиони години. Редовните избуви спречуваат огромен резервоар на гас да се лади и да образува ѕвезди, што значи дека еволуцијата на М87 можеби била сериозно погоден, спречувајќи го да стане голема спирална галаксија.

М87 е многу силен извор на [[Гама-зрачење|гама-зраци]], најенергичните зраци од електромагнетниот спектар. Гама-зраците емитирани од М87 се набљудувани од доцните 1990-ти. Во 2006 година, користејќи ги Черенковите телескопи при [[Високоенергетски стереоскопски систем|Високоенергетскиот стереоскопски систем]], [[Научник|научниците]] ги измериле варијациите на текот на гама-зраците што доаѓа од М87 и открија дека текот се менува за неколку дена. Овој краток период покажува дека најверојатниот извор на гама-зраците е супермасивна црна дупка.<ref name=cain061027/> Општо земено, колку е помал пречникот на изворот на емисија, толку е побрза варијацијата на текот.<ref name=cain061027/><ref name=Peterson2001/>  
{{multiple image|align=right|direction=horizontal|total_width=400|image1=PIA23122-M87-SMBH-SpitzerST-Closeup-20190424.jpg|caption1=М87 во инфрацрвена боја покажува шокови произведени од млазовите|image2=Hubble follows spiral flow of black-hole-powered jet.jpg|caption2=Спирален тек на млазот со придвижуван од црна дупка<ref name=hfsf/>|alt2=}}
Јазол од материја во млазот (означен како HST-1), на околу 65 парсеци (210 светлосни години) од јадрото, е следен од вселенскиот телескоп „Хабл“ и Чандранската рендгенска набљудувачница. До 2006 година, интензитетот на рендгенските зраци на овој јазол се зголемил за 50 пати во период од четири години,<ref name=apj640_1/> додека емисијата на рендгенски зраци оттогаш се распаѓа на променлив начин.<ref name=baas41/>

Заемодејството на релативистичките млазови на плазма што произлегуваат од јадрото со околниот медиум предизвикува [[Радиогалаксија|радиолобуси]] во активните галаксии. Лобусите се појавуваат во парови и често се симетрични.<ref name=schneider2006/> Двата радиолобуси на М87 заедно опфаќаат околу 80 килопарсеци; внатрешните делови, кои се протегаат до 2 килопарсеци, емитираат силно на радиобранови должини. Од овој регион излегуваат два текови на материјал, едниот усогласен со самиот млаз, а другиот во спротивна насока. Протоците се несиметрични и разобличени, што значи дека наидуваат на густа внатрешнојатова средина. На поголеми растојанија, двата текови дифундираат во два лобуси. Лобусите се опкружени со послаб ореол на радиоемитувачки гас.<ref name=owen2000/><ref name=coolcosmos1/>

=== Меѓуѕвездена средина ===
Просторот помеѓу [[Ѕвезда|ѕвездите]] во М87 е исполнет со расеана [[меѓуѕвездена средина]] на [[гас]] што е хемиски збогатена со [[Хемиски елемент|елементите]] исфрлени од ѕвездите додека тие го надминуваат животниот век на нивната [[главна низа]]. [[Јаглеродот]] и [[азот]]от постојано се снабдуваат од ѕвезди со средна [[Маса (физика)|маса]] додека минуваат низ [[Асимптотска гранка на џинови|асимптотската гранка на џинови]].<ref name=aaa459_2/><ref name=Werner2008/> Потешките елементи од [[кислород]] до [[железо]] се правени главно од експлозии на [[супернова]] во [[галаксија]]та. Од тешките елементи, околу 60% се произведени од супернови со колапс на [[Ѕвездено јадро|јадрото]], додека остатокот доаѓа од [[Супернова од типот Ia|супернови од типот Ia]].<ref name=aaa459_2/>

Распределбата на кислородот е приближно рамномерна насекаде, на околу половина од [[Сонце|сончевата]] вредност (т.е. изобилство на кислород на Сонцето), додека распределбата на железото достигнува врв во близина на средината каде што се приближува до вредноста на сончевото железо.<ref name=Werner2008/><ref name=Finoguenov2002/> Бидејќи кислородот е создаван главно од супернови со колапс на јадрото, кои се јавуваат во раните фази на галаксиите, а најмногу во надворешните области на [[Ѕвездообразба|образување на ѕвезди]],<ref name=aaa459_2/><ref name=Werner2008/><ref name=Finoguenov2002/> распространетоста на овие елементи наведува рано збогатување на меѓуѕвездената средина од супернови со колапс на јадрото и постојан придонес од супернова од типот Ia низ историјата на M87.<ref name=aaa459_2/> Придонесот на елементите од овие извори бил многу помал отколку во [[Млечниот Пат]].<ref name=aaa459_2/> 
{| class="wikitable" style="float: right; text-align: center; margin-left: 0.5em;"
|+Избрани елементарни изобилства во јадрото на M87<ref name=aaa459_2/> 
| '''Елемент'''
| '''Изобилство'''<br />(сончеви вредности)
|-
| В
| 0,63 ± 0,16
|-
| Н
| 1,64 ± 0,24
|-
| О
| 0,58 ± 0,03
|-
| Не
| 1,41 ± 0,12
|-
| Мг
| 0,67 ± 0,05
|-
| Fe
| 0,95 ± 0,03
|}
Испитувањето на M87 на далеку [[Инфрацрвено зрачење|инфрацрвени]] бранови должини покажува вишок емисија на бранови должини подолги од 25 [[μm]]. Нормално, ова може да биде показател за [[Топлинско зрачење|топлинска емисија]] од топла [[Вселенска прашина|прашина]].<ref name=apj655_2_781/> Во случајот со М87, емисијата може целосно да биде објаснета со [[синхротронско зрачење]] од млазот; во галаксијата, [[силикат]]ни зрна се очекувани да преживеат не повеќе од 46 милиони години поради емисијата на рендгенски зраци од јадрото.<ref name=aaa518_1/> Оваа прашина може да биде уништена од непријателската средина или исфрлена од галаксијата.<ref name=aaa518_1III/> Комбинираната маса на прашина во М87 не е поголема од 70.00 пати поголема од масата на Сонцето.<ref name=aaa518_1/> За споредба, прашината на Млечниот Пат е еднаква на околу сто милиони ({{10^|8}}) сончеви маси.<ref name=jones2004/>

Иако М87 е [[елиптична галаксија]] и затоа нема прашести патеки на спирална галаксија, во неа се забележани оптички нишки, кои произлегуваат од гасот кој паѓа кон јадрото. Емисијата веројатно доаѓа од побудување предизвикано од шок, бидејќи гасните струи кои паѓаат се среќаваат со рендгенски зраци од јадрото.<ref name=Ford19792/> Овие филаменти имаат проценета маса од околу 10.000 {{Сончева маса|link=y}}.<ref name=aj86/><ref name=Ford19792/> Околу галаксијата има проширена корона со врел [[гас]] со мала [[густина]].<ref name=aj115_5/>

=== Збиени јата ===
M87 има ненормално големо [[Ѕвездено население|население]] на [[Збиено ѕвездено јато|збиени јата]]. Истражување од 2006 година до аголно растојание од 25′ од јадрото проценува дека има {{Безпрелом|12,000 ± 800 збиени}} јата во [[орбитата]] околу М87,<ref name=mnras373_2/> во споредба со 150-200 во и околу [[Млечниот Пат]]. Јатата се слични по распространетост на големината на оние на Млечниот Пат, повеќето имаат делотворен [[полупречник]] од 1 до 6 [[парсеци]]. Големината на јатата во М87 постепено се зголемува со оддалеченоста од галактичкото средиште.<ref name=apj705_1_237/> Во полупречник од 4 килопарсеци (13,000 светлосни години) од јадрото, [[металичност]]а на јатото - изобилството на други [[елементи]] освен [[водородот]] и [[хелиумот]] - е околу половина од изобилството на [[Сонцето]]. Надвор од овој полупречник, металичноста постојано се намалува,  како што растојанието на јатото од јадрото се зголемува.<ref name=aj115_5/> Јатата со мала металичност се нешто поголеми од јатата богати со метал.<ref name=apj705_1_237/> Во 2014 година, [[HVGC-1]], првото збиено јато со хипербрзина, било откриен како бега од М87 на 2.300 км/с. Било шпекулирано дека бегството на јатото со толку голема брзина е резултат на блиска средба и последователен гравитациски удар од [[Супермасивна црна дупка|супермасивна двојна црна дупка]].<ref name=2014arXiv1402.6319C/>

