Преглед на кодот на Пулсар

{{About|тип на неутронска ѕвезда|други употреби}}
[[Податотека:PIA18848-PSRB1509-58-ChandraXRay-WiseIR-20141023.jpg|десно|мини|223x223пкс| [[PSR B1509−58]] – [[Рендгенски зраци|рендгенските зраци]] од набљудувачницата Чандра се златни; [[Инфрацрвено зрачење|инфрацрвени]] од Широкиот инфрацрвен теренски истражувач во црвена, зелена и сина.]]
[[Податотека:Pulsar_anim.ogv|десно|мини| Анимација на вртежен пулсар. Сферата во средината ја претставува неутронската ѕвезда, кривите ги означуваат линиите на магнетното поле, а испакнатите конуси ги претставуваат емисионите зони.]]
[[Податотека:Lightsmall-optimised.gif|мини| Илустрација на ефектот „[[светилник]]“ направен од пулсар.]]
'''Пулсар''' (од [[Англиски јазик|англиските]] [[зборови]] '''pulsa'''ting '''r'''adio source; пулсирачки радиоизвор)<ref>{{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=OZ8tdN6qJcsC|title=Handbook of Pulsar Astronomy|last=Nora Roberts|last2=D. R. Lorimer|last3=M. Kramer|publisher=Cambridge University Press|year=2005|isbn=9780521828239|edition=illustrated, herdruk|page=249}} [https://books.google.com/books?id=OZ8tdN6qJcsC&pg=PA249 Extract of page 249] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20221116004442/https://books.google.com/books?id=OZ8tdN6qJcsC&pg=PA249|date=2022-11-16}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/pulsar|title=Definition of PULSAR|date=31 мај 2023|work=www.merriam-webster.com}}</ref> ― високо магнетизирана вртежна [[неутронска ѕвезда]] која емитува зраци на [[електромагнетно зрачење]] од своите магнетни полови.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nasa.gov/feature/goddard/2019/nasa-s-nicer-delivers-best-ever-pulsar-measurements-1st-surface-map|title=NASA's NICER Delivers Best-ever Pulsar Measurements, 1st Surface Map|date=11 декември 2019}}</ref> Ова зрачење може да биде набљудувано само кога емитуван зрак е насочен кон [[Земја (планета)|Земјата]] (слично на начинот на кој „[[светилник]]от“ може да биде виде само кога [[светлина]]та е насочена во насока на набљудувач) и е одговорна за импулсното појавување на емисијата. Неутронските ѕвезди се многу [[Густина|густи]] и имаат кратки, редовни [[Честота|периоди]] на [[вртење]]. Ова создава многу прецизен интервал помеѓу импулсите кој се движи од милисекунди до секунди за поединечен пулсар. Пулсарите се еден од кандидатите за извор на ултрависоки енергетски космички зраци. (Поврзано [[Центрифугално забрзување (астрофизика)|центрифугален механизам на забрзување]].)

Многу редовните импулси на пулсарите ги прават многу корисни алатки за [[астроном]]ите. На пример, набљудувањата на еден пулсар во [[Халс-Тејлоров Пулсар|систем на двојни неутронски ѕвезди]] биле искористени за индиректно да биде потврдено постоењето на [[Гравитациски бран|гравитациско зрачење]]. Првите [[Вонсончева планета|вонсончеви планети]] биле откриени во 1992 година околу еден пулсар, поточно [[PSR B1257+12]]. Во 1983 година, биле откриени [[Милисекунден пулсар|одредени видови пулсари]] кои во тоа време ја надминуваа точноста на [[Атомски часовник|атомските часовници]] во [[Пулсарски часовник|мерењето на времето]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nytimes.com/1983/02/09/us/pulsar-termed-most-accurate-clock-in-sky.html|title=Pulsar Termed Most Accurate 'Clock' in Sky|last=Sullivan|first=Walter|date=9 февруари 1983|work=[[The New York Times]]|language=en-US|accessdate=10 септември 2024}}</ref>