Речиси стотина крајно збиени [[Џуџеста галаксија|џуџиња]] биле идентификувани во М87. Тие личат на збиени јата, но имаат пречник од 10 парсеци (33 светлосни години) или повеќе, многу поголем од максимумот од 3 парсеци (9.8 светлосни години) на збиени јата. Не е јасно дали станува збор за [[Џуџеста галаксија|џуџести галаксии]] заробени од М87 или за нова класа на масивно збиено јато.<ref name="Zhang 2015"/>

== Животна средина ==
{{Главна|Девица (галактичко јато)}}
[[Податотека:ESO-M87.jpg|алт=Visible wavelength image of Virgo cluster with M87 near lower left|мини| Фотографија на јатото Девица ([[Европска јужна набљудувачница]], 2009). M87 е видлив во долниот лев агол, горната половина од сликата е преземена од [[Маркарјанов Ланец|Маркаријановиот Ланец]]. Темните дамки ги означуваат местата на светлите ѕвезди во преден план, кои биле отстранети од сликата.]]
М87 е близу (или во) средиштето на јатотот Девица,<ref name=mnras377_1/> тесно збиена структура од околу 2.000 [[галаксии]].<ref name=apjss153_1_223/> Ова го образува јадрото на поголемото [[суперјато]] [[Девица (суперјато)|Девица]], од кој [[Месна Група|Месната Група]] (вклучувајќи го и [[Млечниот Пат]]) е оддалечен член.<ref name=aaa502_3/> Составен е во најмалку три различни потсистеми поврзани со трите големи галаксии - M87, [[Месје 49|M49]] и [[Месје 86|M86]] - со основната подгрупа вклучувајќи ја M87 (Девица А) и М49 (Девица B).<ref name="BinggeliNED"/> Постои доминација на елипсовидна и [[Леќеста галаксија|леќести галаксии]] околу М87.<ref name=aj94/> Ланец од елиптични галаксии грубо се усогласува со млазот.<ref name=aj94/> Во однос на масата, М87 најверојатно ќе биде најголемиот, а заедно со централноста се чини дека многу малку се движи во однос на јатото како целина.<ref name=aaa502_3/> Тој е дефиниран во една студија како јатово средиште. Јатото има редок гасовит медиум кој емитува [[рендгенски зраци]], со пониска температура кон средината.<ref name=apj655_2_781/> Комбинираната маса на јатото се проценува на 0,15 до {{Безпрелом|1.5 × {{10^|15}} {{solar mass|link=y}}.}}<ref name=apjss153_1_223/>

Мерењата на движењето на тие („планетарни“) [[маглини]] со меѓујатов ѕвезден изблик меѓу М87 и М86, наведуваат дека двете галаксии се движат една кон друга и дека ова можеби е нивна прва средба. М87 можеби имал заемодејство со [[Месје 84|М84]], како што е потврдено со отсекувањето на надворешниот ореол на М87 со [[Плимна сила|плимните заемодејства]]. Скратениот ореол, исто така, може да е предизвикан од контракција поради невидена маса што паѓа во М87 од остатокот од јатото, што може да биде хипотезираната [[темна материја]]. Трета можност е дека образувањето на ореолот е скратено од раните повратни информации од [[Активно галактичко јадро|активното галактичко јадро]].<ref name=aaa502_3/>

== Поврзано ==

* [[Месјеов каталог]]

== Забелешки ==
{{Белешки}}

== Наводи ==
{{Наводи|22em|refs=<ref name=aaa493_1>{{cite journal |author1=Lambert, S.B. |author2=Gontier, A.-M. |date=јануари 2009 |title=On radio source selection to define a stable celestial frame |journal=[[Astronomy and Astrophysics]] |volume=493 |issue=1 |pages=317–323 |bibcode=2009A&A...493..317L |doi=10.1051/0004-6361:200810582 |doi-access=free }} See the [http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-ref?bibcode=2009A%26A...493..317L&simbo=on tables] in particular.</ref>

<ref name=ned>{{cite web |url=https://ned.ipac.caltech.edu/byname?objname=NGC%204486 |title=Results for NGC 4486 |website=NASA/IPAC Extragalactic Database |publisher=California Institute of Technology |access-date=16 септември 2024}}
<!-- from [https://ned.ipac.caltech.edu/ ned.ipac.caltech.edu] enter "NGC 4486" into search box.-->
</ref>

<ref name=2011MNRAS>{{cite journal |last1=Cappellari |first1=Michele |display-authors=etal |title=The ATLAS<sup>3D</sup> project – I. A volume-limited sample of 260 nearby early-type galaxies: science goals and selection criteria |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |date=11 мај 2011 |volume=413 |issue=2 |pages=813–836 |bibcode=2011MNRAS.413..813C |doi=10.1111/j.1365-2966.2010.18174.x|doi-access=free |arxiv=1012.1551 |s2cid=15391206 }}</ref>
<!--
<ref name=apjss164_2_334>{{cite journal |author=Ferrarese, L. |display-authors=etal |date=јуни 2006|title=The ACS Virgo Cluster Survey. VI. Isophotal Analysis and the Structure of Early-Type Galaxies |journal=[[The Astrophysical Journal Supplement Series]] |volume=164 |issue=2 |pages=334–434 |doi=10.1086/501350 |bibcode=2006ApJS..164..334F |arxiv=astro-ph/0602297|s2cid=18618068 }}</ref> -->

<ref name=luginbuhl_skiff98>{{cite book |author=Luginbuhl, C. B. |author2=Skiff, B. A. |date=1998 |title=Observing Handbook and Catalogue of Deep-Sky Objects |edition=2nd |location=Cambridge, United Kingdom|publisher=Cambridge University Press |page=266 |isbn=978-0-521-62556-2}}.
The dimensions of 7′.2 x 6′.8 refer to the size of the halo as visible in amateur astronomy. "The galaxy is up to 4′ diameter in 25 cm. The 45″ core is of very high surface brightness."</ref>

<ref name=aaa502_3>{{cite journal |author=Doherty, M. |author2=Arnaboldi, M. |author3=Das, P. |author4=Gerhard, O. |author5=Aguerri, J.A.L. |author6=Ciardullo, R. |author7=Feldmeier, J.J. |author8=Freeman, K.C. |author9=Jacoby, G.H. |author10=Murante, G. |date=август 2009 |title=The edge of the M87 halo and the kinematics of the diffuse light in the Virgo cluster core |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=502 |issue=3 |pages=771–786 |arxiv=0905.1958|bibcode=2009A&A...502..771D|doi=10.1051/0004-6361/200811532|s2cid=17110964 }}</ref>

<ref name=mnras170>{{cite journal |author=Turland, B. D. |date=февруари 1975 |title=Observations of M87 at 5 GHz with the 5-km telescope |url=https://archive.org/details/sim_monthly-notices-of-the-royal-astronomical-society_1975-02_170_2/page/281 |journal=[[Monthly Notices of the Royal Astronomical Society]] |volume=170 |issue=2 | pages=281–294 |bibcode=1975MNRAS.170..281T |doi=10.1093/mnras/170.2.281 |doi-access=free }}</ref>

<ref name=basu03>{{cite book |author=Basu, B. |author2=Chattopadhyay, T. |author3=Biswas, S.N. |date=2010 |title=An Introduction to Astrophysics |edition=2nd|location=New Delhi |publisher=PHI Learning Pvt. Ltd. |page=278 |isbn=978-81-203-4071-8}}</ref>

<ref name=mras49>{{cite journal |author=Dreyer, J. L. E. |date=1888 |title=A New General Catalogue of Nebulae and Clusters of Stars, being the Catalogue of the late Sir John F.W. Herschel, Bart., revised, corrected, and enlarged |journal=Memoirs of the Royal Astronomical Society |volume=49 |pages=1–237 |bibcode=1888MmRAS..49....1D}}</ref>

<ref name=plo13>{{cite journal |author=Curtis, H. D. |date=1918 |title=Descriptions of 762 Nebulae and Clusters Photographed with the Crossley Reflector |journal=Publications of the Lick Observatory |volume=13 |pages=9–42 |bibcode=1918PLicO..13....9C }}</ref>

<ref name=pasp35_207>{{cite journal |author=Hubble, E. |date=октомври 1923 |title=Messier 87 and Belanowsky's Nova |journal=Publications of the Astronomical Society of the Pacific |volume=35 |issue=207 |pages=261–263 |bibcode=1923PASP...35..261H |doi=10.1086/123332|doi-access=free }}</ref>

<ref name=sa24>{{cite journal |author=Shklovskii, I. S. |date=август 1980 |title=Supernovae in Multiple Systems |journal=[[Soviet Astronomy]] |volume=24 |pages=387–389 |bibcode=1980SvA....24..387S}}</ref>

<ref name=apj56>{{cite journal |author=Hubble, E. P. |date=октомври 1922 |title=A general study of diffuse galactic nebulae |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1922-10_56_3/page/162 |journal=[[The Astrophysical Journal]] |volume=56 |pages=162–199 |bibcode=1922ApJ....56..162H |doi=10.1086/142698|doi-access=free }}</ref>

<ref name=apj64>{{cite journal |author=Hubble, E. P. |date=декември 1926 |title=Extragalactic nebulae |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1926-12_64_5/page/321 |journal=The Astrophysical Journal | volume=64 | pages=321–369 |bibcode=1926ApJ....64..321H |doi=10.1086/143018|doi-access=free }}</ref>

<ref name=apj74>{{cite journal |author=Hubble, E. |author2=Humason, M. L. |date=јули 1931 |title=The Velocity-Distance Relation among Extra-Galactic Nebulae |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1931-07_74_1/page/43 |journal=The Astrophysical Journal |volume=74 |pages=43–80 |bibcode=1931ApJ....74...43H |doi=10.1086/143323}}</ref>

<ref name=apj119>{{cite journal |author=Baade, W. |author2=Minkowski, R. |date=јануари 1954 |title=On the Identification of Radio Sources |journal=The Astrophysical Journal |volume=119 |pages=215–231 |bibcode=1954ApJ...119..215B |doi=10.1086/145813}}</ref>

<ref name=ajsra3>{{cite journal |author=Stanley, G. J. |author2=Slee, O. B. |date=јуни 1950 |title=Galactic Radiation at Radio Frequencies. II. The Discrete Sources |journal=Australian Journal of Scientific Research A |volume=3 |issue=2 |pages=234–250 |bibcode=1950AuSRA...3..234S |doi=10.1071/ch9500234}}</ref>

<ref name=charles95>{{cite book |author=Charles, P. A. |author2=Seward, F. D. |date=1995 |title=Exploring the X-ray universe |location=Cambridge, United Kingdom |publisher=Cambridge University Press |page=[https://archive.org/details/exploringxrayuni0000char/page/9 9] |isbn=978-0-521-43712-7 |url=https://archive.org/details/exploringxrayuni0000char/page/9 }}</ref>

<ref name=bradt68>{{cite journal |author=Bradt, H. |author2=Naranan, S. |author3=Rappaport, S. |author4=Spada, G. |date=јуни 1968 |title=Celestial Positions of X-ray Sources in Sagittarius |journal=The Astrophysical Journal |volume=152 |issue=6 |pages=1005–1013 |bibcode=1968ApJ...152.1005B |doi=10.1086/149613|s2cid=121431446 |doi-access=free }}</ref>

<ref name=apj262>{{cite journal |author=Lea, S. M. |author2=Mushotzky, R. |author3=Holt, S. S. |date=ноември 1982 |title=Einstein Observatory solid state spectrometer observations of M87 and the Virgo cluster |journal=Astrophysical Journal, Part 1 |volume=262 |pages=24–32 |bibcode=1982ApJ...262...24L |doi=10.1086/160392|hdl=2060/19820026438 |s2cid=120960432 |hdl-access=free }}</ref>

<ref name=clark90>{{cite book |author=Clark, R. N. |date=1990 |title=Visual astronomy of the deep sky |publisher=Cambridge University Press |page=153 |isbn=978-0-521-36155-2}}</ref>

<ref name=astromall>{{cite web |url=http://astronomy-mall.com/Adventures.In.Deep.Space/m87jet.htm| title=Visual observations of the M87 jet |website=Adventures in Deep Space |publisher=Astronomy-Mall |access-date=16 септември 2024 | url-status=live | archive-url=https://web.archive.org/web/20110707180911/http://astronomy-mall.com/Adventures.In.Deep.Space/m87jet.htm | archive-date=7 јули  2011 }}</ref>

<ref name=jass4_1>{{cite journal |author=Park, K. S. |author2=Chun, M. S. |date=јуни 1987 |title=Dynamical Structure of NGC 4486 |journal=Journal of Astronomy and Space Science |volume=4 |issue=1 |pages=35–45 |bibcode=1987JASS....4...35P}}</ref>

<ref name=aaa524_1>{{cite journal |author=Bird, S. |author2=Harris, W.E. |author3=Blakeslee, J. P. |author4=Flynn, C. |date=декември 2010 |title=The inner halo of M87: A first direct view of the red-giant population |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=524 |pages=A71 |doi=10.1051/0004-6361/201014876 |bibcode=2010A&A...524A..71B |arxiv=1009.3202|s2cid=119281578 }}</ref>

<ref name=jones_lambourne04>{{cite book |author=Jones, M. H. |author2=Lambourne, R. J. |date=2004 |title=An introduction to galaxies and cosmology |publisher=Cambridge University Press|page=69 |isbn=978-0-521-54623-2}}</ref>

<ref name=apj124_416>{{cite journal |author=Burbidge, G.R. |date=септември 1956 |title=On synchrotron radiation from Messier&nbsp;87 |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1956-09_124_2/page/416 |journal=The Astrophysical Journal |volume=124 |pages=416–429 |doi=10.1086/146237 |bibcode=1956ApJ...124..416B|doi-access=free }}</ref>

<ref name=aj121_6>{{cite journal |author=Kundu, A. |author2=Whitmore, B. C. |year=2001 |title=New Insights from HST Studies of Globular Cluster Systems. I. Colors, Distances, and Specific Frequencies of 28 Elliptical Galaxies |url=https://archive.org/details/sim_astronomical-journal_2001-06_121_6/page/2950 |journal=The Astronomical Journal |volume=121 |issue=6 |pages=2950–2973 |arxiv = astro-ph/0103021 |bibcode=2001AJ....121.2950K |doi=10.1086/321073|s2cid=19015891 }}</ref>

<ref name=cooke2005>{{cite book |author=Cooke, A. |date=2005 |title=Visual Astronomy Under Dark Skies: A new approach to observing deep space |url=https://archive.org/details/visualastronomyu0000cook |series=Patrick Moore's practical astronomy series |location=London, United Kingdom |publisher=Springer-Verlag |pages=[https://archive.org/details/visualastronomyu0000cook/page/n117 5]–37 |isbn=978-1-85233-901-2}}</ref>

<ref name=mnras377_1>{{cite journal |author=Chakrabarty, D. |year=2007 |title=Mass modelling with minimum kinematic information |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=377 |issue=1 |pages=30–40 |arxiv=astro-ph/0702065 |bibcode=2007MNRAS.377...30C |doi=10.1111/j.1365-2966.2007.11583.x|doi-access=free |s2cid=16263041 }}</ref>

<ref name=apj209>{{cite journal |author=Oemler, A. Jr. |date=ноември 1976 |title=The structure of elliptical and cD galaxies |journal=The Astrophysical Journal |volume=209 |pages=693–709 |bibcode=1976ApJ...209..693O |doi=10.1086/154769|doi-access=free }}</ref>

<ref name=whitmore89>{{cite conference |first=B. C. |last=Whitmore |title=Effect of the Cluster Environment on Galaxies |page=151 |book-title=Clusters of galaxies: proceedings of the Clusters of Galaxies Meeting |volume=4 |series=Space Telescope Science Institute symposium series |location=Baltimore |date= 15–17 мај 1989 |editor=William R. Oegerle |editor2=Michael J. Fitchett |editor3=Laura Danly |publisher=Cambridge University Press |isbn=0-521-38462-1}}</ref>