== Историја на набљудување ==

=== Откритие ===
Сигналите од [[PSR B1919+21|првиот откриен пулсар]] првично ги забележала [[Џоселин Бел Бурнел|Џослин Бел]] додека ги анализирала податоците снимени на 6 август 1967 година, од [[Меѓупланетарна сцинтилаторна низа|новонарачаниот радио телескоп]] што таа помогнала да биде изградена. Првично отфрлена како радиопречки од нејзиниот претпоставен и развивач на телескопот, [[Ентони Хјуиш]],<ref name="NYT-20210727">{{Наведени вести|url=https://www.nytimes.com/2021/07/27/opinion/pulsars-jocelyn-bell-burnell-astronomy.html|title=She Changed Astronomy Forever. He Won the Nobel Prize For It - In 1967, Jocelyn Bell Burnell made an astounding discovery. But as a young woman in science, her role was overlooked.|last=Proudfoot|first=Ben|date=27 јули 2021|work=[[The New York Times]]|access-date=10 септември 2024}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.youtube.com/watch?v=NDW9zKqvPJI|title=I Changed Astronomy Forever. He Won the Nobel Prize for It. &#124; 'Almost Famous' by Op-Docs|date=29 јули 2021|work=[[YouTube]]}}</ref> фактот дека сигналите секогаш се појавувале на иста [[Деклинација (астрономија)|деклинација]] и [[ректасцензија]] набрзо го отфрлило земјиниот извор.<ref name="HewishBell1967">Hewish, A., Bell, S. J., et al. "[https://www.researchgate.net/publication/32005350_Observation_of_a_Rapidly_Pulsating_Radio_Source Observation of a Rapidly Pulsating Radio Source] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20210804173941/https://www.researchgate.net/publication/32005350_Observation_of_a_Rapidly_Pulsating_Radio_Source|date=2021-08-04}}". ''Nature'', том 217, 1968 (стр. 709–713).</ref> На 28 ноември 1967 година, Бел и Хјуиш користејќи брз снимач на ленти, ги разрешиле сигналите како низа пулсирања, рамномерно распоредени на секои 1,337 секунди.<ref>{{Наведено списание|last=Hewish|first=A.|last2=Bell|first2=S. J.|last3=Pilkington|first3=J. D. H.|last4=Scott|first4=P. F.|last5=Collins|first5=R. A.|date=февруари 1968|title=Observation of a Rapidly Pulsating Radio Source|url=https://www.nature.com/articles/217709a0|journal=Nature|language=en|volume=217|issue=5130|pages=709–713|bibcode=1968Natur.217..709H|doi=10.1038/217709a0|issn=1476-4687}}</ref> Ниту едно [[астрономско тело]] од ваква природа досега не било забележано. На 21 декември, Бел открил втор пулсар, поништувајќи ги шпекулациите дека тоа би можело да се сигнали кои се емитувани кон Земјата од страна на [[Вонземски живот|вонземска интелигенција]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://phys.org/news/2017-11-fifty-years-jocelyn-bell-pulsars.html|title=Fifty years ago, Jocelyn Bell discovered pulsars and changed our view of the universe|last=Hobbs|first=George|last2=Johnston|first2=Simon|date=28 ноември 2017|work=phys.org|language=en|accessdate=10 септември 2024|last3=Conversation|first3=The}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldscientific.com/worldscibooks/10.1142/4806|title=Rotation and Accretion Powered Pulsars|last=Ghosh|first=Pranab|date=април 2007|publisher=World Scientific|isbn=978-981-02-4744-7|series=World Scientific Series in Astronomy and Astrophysics|volume=10|pages=2|language=en|bibcode=2007rapp.book.....G|doi=10.1142/4806}}</ref><ref>{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/ourevolvingunive0000long|title=Our evolving universe|last=Longair|first=Malcolm S.|date=1996|publisher=Cambridge [England] ; New York : Cambridge University Press|isbn=978-0-521-55091-8|pages=72}}</ref><ref>{{Наведена книга|title=High energy astrophysics|last=Longair|first=Malcolm S.|date=1992|publisher=Cambridge university press|isbn=978-0-521-38374-5|edition=2|location=Cambridge New York Port Chester [etc.]|pages=99}}</ref>