<ref name=apj643_1>{{cite journal |author=Wu, X. |author2=Tremaine, S. |year=2006 |title=Deriving the Mass Distribution of M87 from Globular Clusters |journal=The Astrophysical Journal |volume=643 |issue=1 |pages=210–221 |arxiv=astro-ph/0508463 |bibcode=2006ApJ...643..210W |doi=10.1086/501515|s2cid=9263634 }}</ref>

<ref name=apj486>{{cite journal |author=Cohen, J. G. |author2=Ryzhov, A. |date=септември 1997 |title=The Dynamics of the M87 Globular Cluster System |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1997-09-01_486_1/page/n233 |journal=The Astrophysical Journal |volume=486 |issue=1 |pages=230–241 |arxiv = astro-ph/9704051 |bibcode=1997ApJ...486..230C |doi=10.1086/304518|s2cid=13517745 }}</ref>

<ref name=apj106_6>{{cite journal |author=Merritt, D. |author-link=Дејвид Мерит |author2= Tremblay, B. |date=декември 1993 |title=The distribution of dark matter in the halo of M87 |journal=The Astronomical Journal |volume=106 |issue=6 |pages=2229–2242 |doi=10.1086/116796 |bibcode=1993AJ....106.2229M |doi-access=free }}</ref>

<ref name=mnras364>{{cite journal |author=Battaglia, G. |author2=Helmi, A. |author3=Morrison, H. |author4=Harding, P. |author5=Olszewski, E. W. |author6=Mateo, M. |author7=Freeman, K. C. |author8=Norris, J. |author9=Shectman, S. A. |date=декември 2005|title=The radial velocity dispersion profile of the Galactic halo: Constraining the density profile of the dark halo of the Milky Way |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=364 |issue=2 |pages=433–442 |doi=10.1111/j.1365-2966.2005.09367.x |doi-access=free |bibcode=2005MNRAS.364..433B |arxiv=astro-ph/0506102 |s2cid=15562509 }}</ref>

<ref name=HEASARC1965>{{Cite web|author=Drake, S. A. |title=A Brief History of High-Energy Astronomy: 1965–1969 |website=NASA HEASARC | url=http://heasarc.nasa.gov/docs/heasarc/headates/1965.html |access-date=16 септември 2024 | archive-url=https://web.archive.org/web/20120514131816/http://heasarc.nasa.gov/docs/heasarc/headates/1965.html |archive-date=14 мај 2012 }}</ref>

<ref name="apj700_2_1690">{{cite journal |author=Gebhardt, K. |author2=Thomas, J. |year=2009 |title=The black hole mass, stellar mass-to-light ratio, and dark halo in M87 |journal=The Astrophysical Journal |volume=700 |issue=2 |pages=1690–1701 |doi=10.1088/0004-637X/700/2/1690 |bibcode=2009ApJ...700.1690G |arxiv=0906.1492 |s2cid=15481963 }}</ref>

<ref name=apj729_2>{{Cite journal |author=Murphy, J. D. |author2=Gebhardt, K. |author3=Adams, J. J. |date=март 2011 | title=Galaxy Kinematics with VIRUS-P: The Dark Matter Halo of M87 |journal=The Astrophysical Journal |volume=729 |issue=2 |doi=10.1088/0004-637X/729/2/129 |bibcode=2011ApJ...729..129M |page=129 |arxiv = 1101.1957 |s2cid=118686095 }}</ref>

<ref name=apj520_2>{{cite journal |author=Biretta, J.A. |author2=Sparks, W.B. |author3=Macchetto, F. |title=Hubble Space Telescope Observations of Superluminal Motion in the M87 Jet |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1999-08-01_520_2/page/n220 |journal=The Astrophysical Journal |volume=520 |issue=2 |pages=621–626 |date=август 1999 |bibcode=1999ApJ...520..621B |doi=10.1086/307499|doi-access=free }}</ref>

<ref name=leverington00>{{cite book |author=Leverington, D. |date=2000 |title=New Cosmic Horizons: Space astronomy from the V2 to the Hubble Space Telescope |url=https://archive.org/details/newcosmichorizon0000leve |publisher=Cambridge University Press |page=[https://archive.org/details/newcosmichorizon0000leve/page/n356 343]|isbn=978-0-521-65833-1}}</ref>

<ref name=aj94>{{cite journal |author=Binggeli, B. |author2=Tammann, G.A. |author3=Sandage, A. |date=август 1987 |title=Studies of the Virgo cluster. VI – Morphological and kinematical structure of the Virgo cluster |journal=The Astronomical Journal |volume=94 |pages=251–277 |bibcode=1987AJ.....94..251B |doi=10.1086/114467|doi-access=free }}</ref>

<ref name=aj86>{{cite journal | title=A search for neutral hydrogen in D and cD galaxies | author=Burns, J. O. | author2=White, R. A. | author3=Haynes, M. P. | journal=The Astronomical Journal | volume=86 | pages=1120–1125 |date=1981 | doi=10.1086/112992 | bibcode=1981AJ.....86.1120B }}</ref>

<ref name=mnras373_2>{{cite journal |author=Tamura, N. |author2=Sharples, R.M. |author3=Arimoto, N. |author4=Onodera, M. |author5=Ohta, K. |author6=Yamada, Y. |year=2006 |title=A Subaru/Suprime-Cam wide-field survey of globular cluster populations around M87 – I. Observation, data analysis and luminosity function |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=373 |issue=2 |pages=588–600 |arxiv = astro-ph/0609067 |bibcode=2006MNRAS.373..588T |doi=10.1111/j.1365-2966.2006.11067.x|doi-access=free |s2cid=15127905 }}</ref>

<ref name=Hubble-1936>{{cite book |author=Hubble, E.P. |author-link=Едвин Хабле |date=1936 |title=The Realm of the Nebulae |series=Mrs. Hepsa Ely [[Silliman Memorial Lectures]] |volume=25 |publisher=[[Yale University Press]] |location=New Haven, CT |isbn=978-0-300-02500-2 |oclc=611263346 |url=https://books.google.com/books?id=kgiXdDGLpFUC |archive-url=https://web.archive.org/web/20150905192540/https://books.google.com/books?id=kgiXdDGLpFUC |archive-date=5 септември 2015 |url-status=live }}(pp. 16–17)</ref>

<ref name=hubble990106>{{cite web |url=http://www.stsci.edu/ftp/science/m87/press.txt |title=Hubble detects faster-than-light motion in Galaxy M87 |author=Biretta, J. |publisher=Space Telescope Science Institute |location=Baltimore, Maryland |date=6 јануари 1999 |access-date=16 септември 2024}}</ref>

<ref name=Sargent1978>{{cite journal |author1=Sargent, W.L.W. |author2=Young, P.J. |author3=Lynds, C.R. |author4=Boksenberg, A. |author5=Shortridge, K. |author6=Hartwick, F.D.A. |date=мај 1978 |title=Dynamical evidence for a central mass concentration in the galaxy M87 |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1978-05-01_221_1/page/n22 |journal=The Astrophysical Journal |volume=221 |pages=731–744 |doi=10.1086/156077 |bibcode=1978ApJ...221..731S|doi-access=free }}</ref>

<ref name=cain061027>{{cite news |author=Wirsing, B. |date=26 октомври 2006 |title=Discovery of Gamma Rays from the Edge of a Black Hole |publisher=Max Planck Society |url=http://www.mpg.de/english/illustrationsDocumentation/documentation/pressReleases/2006/pressRelease20061025/ |access-date=16 септември 2024 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110103073232/http://www.mpg.de/english/illustrationsDocumentation/documentation/pressReleases/2006/pressRelease20061025/ |archive-date=3 јануари 2011 }}</ref>

<ref name=Harms1994>{{cite journal |author1=Harms, R.J. |display-authors=etal |date=ноември 1994 |title=HST FOS spectroscopy of M87: Evidence for a disk of ionized gas around a massive black hole |journal=[[The Astrophysical Journal Letters]] |volume=435 |page=L35–L38|doi=10.1086/187588 |bibcode=1994ApJ...435L..35H|doi-access=free }}</ref>

<ref name=klotz090608>{{cite news |author=Klotz, I. |date=8 јуни 2009 |title=Galaxy's outer halo lopped off |website=Discovery |series=News |url=http://dsc.discovery.com/news/2009/06/08/galaxy-messier-star.html |access-date=16 септември 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090823162018/http://dsc.discovery.com/news/2009/06/08/galaxy-messier-star.html |archive-date=23 август 2009 }}</ref>