Кога набљудувањата со друг [[телескоп]] ја потврдиле емисијата, таа елиминирала секаков вид инструментални ефекти. Во овој момент, Бел за себе и за Хјуиш рекол дека „ние навистина не верувавме дека зедовме сигнали од друга цивилизација, но очигледно идејата ни помина низ умовите и немавме доказ дека тоа е целосно природна радио емитување. е интересен проблем - ако некој мисли дека можеби открил живот на друго место во универзумот, како одговорно да ги објави резултатите?<ref name="cosmic_search">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.bigear.org/vol1no1/burnell.htm|title=Little Green Men, White Dwarfs or Pulsars?|last=S. Jocelyn Bell Burnell|authorlink=Џослин Бел Бурнел|date=1977|publisher=Cosmic Search Magazine|accessdate=10 септември 2024}} (after-dinner speech with the title of ''Petit Four'' given at the Eighth Texas Symposium on Relativistic Astrophysics; first published in ''Annals of the New York Academy of Science'', том 302, стр. 685–689, декември 1977).
</ref> И покрај тоа, тие го нарекле сигналот LGM-1, кратенка од „little green men“ ([[мали зелени луѓе]]; име за интелигентни суштества од вонземско потекло).
[[Податотека:Chart_Showing_Radio_Signal_of_First_Identified_Pulsar.jpg|мини|Графикон на која Џослин Бел првпат препознала докази за пулсар, изложени во Библиотеката на Кембричкиот универзитет.]]
Дури кога бил откриен втор пулсирачки извор на различен дел од небото, „хипотезата мали зелени луѓе“ била целосно напуштена.<ref>{{Наведено списание|last=Bell Burnell|first=S. Jocelyn|date=23 април 2004|title=So Few Pulsars, So Few Females|journal=Science|volume=304|issue=5670|page=489|doi=10.1126/science.304.5670.489|pmid=15105461|doi-access=free}}</ref> Нивниот пулсар подоцна бил наречен [[КП 1919 година|CP 1919]], и сега е познат по голем број назначувачи, вклучувајќи ги PSR B1919+21 и PSR J1921+2153. Иако CP 1919 емитира во [[Радиобранови|радиобранови должини]], подоцна било откриено дека пулсарите емитуваат во видливо [[Светлина|светлински]], [[Рендгенски зраци|рендгенски]] и [[Гама-зрачење|гама-зрачни]] бранови должини.<ref>Courtland, Rachel. "[https://www.newscientist.com/article/dn14968-first-pulsar-identified-by-its-gamma-rays-alone.html Pulsar Detected by Gamma Waves Only] {{Семарх|date=2015-07-02|url=https://web.archive.org/web/20150702151221/http://www.newscientist.com/article/dn14968-first-pulsar-identified-by-its-gamma-rays-alone.html}}". ''New Scientist'', 17 октомври 2008.</ref>