<ref name=gcd>{{cite AV media |title=Galactic chromodynamics |website=ESO Picture of the Week |medium=still image |url=http://www.eso.org/public/images/potw1441a/ |access-date=16 септември 2024}}</ref>

<ref name=science287_5450_79>{{cite journal |author=Bland-Hawthorn, J. |author2=Freeman, K. |date=јануари 2000 |title=The baryon halo of the Milky Way: A fossil record of its formation |journal=[[Science (списание)|Science]] |volume=287 |issue=5450 |pages=79–84 |doi=10.1126/science.287.5450.79
|pmid=10615053 |bibcode = 2000Sci...287...79B}}</ref>

<ref name=vel_map>{{cite journal |author1=Emsellem, E. |author2=Krajnovic, D. |author3=Sarzi, M. |date=ноември 2014 |title=A kinematically distinct core and minor-axis rotation: The MUSE perspective on M87 |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=445 |issue=1 |pages=L79–L83 |doi=10.1093/mnrasl/slu140 |doi-access=free |bibcode=2014MNRAS.445L..79E |arxiv=1408.6844|s2cid=18974737 }}</ref>

<ref name=janowiecki10>{{cite journal |author=Janowiecki, S. |author2=Mithos, J. C. |author3=Harding, P. |author4=Feldmeier, J. |author5=Rudick, C. |author6=Morrison, H. |date=јуни 2010 |title=Diffuse Tidal Structures in the Halos of Virgo Ellipticals |journal=The Astrophysical Journal |volume=715 |issue=2 |pages=972–985 |arxiv=1004.1473 |bibcode=2010ApJ...715..972J |doi=10.1088/0004-637X/715/2/972|s2cid=119196248 }}</ref>

<ref name=aa361_1>{{Cite journal |author=Gavazzi, G. |author2=Boselli, A. |author3=Vílchez, J.M. |author4=Iglesias-Paramo, J. |author5=Bonfanti, C. |date=септември 2000 |title=The filament of ionized gas in the outskirt of M87 |journal=Astronomy & Astrophysics |volume=361 |pages=1–4 |bibcode=2000A&A...361....1G |arxiv = astro-ph/0007323}}</ref>

<ref name="oldham072016">{{cite journal |author1=Oldham, L.J. |author2=Evans, N.W. |date=октомври 2016 |title=Is there substructure around M87? |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=460 |issue=1 |pages=298–306 |doi=10.1093/mnras/stw1574 |doi-access=free |arxiv=1607.02477 |bibcode=2016MNRAS.462..298O|s2cid=119307605 }}</ref>

<ref name="Fischer1998">{{cite book |author1=Fischer, D. |author2=Duerbeck, H. |title=Hubble Revisited: New images from the discovery machine |publisher=Copernicus New York |date=1998 |page=73 |isbn=978-0-387-98551-0}}</ref>

<ref name=dehnen1997>{{cite conference | last=Dehnen | first=Walter | title=M 87 as a Galaxy | series=Lecture Notes in Physics | book-title=The radio galaxy Messier 87: proceedings of a workshop | location=Ringberg Castle, Tegernsee, Germany | date= 15–19 септември 1997 | volume=530 | editor=Hermann-Josef Röser | editor2=Klaus Meisenheimer | publisher=Springer | page=31 | doi=10.1007/BFb0106415 | bibcode=1999LNP...530...31D |arxiv = astro-ph/9802224 | isbn=978-3-540-66209-9 }}</ref>

<ref name=steinicke_jakiel2007>{{cite book |author=Steinicke, W. |author2=Jakiel, R. |date=2007 |title=Galaxies and how to observe them |url=https://archive.org/details/galaxieshowtoobs0000stei |url-access=registration |series=Astronomers' observing guides |publisher=Springer |pages=[https://archive.org/details/galaxieshowtoobs0000stei/page/32 32–33] |isbn=978-1-85233-752-0}}</ref>

<ref name=observatory76>{{cite journal |author=Baldwin, J. E. |author2=Smith, F. G. |date=август 1956 |title=Radio emission from the extragalactic nebula M87 |journal=[[The Observatory (списание)|The Observatory]] |volume=76 |pages=141–144 |bibcode=1956Obs....76..141B}}</ref>

<ref name=ggsg>{{cite press release |title=Giant galaxy is still growing |website=[[European Southern Observatory]] |date=25 јуни 2015 |url=http://www.eso.org/public/news/eso1525/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150626124041/http://www.eso.org/public/news/eso1525/ |archive-date=26 јуни 2015}}</ref>

<ref name="Halo Accretion">{{cite journal |author1=Longobardi, A. |author2=Arnaboldi, M. |author3=Gerhard, O. |author4=Mihos, J.C. |date=јули 2015 |title=The build-up of the cD halo of M87 – evidence for accretion in the last Gyr |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=579 |issue=3 |pages=L3–L6 |arxiv=1504.04369 |doi=10.1051/0004-6361/201526282 |bibcode=2015A&A...579L...3L|s2cid=118557973 }}</ref>

<ref name=jwalsh>{{cite journal |author=Walsh, J.L. |author2= Barth, A.J. |author3= Ho, L.C. |author4= Sarzi, M. |date=јуни 2013 |title=The M87 black hole mass from gas-dynamical models of Space Telescope Imaging Spectrograph observations |journal=The Astrophysical Journal |volume=770 |issue=2 |page=86 |doi=10.1088/0004-637X/770/2/86 |bibcode=2013ApJ...770...86W |arxiv=1304.7273|s2cid= 119193955 }}</ref>

<ref name="oldham2016">{{cite journal |author=Oldham, L.J. |author2=Auger, M.W. |date=март 2016 |title=Galaxy structure from multiple tracers – II. M87 from parsec to megaparsec scales |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=457 |issue=1 |pages=421–439 |doi=10.1093/mnras/stv2982|doi-access=free |arxiv=1601.01323 |bibcode=2016MNRAS.457..421O |s2cid=119166670 }}
</ref>

<ref name=apj489>{{cite journal |author=Macchetto, F. |author2=Marconi, A. |author3=Axon, D.J. |author3-link=Дејвид Ексон |author4=Capetti, A. |author5=Sparks, W. |author6=Crane, P. |date=ноември 1997 |title=The Supermassive Black Hole of M87 and the Kinematics of Its Associated Gaseous Disk |journal=The Astrophysical Journal |volume=489 |issue=2 |pages=579–600 |doi=10.1086/304823 |bibcode=1997ApJ...489..579M |arxiv=astro-ph/9706252|s2cid=18948008 }}</ref>

<ref name=al37_3_154>{{Cite journal |author=Matveyenko, L. I. |author2=Seleznev, S. V. |date=март 2011 |title=Fine core-jet structure of the galaxy M87 |journal=[[Astronomy Letters]] |volume=37 |issue=3 |pages=154–170 |doi=10.1134/S1063773711030030 |bibcode=2011AstL...37..154M|s2cid=121731578 }}</ref>

<ref name=apj582_1>{{cite journal |author1=di Matteo, . |author2=Allen, S.W. |author3=Fabian, A.C. |author4=Wilson, A.S. |author5=Young, A.J. |year=2003| title=Accretion onto the supermassive black hole in M87 |journal=The Astrophysical Journal |volume=582 |issue=1 |pages=133–140 |doi=10.1086/344504 |bibcode=2003ApJ...582..133D |arxiv=astro-ph/0202238 |s2cid=16182340 }}</ref>

<ref name=apjl717_1_L6>{{cite journal |author=Batcheldor, D. |author2=Robinson, A. |author3=Axon, D. J. |author4=Perlman, E. S. |author5=Merritt, D. |date=јули 2010 |title=A Displaced Supermassive Black Hole in M87 | journal=The Astrophysical Journal Letters |volume=717 |issue=1 |pages=L6–L10 |doi=10.1088/2041-8205/717/1/L6 |bibcode=2010ApJ...717L...6B |arxiv=1005.2173|s2cid=119281754 }}</ref>