Зборот „пулсар“ првпат бил појавен во печатен избор во 1968 година:
{{Цитатник|Целосно нов вид на ѕвезда излезе на виделина на 6 август минатата година, а астрономите ја нарекуваа LGM (Little Green Men; Мали зелени луѓе). Сега е сметаno дека е нов тип помеѓу бело џуџе и неутронска [ѕвезда]. Најверојатно ќе му биде дадено името Пулсар. Д-р А. Хјуиш ми рече вчера: „... Сигурен сум дека денес секој радиотелескоп гледа во пулсарите“.<ref>''Daily Telegraph'', 21/3, 5 март 1968.</ref>}}
[[Податотека:Chandra-crab.jpg|мини| Композитна оптичка/рендгенска слика на [[Раковидна Маглина|Раковидната Маглина]], која покажува синхротронска емисија во околниот [[плерион]], напојувана со вбризгување на магнетни полиња и честички од средишниот пулсар.]]
Постоењето на [[Неутронска ѕвезда|неутронски ѕвезди]] првпат било предложено од [[Валтер Баде]] и [[Фриц Цвики]] во 1934 година, кога тие тврделе дека мала, густа [[ѕвезда]] која се состои главно од [[неутрони]], ќе произлезе од [[супернова]].<ref name="Baade1934">{{Наведено списание|last=Baade|first=W.|last2=Zwicky|first2=F.|year=1934|title=Remarks on Super-Novae and Cosmic Rays|url=https://authors.library.caltech.edu/5999/1/BAApr34.pdf|journal=Physical Review|volume=46|issue=1|page=76|bibcode=1934PhRv...46...76B|doi=10.1103/PhysRev.46.76.2}}</ref> Врз основа на идејата за зачувување на магнетниот тек од ѕвездите од магнетната [[главна низа]], [[Лодевајк Волтјер]] во 1964 година предложил дека таквите неутронски ѕвезди може да содржат [[Магнетно поле|магнетни полиња]] со големина од 10<sup>14</sup> до 10<sup>16</sup> [[Гаус (единица)|гауси]] (=10<sup>10</sup> до 10<sup>12</sup>[[Тесла (единица)|тесли]]).<ref name="Woltjer1964">{{Наведено списание|last=Woltjer|first=L.|year=1964|title=X-rays and Type I Supernova Remnants|url=http://articles.adsabs.harvard.edu/pdf/1964ApJ...140.1309W|journal=Astrophysical Journal|volume=140|page=1309|bibcode=1964ApJ...140.1309W|doi=10.1086/148028|doi-access=free}}</ref> Во 1967 година, непосредно пред откривањето на пулсарите, [[Франко Пачини]] предложил дека вртежната неутронска ѕвезда со магнетно поле ќе емитува зрачење, па дури и забележал дека таквата [[енергија]] може да биде пумпана во [[остаток од супернова]] околу неутронска ѕвезда, како што е [[Раковидна Маглина|Раковидната Маглина]].<ref name="Pacini1968">{{Наведено списание|last=Pacini|first=F.|year=1967|title=Energy Emission from a Neutron Star|journal=Nature|volume=216|issue=5115|pages=567–568|bibcode=1967Natur.216..567P|doi=10.1038/216567a0}}</ref> По откривањето на првиот пулсар, Томас Голд независно предложил модел на вртежна неутронска ѕвезда сличен на оној на Пачини и експлицитно тврдел дека овој модел може да го објасни импулсното зрачење забележано од Бел Бурнел и Хјуиш.<ref name="Gold1968">{{Наведено списание|last=Gold|first=T.|year=1968|title=Rotating Neutron Stars as the Origin of the Pulsating Radio Sources|journal=Nature|volume=218|issue=5143|pages=731–732|bibcode=1968Natur.218..731G|doi=10.1038/218731a0}}</ref> Во 1968 година, [[Ричард Лавлејс]] со соработниците го откриле периодот <math>P \approx 33</math> ms од [[Раковиден Пулсар|Раковидниот Пулсар]] со помош на Аресипската набљудувачница.<ref name="Lovelace1969">{{Наведено списание|last=Comella|first=J. M.|last2=Craft|first2=H. D.|last3=Lovelace|first3=R. V. E.|last4=Sutton|first4=J. M.|last5=Tyler|first5=G. Leonard|date=февруари 1969|title=Crab Nebula Pulsar NP 0532|url=https://www.nature.com/articles/221453a0|journal=Nature|language=en|volume=221|issue=5179|pages=453–454|bibcode=1969Natur.221..453C|doi=10.1038/221453a0|issn=0028-0836}}</ref><ref name="Lovelace1969a">{{Наведено списание|last=Lovelace|first=R. V. E.|last2=Sutton|first2=J. M.|last3=Salpeter|first3=E. E.|date=април 1969|title=Digital Search Methods for Pulsars|url=https://www.nature.com/articles/222231a0|journal=Nature|language=en|volume=222|issue=5190|pages=231–233|bibcode=1969Natur.222..231L|doi=10.1038/222231a0|issn=0028-0836}}</ref> Откривањето на Раковидниот Пулсар, дало потврда за моделот на вртежните неутронски ѕвезди на пулсарите.<ref name="LovelaceTyler2012">{{Наведено списание|last=Lovelace|first=R. V. E.|last2=Tyler|first2=G. L.|date=2012-06-01|title=On the discovery of the period of the Crab Nebular pulsar|url=https://adsabs.harvard.edu/full/2012Obs...132..186L|journal=The Observatory|volume=132|issue=3|pages=186–188|bibcode=2012Obs...132..186L|issn=0029-7704}}</ref> Периодот на пулсирање на Раковидниот Пулсар од 33 [[Милисекунда|милисекунди]] бил премногу краток за да биде доследен со другите предложени модели за пулсарско емитување. Згора на тоа, Раковидниот Пулсар е така наречен затоа што се наоѓа во средината на Раковидната Маглина, во согласност со предвидувањата на Баде и Цвики од 1933 година.<ref name="Lyne1998_pp1-7">Lyne & Graham-Smith, стр. 1–7 (1998).</ref> Во 1974 година, Антони Хјуиш и [[Мартин Рајл]], кои развиле револуционерни радио телескопи, станале првите астрономи на кои им била доделена [[Нобелова награда за физика|Нобеловата награда за физика]], при што [[Кралска академија на науките (Шведска)|Кралската академија на науките]] на [[Шведска]] забележа дека Хјуиш одиграл „одлучувачка улога во откривањето на пулсарите“.<ref name="nobel1974">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1974/press.html|title=Press Release: The Nobel Prize in Physics 1974|date=15 октомври 1974|accessdate=10 септември 2024}}</ref> Значителна контроверзија е поврзана со фактот дека на Хјуиш и била доделена наградата, додека Бел, која го направи првичното откритие додека бил негов докторант, не била доделена. Бел тврди дека нема горчина по оваа точка, поддржувајќи ја одлуката на Комитетот за Нобелова награда.<ref>Bell Burnell, S. Jocelyn. [http://www.bigear.org/vol1no1/burnell.htm "Little Green Men, White Dwarfs, or Pulsars?"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20190607075821/http://www.bigear.org/vol1no1/burnell.htm|date=2019-06-07}}. Annals of the New York Academy of Science, vol.&nbsp;302, pp.&nbsp;685–689, Dec. 1977.</ref>