<ref name=sciencenews177_3_9>{{cite news |author1=Cowen, R. |date=9 јуни 2010 |title=Black hole shoved aside, along with 'central' dogma |magazine=Science News |volume=177 |issue=13 |page=9 |url=http://www.sciencenews.org/view/generic/id/59656/title/Black_hole_shoved_aside,_along_with_central_dogma |access-date=16 септември 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100528183417/http://www.sciencenews.org/view/generic/id/59656/title/Black_hole_shoved_aside,_along_with_central_dogma |archive-date=28 мај 2010 }}</ref>

<ref name=gebhardt2011>{{cite journal |author=Gebhardt, K. |display-authors=etal |date=март 2011 |title=The Black-Hole Mass in M87 from Gemini/NIFS Adaptive Optics Observations |journal=The Astrophysical Journal | volume=729 |issue=2 |pages=119–131 |arxiv=1101.1954 |bibcode = 2011ApJ...729..119G |doi =10.1088/0004-637X/729/2/119|s2cid=118368884 }}</ref>

<ref name=apj668_1_L27>{{cite journal |author=Kovalev, Y.Y. |author2=Lister, M.L. |author3=Homan, D. C. |author4=Kellermann, K. I. |date=октомври 2007 |title=The inner jet of the radio galaxy M87 |journal=The Astrophysical Journal |volume=668 |issue=1 |pages=L27–L30 |doi=10.1086/522603 |bibcode=2007ApJ...668L..27K |arxiv=0708.2695|s2cid=16498888 }}</ref>

<ref name=apj640_1>{{cite journal |author1=Harris, D.E. |author2=Cheung, C.C. |author3=Biretta, J.A. |author4=Sparks, W.B. |author5=Junor, W. |author6=Perlman, E.S. |author7=Wilson, A.S. |year=2006 |title=The Outburst of HST-1 in the M87 Jet |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_2006-03-20_640_1/page/n216 |journal=The Astrophysical Journal |volume=640 |issue=1 |pages=211–218 |arxiv = astro-ph/0511755 |bibcode=2006ApJ...640..211H |doi=10.1086/500081| s2cid=17268539 }}</ref>

<ref name=nature355_804>{{cite journal |author=Sparks, W.B. |author2=Fraix-Burnet, D. |author3=Macchetto, F. |author4=Owen, F.N. |date=февруари 1992 |title=A counterjet in the elliptical galaxy M87 |journal=[[Nature (списание)|Nature]] |volume=355 |issue=6363 |pages=804–806 |doi=10.1038/355804a0 |bibcode=1992Natur.355..804S|s2cid=4332596 }}</ref>

<ref name=baas41>{{cite journal |author1=Harris, D. E. |author2=Cheung, C. C. |author3=Stawarz, L. |date=јули 2009 |title=Variability time scales in the M87 Jet: Signatures of E squared losses, discovery of a quasi-period in HST-1, and the site of TeV flaring |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_2009-07-01_699_1/page/n324 |journal=The Astrophysical Journal |volume=699 |issue=1 |pages=305–314 |arxiv=0904.3925 |bibcode=2009ApJ...699..305H |doi=10.1088/0004-637X/699/1/305|s2cid=14475336 }}</ref>

<ref name=klein1997>{{cite conference |last=Klein |first=Uli |date=15–19 септември 1997 |title=The large-scale structure of Virgo&nbsp;A |book-title=The Radio Galaxy Messier&nbsp;87 |series=Lecture Notes in Physics |volume=530 |pages=56–65 |location=Ringberg Castle, Tegernsee, Germany |editor1=Röser, Hermann-Josef |editor2=Meisenheimer, Klaus |publisher=Springer |doi=10.1007/BFb0106418 |bibcode=1999LNP...530...56K |isbn=978-3-540-66209-9 }}</ref>

<ref name=aaa459_2>{{cite journal |author=Werner, N. |author2=Böhringer, H. |author3=Kaastra, J. S. |author4=de Plaa, J. |author5=Simionescu, A. |author6=Vink, J. |date=ноември 2006 |title=XMM-Newton high-resolution spectroscopy reveals the chemical evolution of M87 |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=459 |issue=2 |pages=353–360 |doi=10.1051/0004-6361:20065678 |bibcode=2006A&A...459..353W |arxiv=astro-ph/0608177 |s2cid=18790420 }}</ref>

<ref name=arxiv_1997>{{Cite journal |author=Tsvetanov, Z.I. |author2=Hartig, G.F. |author3=Ford, H.C. |author4=Dopita, M.A. |author5=Kriss, G.A. |author6=Pei, Y.C. |author7=Dressel, L.L. |author8=Harms, R.J. |date=февруари 1998 |title=M87: A misaligned BL&nbsp;Lacertae object? |journal=The Astrophysical Journal |volume=493 |issue=2 |pages=L83–L86 |arxiv=astro-ph/9711241|bibcode=1998ApJ...493L..83T |doi=10.1086/311139|s2cid=118576032 }}</ref>

<ref name=Werner2008>{{cite journal |author=Werner, N. |author2=Durret, F. |author3=Ohashi, T. |author4=Schindler, S. |author5=Wiersma, R.P.C. |date=февруари 2008 |title=Observations of metals in the intra-cluster medium |journal=[[Space Science Reviews]] |volume=134 |issue=1–4 |pages=337–362 |doi=10.1007/s11214-008-9320-9 |bibcode=2008SSRv..134..337W |arxiv=0801.1052|s2cid=15906129 }}</ref>

<ref name=M87_blazar>{{Cite journal |author=Reimer, A. |author2=Protheroe, R.J. |author3=Donea, A.-C. |date=јули 2003 |title=M87 as a Misaligned Synchrotron-Proton Blazar |journal=Proceedings of the 28th International Cosmic Ray Conference |volume=5 |pages=2631–2634 |bibcode=2003ICRC....5.2631R}}</ref>

<ref name=Finoguenov2002>{{cite journal |author=Finoguenov, A. |author2=Matsushita, K. |author3=Böhringer, H. |author4=Ikebe, Y. |author5=Arnaud, M. |date=јануари 2002|title=X-ray evidence for spectroscopic diversity of type Ia supernovae: XMM observation of the elemental abundance pattern in M87 | journal=Astronomy and Astrophysics |volume=381 |number=1 |pages=21–31 |doi=10.1051/0004-6361:20011477 |bibcode=2002A&A...381...21F|arxiv=astro-ph/0110516|s2cid=119426359 }}</ref>

<ref name=hfsf>{{cite press release  |title=Hubble follows spiral flow of black-hole-powered jet |publisher=[[European Space Agency]] / Hubble [[Space Telescope Science Institute]] |url=http://www.spacetelescope.org/images/opo1332a/ |access-date=16 септември 2024 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130831020015/http://www.spacetelescope.org/images/opo1332a/ |archive-date=31 август 2013}}</ref>

<ref name=aj115_5>{{cite journal |author=Harris, William E. |author2=Harris, Gretchen L. H. |author3=McLaughlin, Dean E. |date=мај 1998 |title=M87, Globular Clusters, and Galactic Winds: Issues in Giant Galaxy Formation |url=https://archive.org/details/sim_astronomical-journal_1998-05_115_5/page/1801 |journal=The Astronomical Journal |volume=115 |issue=5 |pages=1801–1822 |doi=10.1086/300322 |bibcode=1998AJ....115.1801H |arxiv=astro-ph/9801214 |s2cid=119490384 }} The authors give a metallicity of:
:<math>\begin{smallmatrix}\left[\frac{Fe}{H}\right]\ =\ -0.3\end{smallmatrix}</math>
within a 3-kiloparsec radius of the galactic core.</ref>

<ref name=apj655_2_781>{{Cite journal |author=Shi, Y. |author2=Rieke, G.H. |author3=Hines, D.C. |author4=Gordon, K.D. |author5=Egami, E. |year=2007 |title=Thermal and Nonthermal Infrared Emission from M87 |journal=The Astrophysical Journal |volume=655 |issue=2 |pages=781–789 |doi=10.1086/510188 |bibcode=2007ApJ...655..781S |arxiv=astro-ph/0610494|s2cid=14424125 }}</ref>

<ref name=aaa518_1>{{cite journal |author1=Baes, M. |display-authors=etal |date=јули 2010 | title=The Herschel Virgo Cluster Survey. VI. The far-infrared view of M87 |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=518 |pages=L53 |doi=10.1051/0004-6361/201014555 |bibcode=2010A&A...518L..53B |arxiv =1005.3059|s2cid=27004145 }}</ref>

<ref name=aaa518_1III>{{cite journal |author=Clemens, M. S. |display-authors=etal |date=јули 2010 |title=The Herschel Virgo Cluster Survey. III. A constraint on dust grain lifetime in early-type galaxies |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=518 |pages=L50 |doi=10.1051/0004-6361/201014533 |bibcode=2010A&A...518L..50C |arxiv=1005.3056|s2cid=119280598 }}</ref>

<ref name=jones2004>{{cite book |author=Jones, M. H. |author2=Lambourne, R. J. |author3=Adams, D. J. |date=2004 |title=An introduction to galaxies and cosmology |publisher=Cambridge University Press |page=13 |isbn=978-0-521-54623-2 }}</ref>

<ref name=apj705_1_237>{{cite journal |author=Madrid, J.P. |author2=Harris, W.E. |author3=Blakeslee, J.P. |author4=Gómez, M. |year=2009 |title=Structural Parameters of the Messier 87 Globular Clusters |journal=The Astrophysical Journal |volume=705 |issue=1 |pages=237–244 |doi=10.1088/0004-637X/705/1/237 |bibcode=2009ApJ...705..237M |arxiv=0909.0272 |s2cid=15019649 }} See Fig. 6. for a plot of the effective cluster radius versus galactocentric distance.</ref>

<ref name=apjss153_1_223>{{cite journal |author=Côté, P. |display-authors=etal |date=јули 2004|title=The ACS Virgo Cluster Survey. I. Introduction to the survey |journal=[[The Astrophysical Journal Supplement Series]] |volume=153 |issue=1 |pages=223–242 |doi=10.1086/421490 |bibcode=2004ApJS..153..223C |arxiv=astro-ph/0404138 |s2cid=18021414 }}</ref>

<ref name=2014arXiv1402.6319C>{{cite journal |author1=Caldwell, N. |author2=Strader, J. |author3=Romanowsky, A.J. |author4=Brodie, J.P. |author5=Moore, B. |author6=Diemand, J. |author7=Martizzi, D. |date=мај 2014 |title=A globular cluster toward M87 with a radial velocity < −1000&nbsp;km/s: The first hypervelocity cluster |journal=The Astrophysical Journal Letters |volume=787 |issue=1 |page=L11 |bibcode=2014ApJ...787L..11C |arxiv=1402.6319 |doi=10.1088/2041-8205/787/1/L11|s2cid=116929202 |url=http://iopscience.iop.org/article/10.1088/2041-8205/787/1/L11 }}</ref>

<ref name=localuniverse_1>{{cite web |title=The Local Universe |website=International Astronomical Union |department=Division&nbsp;H |publisher=University of Leiden |url=https://www.strw.leidenuniv.nl/IAU-H/localuniverse.php |access-date=16 септември 2024}}</ref>

<ref name=localuniverse_2>{{cite journal |author=Courtois, H.M. |author2=Pomarède, D. |author3=Tully, R.B. |author4=Hoffman, Y. |author5=Courtois, D. |date=август 2013 |title=Cosmography of the local universe |journal=[[The Astronomical Journal]] |volume=146 |number=3 |page=69 |arxiv=1306.0091 |bibcode=2013AJ....146...69C |doi=10.1088/0004-6256/146/3/69|s2cid=118625532 }}</ref>

<ref name=localuniverse_3>{{cite web |title=Local Universe |website=Department of Astronomy |publisher=University of Wisconsin-Madison |url=http://www.astro.wisc.edu/our-science/research-areas/extragalactic-astronomy/local-universe/ |access-date=16 септември 2024}}</ref>

<ref name=AJL875-1>''see'' {{cite journal |title=First M87 Event Horizon Telescope results |journal=The Astrophysical Journal Letters |url=https://iopscience.iop.org/issue/2041-8205/875/1 |date=10 април 2019 |volume=875 |issue=1}} ''for links to papers''</ref>

<ref name=BHImage>{{cite journal |author=The Event Horizon Telescope Collaboration |year=2019 |title=First M87 Event Horizon Telescope results. IV. Imaging the central supermassive black hole |journal=The Astrophysical Journal |volume=875 |issue=1 |page=L4 |issn=2041-8213 |doi=10.3847/2041-8213/ab0e85 |arxiv=1906.11241 |bibcode=2019ApJ...875L...4E |s2cid=146068771 |url=https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/2066/202543/1/202543.pdf |doi-access=free }}</ref>

<ref name=EHT2019>{{cite magazine |author=Jeffrey, K. |date=10 април 2019 |title=These are the first pictures of a black hole – And that's a big, even supermassive, deal |magazine=[[Time (magazine)|Time]] |url=http://time.com/5566225/first-black-hole-picture-photo/ |access-date=16 септември 2024}}</ref>

<ref name=Tsvetanov1999>{{cite book |author=Tsvetanov, Z.I. |author2=Hartig, G.F. |author3=Ford, H.C. |display-authors=etal |year=1999 |chapter=The Nuclear Spectrum of M87 |editor1=Röser, H.J. |editor2=Meisenheimer, K. |title=The Radio Galaxy Messier&nbsp;87 |series=Lecture Notes in Physics |volume=530 |pages=307–312 |isbn=978-3-540-66209-9 |arxiv=astro-ph/9801037 |bibcode=1999LNP...530..307T
|doi=10.1007/BFb0106442|s2cid=18989637 }}</ref>

<ref name=dopita1997>{{cite journal |author=Dopita, M.A. |author2=Koratkar, A.P. |author3=Allen, M.G. |display-authors=etal |date=ноември 1997 |title=The LINER nucleus of M87: A shock-excited dissipative accretion disk |journal=The Astrophysical Journal |volume=490 |issue=1 |pages=202–215 |bibcode=1997ApJ...490..202D |doi=10.1086/304862 |doi-access=free }}</ref>

<ref name=sabra2003>{{cite journal |author=Sabra, B.M. |author2=Shields, J.C. |author3=Ho, L.C. |display-authors=etal |date=февруари 2003 |title=Emission and Absorption in the M87 LINER |url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_2003-02-10_584_1/page/n171 |journal=The Astrophysical Journal |volume=584 |issue=1 |pages=164–175 |arxiv=astro-ph/0210391|bibcode=2003ApJ...584..164S |doi=10.1086/345664|s2cid=16882810 }}</ref>

<ref name="EHT4">{{cite journal |last1=The Event Horizon Telescope Collaboration |title=First M87 Event Horizon Telescope results. VI. The shadow and mass of the central black hole |journal=The Astrophysical Journal |date=10 април 2019 |volume=875 |issue=1 |pages=L6 |doi=10.3847/2041-8213/ab1141 |arxiv=1906.11243 |bibcode=2019ApJ...875L...6E |s2cid=145969867 |url=https://repository.ubn.ru.nl/bitstream/2066/202545/1/202545.pdf |doi-access=free }}</ref>

<ref name=Akiyama2015>{{cite journal | title=230&nbsp;GHz VLBI observations of M87: Event-horizon-scale structure during an enhanced very-high-energy γ-ray state in 2012 | author=Akiyama, Kazunori | author2= Lu, Ru-Sen | author3=Fish, Vincent L | display-authors=etal| journal=The Astrophysical Journal | volume=807|issue=2 | page=150|date=јули 2015 | doi=10.1088/0004-637X/807/2/150 | bibcode=2015ApJ...807..150A| hdl=1721.1/98305 | arxiv=1505.03545 | s2cid=50953437 }}</ref>

<ref name="NYT-20190410a">{{cite news |last=Overbye |first=Dennis |author-link=Денис Овербај |date=10 април 2019 |title=Black hole picture revealed for the first time |newspaper=[[The New York Times]] |quote=Astronomers at last have captured an image of the darkest entities in the cosmos. |url=https://www.nytimes.com/2019/04/10/science/black-hole-picture.html?comments#permid=31473598 |access-date=16 септември 2024 }}</ref>

<ref name="NASA-20190410">{{cite press release |last=Landau |first=Elizabeth |date=10 април 2019 |publisher=[[НАСА]] |title=Black Hole Image Makes History |url=https://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?feature=7372 |access-date=16 септември 2024 }}</ref>