=== Достигнувања ===
[[Податотека:Vela_Pulsar_jet.jpg|лево|мини| [[Пулсар во Едро|Пулсарот во Едро]] и неговиот околен [[плерион]].]]
Во 1974 година, [[Џозеф Хутон Тејлор]] и [[Расел Алан Халс|Расел Халс]] за прв пат откриле пулсар во [[Двојна ѕвезда|двоен систем]], [[Халс-Тејлоров Пулсар|PSR B1913+16]]. Овој пулсар кружи околу друга [[неутронска ѕвезда]] со [[орбитален период]] од само осум часа. [[Алберт Ајнштајн|Ајнштајновата]] [[општа теорија за релативноста]] предвидува дека овој систем треба да емитува силно [[Гравитациски бран|гравитациско зрачење]], предизвикувајќи [[орбитата]] постојано да се собира додека ја губи [[Орбитална енергија|орбиталната енергија]]. Набљудувањата на пулсарот наскоро го потврдија ова предвидување, давајќи го првиот доказ за постоењето на [[гравитациски бранови]]. Од 2010 година, набљудувањата на овој пулсар продолжуваат да се согласуваат со општата релативност.<ref>{{Наведено списание|last=Weisberg, J.M.|last2=Nice, D.J.|last3=Taylor, J.H.|date=2010|title=Timing measurements of the relativistic binary pulsar PSR B1913+ 16|journal=The Astrophysical Journal|volume=722|issue=2|pages=1030–1034|arxiv=1011.0718|bibcode=2010ApJ...722.1030W|doi=10.1088/0004-637X/722/2/1030}}</ref> Во 1993 година, [[Нобеловата награда за физика]] била доделена на Тејлор и Халс за откривањето на овој пулсар.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1993/|title=Nobel Prize in Physics 1993|accessdate=10 септември 2024}}</ref>