<ref name="APJL-20190410a">{{cite journal |author=The Event Horizon Telescope Collaboration |title=First M87 Event Horizon Telescope results. I. The shadow of the supermassive black hole |date=10 април 2019 |journal=[[The Astrophysical Journal Letters]] |volume=875 |pages=L1 |number=1 |doi=10.3847/2041-8213/ab0ec7 |arxiv=1906.11238 |bibcode=2019ApJ...875L...1E |s2cid=145906806 |url=https://research.aalto.fi/files/33507093/ELEC_Savolainen_The_Event_Horizon_Telescope_Collaboration_2019_ApJL_875_L1.pdf |doi-access=free }}</ref>

<ref name=OAM_MNRASL2019>{{cite journal |author1=Tamburini, F. |author2=Thidé, B. |author3=Della Valle, M. |date=ноември 2019 |title=Measurement of the spin of the M87 black hole from its observed twisted light |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Letters |volume=492 |issue=1 |pages=L22–L27 |doi=10.1093/mnrasl/slz176 |doi-access=free |url=https://academic.oup.com/mnrasl/article-abstract/492/1/L22/5645245?redirectedFrom=fulltext |arxiv=1904.07923 }}</ref>

<ref name=Doeleman2012>{{cite journal |last1 = Doeleman |first1 = S.S. |last2 = Fish |first2 = V.L. |last3 = Schenck |first3 = D.E. |last4 = Beaudoin |first4 = C. |last5 = Blundell |first5 = R. |last6 = Bower |first6 = G.C. |last7 = Broderick |first7 = A.E. |last8 = Chamberlin |first8 = R. |last9 = Freund |first9 = R. |last10 = Friberg |first10 = P. |last11 = Gurwell |first11 = M.A. |last12 = Ho | first12 = P.T.P. |last13 = Honma |first13 = M. |last14 = Inoue |first14 = M. | last15 = Krichbaum |first15 = T.P. |last16 = Lamb |first16 = J. |last17 = Loeb |first17 = A. |last18 = Lonsdale |first18 = C. |last19 = Marrone |first19 = D.P. |last20 = Moran |first20 = J.M. |last21 = Oyama |first21 = T. |last22 = Plambeck |first22 = R. |last23 = Primiani |first23 = R.A. |last24 = Rogers |first24 = A.E.E. |last25 = Smythe |first25 = D.L. |last26 = Soohoo |first26 = J. |last27 = Strittmatter |first27 = P. |last28 = Tilanus |first28 = R.P.J. |last29 = Titus |first29 = M. |last30 = Weintroub |first30 = J. |date=октомври 2012 |title=Jet-Launching Structure Resolved Near the Supermassive Black Hole in M87 |journal=Science |volume=338 |issue=6105 |pages=355–358 |arxiv=1210.6132 |bibcode=2012Sci...338..355D| s2cid = 37585603  |doi=10.1126/science.1224768 |pmid=23019611}}</ref>

<ref name=vdb1999>{{cite journal |author=van den Bergh, S. |date=септември 1999 |title=The local group of galaxies| journal=[[The Astronomy and Astrophysics Review]] |volume=9 |issue=3–4 |pages=273–318 |bibcode=1999A&ARv...9..273V |doi=10.1007/s001590050019 |s2cid=119392899 }}</ref>

<ref name=Peterson2001>{{cite conference |author=Peterson, B.M. |date=26–30 јуни 2000 |title=Variability of active galactic nuclei |book-title=Advanced Lectures on the Starburst-AGN Connection |pages=3–68 |location=Tonantzintla, Mexico |editor=Aretxaga, I. |editor2=Kunth, D. |editor3=Mújica, R. |publisher=[[World Scientific]] |isbn=978-981-02-4616-7 |arxiv=astro-ph/0109495 |bibcode=2001sac..conf....3P |doi=10.1142/9789812811318_0002}}</ref>

<ref name=schneider2006>{{cite book |author=Schneider, P. |year=2006 |title=Extragalactic Astronomy and Cosmology: An introduction |edition=1st |location=Heidelberg, Germany |publisher=Springer-Verlag |page=178 |isbn=978-3-642-06971-0}}</ref>

<ref name=owen2000>{{cite journal |author1=Owen, F.N. |author2=Eilek, J.A. |author3=Kassim, N.E. |date=ноември 2000 |title=M87 at 90&nbsp;centimeters: A different picture |journal=The Astrophysical Journal |volume=543 |issue=2 |pages=611–619 |arxiv=astro-ph/0006150 |bibcode=2000ApJ...543..611O |doi=10.1086/317151|s2cid=15166238 }}</ref>

<ref name=coolcosmos1>{{cite web |title=M87–Giant Elliptical Galaxy |publisher=Caltech |website=Cool Cosmos |url=http://coolcosmos.ipac.caltech.edu/cosmic_classroom/multiwavelength_astronomy/multiwavelength_museum/m87.html |access-date=16 септември 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180615222334/http://coolcosmos.ipac.caltech.edu/cosmic_classroom/multiwavelength_astronomy/multiwavelength_museum/m87.html |archive-date=15 јуни 2018}}</ref>

<ref name=Ford19792>{{cite journal |author1=Ford, H.C. |author2=Butcher, H. |date=октомври 1979 |title=The system of filaments in M87 – Evidence for matter falling into an active nucleus |journal=Astrophysical Journal Supplement Series |volume=41 |pages=147–172 |bibcode=1979ApJS...41..147F |doi=10.1086/190613}}</ref>

<ref name="Zhang 2015">{{cite journal |author1=Zhang, H.X. |author2=Peng, E.W. |author3=Côté, P. |author4=Liu, C. |author5=Ferrarese, L. |author6=Cuillandre, J.-C. |author7=Caldwell, N. |author8=Gwyn, S.D.J. |author9=Jordán, A. |author10=Lançon, A. |author11=Li, B. |author12=Muñoz, R.P. |author13=Puzia, T.H. |author14=Bekki, K. |author15=Blakeslee, J.P. |author16=Boselli, A. |author17=Drinkwater, M.J. |author18=Duc, P.-A. |author19=Durrell, P. |author20=Emsellem, E. |author21=Firth, P. |author22=Sánchez-Janssen, R. |date=март 2015 |title=The Next Generation Virgo Cluster Survey. VI. The kinematics of ultra-compact dwarfs and globular clusters in M87 |journal=The Astrophysical Journal |volume=802 |issue=1 |page=30 |doi=10.1088/0004-637X/802/1/30 |bibcode=2015ApJ...802...30Z |arxiv=1501.03167 |s2cid=73517961 }}</ref>

<ref name="BinggeliNED">{{cite web |title=Virgo cluster |publisher=[[NASA]] |website=NASA-IPAC Extragalactic Database (NED) |url=http://ned.ipac.caltech.edu/level5/ESSAYS/Binggeli/binggeli.html |access-date=16 септември 2024 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20131110043541/http://ned.ipac.caltech.edu/level5/ESSAYS/Binggeli/binggeli.html |archive-date=10 ноември 2013 }}</ref>}}

== Надворешни врски ==
{{Ризница-врска|Messier 87}}
* [http://messier.seds.org/m/m087.html Месје 87], SEDS Messier pages
* [http://www.spacetelescope.org/images/?search=m87 Слики на M87 на ЕВА/Хабл]{{WikiSky}}
* [http://nova.astro.umd.edu/Tlusty2002/solar-abun.html Сончеви елементарни изобилства]

{{Ѕвезди во Девица}}
{{Месјеов каталог}}
{{Ngc45}}
{{Нормативна контрола}}
{{Небо|12|30|49.4|+|12|23|28|55000000}}

[[Категорија:Откритија на Шарл Месје]]
[[Категорија:Астрономски тела откриени во 1781 година]]
[[Категорија:3C-објекти]]
[[Категорија:Арпови објекти]]
[[Категорија:PGC-објекти]]
[[Категорија:UGC-објекти]]
[[Категорија:Објекти од Новиот општ каталог]]
[[Категорија:Месјеови објекти]]
[[Категорија:Девица (соѕвездие)]]
[[Категорија:Девица (галактичко јато)]]
[[Категорија:Радиогалаксии]]
[[Категорија:Необични галаксии]]
[[Категорија:Елиптични галаксии]]
[[Категорија:Месје 87]]