Во 1982 година, [[Дон Бакер]] ја предводел групата која го открила [[PSR B1937+21]], пулсар со [[вртежен период]] од само 1,6 милисекунди (38.500 [[Вртеж во минута|вртежи во минута]]).<ref>{{Наведено списание|last=D. Backer|last2=Kulkarni|first2=Shrinivas R.|last3=Heiles|first3=Carl|last4=Davis|first4=M. M.|last5=Goss|first5=W. M.|date=1982|title=A millisecond pulsar|journal=Nature|volume=300|issue=5893|pages=315–318|bibcode=1982Natur.300..615B|doi=10.1038/300615a0}}</ref> Набљудувањата наскоро откриле дека неговото [[магнетно поле]] е многу послабо од обичните пулсари, додека понатамошните откритија ја зацврстија идејата дека е пронајдена нова класа на [[Астрономско тело|тела]], „[[Милисекунден пулсар|милисекундните пулсари]]“. Верувано е дека милисекундните пулсари се краен производ на [[Рендгенска двојна ѕвезда|рендгенските двојни ѕвезди]]. Благодарение на нивното извонредно брзо и стабилно [[вртење]], милисекундните пулсари може да бидат користени од страна на [[астроном]]ите, како часовници кои ја споредуваат стабилноста на најдобрите [[Атомски часовник|атомски часовници]] на [[Земја (планета)|Земјата]]. Факторите кои влијаат на времето на пристигнување на импулсите на Земјата за повеќе од неколку стотици [[Наносекунда|наносекунди]] може лесно да бидат забележани и да бидат користени за да бидат направени прецизни мерења. Физичките параметри достапни преку темпирањето на пулсарите ја вклучуваат тридимензионалната положба на пулсарот, неговото [[Сопствено движење|правилно движење]], содржината на [[електрон]]и во [[Меѓуѕвездена средина|меѓуѕвездената средина]] долж патеката на ширење, орбиталните параметри на кој било двоен придружник, вртежниот период на пулсарот и неговата еволуција со времето. (Тие се пресметувани од необработените податоци за темпирањето од Темпо, [[сметачка програма]] специјализирана за оваа задача.) Откако ќе се земат предвид овие фактори, може да бидат најдени отстапувања помеѓу набљудуваните времиња на пристигнување и предвидувањата направени со помош на овие параметри и да бидат припишани на еден од три можности: внатрешни варијации во периодот на центрифугирање на пулсарот, грешки во остварувањето на [[Земјино време|земјиното време]] според кое се мереле времињата на пристигнување или присуство на гравитациски бранови во позадина. [[Научник|Научниците]] во моментов се обидуваат да ги решат овие можности со споредување на отстапувањата забележани помеѓу неколку различни пулсари, образувајќи го она што е познато како пулсарна темпирана низа. Целта на овие напори е да биде развиен временски стандард заснован на пулсар доволно прецизен за да биде направено првото директно откривање на гравитациските бранови. Во 2006 година, група  [[астроном]]и во Националната лабораторија Лос Аламос, предложиле модел за предвидување на веројатниот датум на дефекти на пулсар со набљудувачки податоци од Росиевиот рендгенски темпиран истражувач. Тие користеле набљудувања на пулсарот [[PSR J0537−6910]], за кој се знае дека е квазипериодичен пулсар со блесок.<ref name=":1">{{Наведување|last=Antonelli|first=Marco|title=Astrophysics in the XXI Century with Compact Stars|date=ноември 2022|pages=219–281|last2=Montoli|first2=Alessandro|last3=Pizzochero|first3=Pierre|chapter=Insights into the Physics of Neutron Star Interiors from Pulsar Glitches|doi=10.1142/9789811220944_0007|arxiv=2301.12769|isbn=978-981-12-2093-7}}</ref> Сепак, досега не е позната општа шема за прогноза на дефекти.<ref name=":1" />
[[Податотека:Artist's_concept_of_PSR_B1257+12_system.jpg|мини| Уметничко толкување за планетите кои кружат околу [[PSR B1257+12]]. Онаа во преден план е планетата „C“.]]
Во 1992 година, [[Александeр Волшчан]] ги открил првите [[Вонсончева планета|вонсончеви планети]] околу [[PSR B1257+12]]. Ова откритие претставувало важен доказ во врска со широко распространето постоење на [[планети]] надвор од [[Сончев Систем|Сончевиот Систем]], иако е многу малку веројатно дека кој било [[Организам|облик на живот]] би можела да преживее во околината на интензивно зрачење во близина на пулсар.

== Бели џуџиња слични на пулсар ==
[[Бело џуџе|Белите џуџиња]] можат да дејствуваат и како пулсари. Бидејќи [[Момент на инерција|моментот на инерција]] на белото џуџе е многу поголем од оној на [[Неутронска ѕвезда|неутронската ѕвезда]], белоџуџестите пулсари се вртат еднаш на неколку минути, многу побавно од неутронскоѕвездените пулсари.

До 2024 година, биле идентификувани три бели џуџиња слични на пулсар.

* Во 1998 година, Назар Ихсанов покажал дека белото џуџе во [[Двојна ѕвезда|двојниот систем]] [[AE Орел]] делува како радиопулсар.<ref name="ReferenceB">{{Наведено списание|last=Ikhsanov|first=Nazar R.|date=1998|title=The pulsar-like white dwarf in AE Aquarii|journal=Astronomy and Astrophysics|language=en|volume=338|pages=521–526|bibcode=1998A&A...338..521I}}</ref> Потврдата за својствата слични на пулсар на белото џуџе во AE Орел била дадена во 2008 година со откритието на [[Рендгенски зраци|рендгенски]] пулсации,<ref name="ReferenceA">{{Наведено списание|last=Terada|first=Yukikatsu|last2=Hayashi|first2=Takayuki|last3=Ishida|first3=Manabu|last4=Mukai|first4=Koji|last5=Dotani|first5=Tadayasu|last6=Okada|first6=Shunsaku|last7=Nakamura|first7=Ryoko|last8=Naik|first8=Sachindra|last9=Bamba|first9=Aya|date=2008-04-25|title=Suzaku Discovery of Hard X-Ray Pulsations from a Rotating Magnetized White Dwarf, AEAquarii|journal=Publications of the Astronomical Society of Japan|language=en|volume=60|issue=2|pages=387–397|arxiv=0711.2716|bibcode=2008HEAD...10.1003T|doi=10.1093/pasj/60.2.387|issn=0004-6264|doi-access=free}}</ref> кое покажа дека ова бело џуџе делува не само како радиопулсар, туку и како [[рендгенски пулсар]].
* Во 2016 година, бело џуџе во двојниот систем [[АР Скорпија|AR Скорпија]], билоидентификувано како пулсар<ref name=":0">{{Наведено списание|last=Buckley|first=D. A. H.|last2=Meintjes|first2=P. J.|last3=Potter|first3=S. B.|last4=Marsh|first4=T. R.|last5=Gänsicke|first5=B. T.|date=2017-01-23|title=Polarimetric evidence of a white dwarf pulsar in the binary system AR Scorpii|journal=Nature Astronomy|language=en|volume=1|issue=2|page=0029|arxiv=1612.03185|bibcode=2017NatAs...1E..29B|doi=10.1038/s41550-016-0029|issn=2397-3366}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Marsh|first=T. R.|last2=Gänsicke|first2=B. T.|last3=Hümmerich|first3=S.|last4=Hambsch|first4=F.-J.|last5=Bernhard|first5=K.|last6=Lloyd|first6=C.|last7=Breedt|first7=E.|last8=Stanway|first8=E. R.|last9=Steeghs|first9=D. T.|date=септември 2016|title=A radio-pulsing white dwarf binary star|journal=Nature|volume=537|issue=7620|pages=374–377|arxiv=1607.08265|bibcode=2016Natur.537..374M|doi=10.1038/nature18620|pmid=27462808}}</ref> (често погрешно е нарекувано првото откриено бело џуџе слично на пулсар). Системот прикажува силни пулсирања од [[Ултравиолетово зрачење|ултравиолетови]] до [[радиобранови]] [[Бранова должина|должини]], напојувани од намалувано вртење на силно магнетизираното бело џуџе.<ref name=":0" />
* Во 2023 година, било предложено дека белото џуџе eRASSU J191213.9−441044 делува како пулсар и на радио и на рендгенски зраци.<ref>{{Наведено списание|last=Schwope|first=Axel|last2=Marsh|first2=R.|last3=Standke|first3=A.|last4=Pelisoli|first4=I.|last5=Potter|first5=S.|last6=Buckley|first6=D.|last7=Munday|first7=J.|last8=Dhillon|first8=V.|date=2023|title=X-ray properties of the white dwarf pulsar eRASSU J191213.9−441044|journal=Astronomy and Astrophysics|language=en|volume=674|pages=387–397|arxiv=0711.2716|bibcode=2023A&A...674L...9S|doi=10.1093/pasj/60.2.387|issn=0004-6264|doi-access=free}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Pelisoli|first=Ingrid|last2=Marsh|first2=T. R.|last3=Buckley|first3=David A. H.|last4=Heywood|first4=I.|last5=Potter|first5=Stephen B.|last6=Schwope|first6=Axel|last7=Brink|first7=Jaco|last8=Standke|first8=Annie|last9=Woudt|first9=P. A.|date=2023-06-15|title=A 5.3-min-period pulsing white dwarf in a binary detected from radio to X-rays|url=https://www.nature.com/articles/s41550-023-01995-x|journal=Nature Astronomy|language=en|volume=7|issue=8|pages=931–942|arxiv=2306.09272|bibcode=2023NatAs...7..931P|doi=10.1038/s41550-023-01995-x|issn=2397-3366}}</ref>

Постои алтернативно непотврдено објаснување за својствата слични на пулсар на овие бели џуџиња. Во 2019 година, својствата на пулсарите биле објаснети со помош на бројчан магнетохидродинамички модел, објаснувајќи дека е развиен на Корнеловиот универзитет.<ref>{{Наведено списание|last=Blinova|first=A. A.|last2=Romanova|first2=M. M.|last3=Ustyugova|first3=G. V.|last4=Koldoba|first4=A. V.|last5=Lovelace|first5=R. V. E.|date=2019|title=Comparisons of MHD propeller model with observations of cataclysmic variable AE Aqr|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=487|issue=2|pages=1754–1763|arxiv=1804.10105|bibcode=2019MNRAS.487.1754B|doi=10.1093/mnras/stz1314|doi-access=free}}</ref> Според овој модел, AE Водолија е [[ѕвезда]] од среден поларен тип, каде што [[магнетното поле]] е релативно слабо и може да настане [[насобирачки диск]] околу белото џуџе. Ѕвездата е во прополерско движење, а многу од нејзините набљудувачки својства се одредени од заемодејството меѓу дискот и [[магнетосфера]]та. Сличен модел за eRASSU J191213.9−441044 е поддржан од резултатите од неговите набљудувања на должини на [[Ултравиолетово зрачење|ултравиолетови]] бранови, кои покажале дека неговата јачина на магнетното поле не надминува 50 MG.<ref>{{Наведено списание|last=Pelisoli|first=Ingrid|last2=Sahu|first2=Snehalata|last3=Lyutikov|first3=Maxim|last4=Barkov|first4=Maxim|last5=Gänsicke|first5=Boris T.|last6=Brink|first6=Jaco|last7=Buckley|first7=David A. H.|last8=Potter|first8=Stephen B.|last9=Schwope|first9=Axel|date=2024|title=Unveiling the white dwarf in J191213.72 - 441045.1 through ultraviolet observations|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=527|issue=2|pages=3826–3836|arxiv=2311.05558|bibcode=2024MNRAS.527.3826P|doi=10.1093/mnras/stad3442|doi-access=free}}</ref>

== Номенклатура ==
Првично, пулсарите биле именувани со буквите од набљудувачница што ги открила, проследено со нивната [[ректасцензија]] (на пр. КП 1919). Како што биле откриени повеќе пулсари, шифрата на буквата стана непоколеблива, па така настана конвенцијата за користење на [[Буква|буквите]] PSR (Pulsating Source of Radio; Пулсирачки извор на радио) проследено со ректасцензијата на пулсарот и степени на [[Деклинација (астрономија)|деклинација]] (на пр. PSR 0531+21), а понекогаш и отклонување кон десетина од степенот (на пр. PSR 1913+16.7). Пулсарите кои се појавуваат многу блиску еден до друг понекогаш имаат и букви (на пр. PSR 0021−72C и PSR 0021−72D).

Современата конвенција ги префиксира постарите броеви со B (на пр. PSR B1919+21), со B што значи дека координатите се за епохата 1950.0. Сите нови пулсари имаат J што покажува 2000.0 координати и исто така имаат деклинација вклучувајќи минути (на пр. PSR J1921+2153). Пулсарите кои биле откриени пред 1993 година имаат тежнеење да ги задржат своите имиња B наместо да ги користат нивните имиња J (на пр. PSR J1921+2153 е попознат како PSR B1919+21). Неодамна откриените пулсари имаат само име J (на пр. PSR J0437−4715 ). Сите пулсари имаат име J што дава попрецизни координати на нивната местоположба на [[небо]]то.<ref>{{Наведена книга|url=https://www.worldcat.org/title/ocm59353151|title=Pulsar astronomy|last=Lyne|first=A. G.|last2=Graham-Smith|first2=Francis|date=2006|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-83954-9|edition=3rd|series=Cambridge astrophysics series|location=Cambridge|oclc=ocm59353151}}</ref>

== Настанување, механизам, исклучување ==
[[Податотека:Pulsar_schematic.svg|мини|Шематски приказ на пулсар. Сферата во средината ја претставува неутронската ѕвезда, кривите ги означуваат линиите на магнетното поле, испакнатите конуси ги претставуваат емитувачките зраци и зелената линија ја претставува оската по која ѕвездата се врти.]]
Настаните што водат до настанување на пулсар започнуваат кога [[Ѕвездено јадро|јадрото]] на масивна [[ѕвезда]] е компресирана за време на [[супернова]], која се распаѓа во [[неутронска ѕвезда]]. Неутронската ѕвезда го задржува најголемиот дел од својот [[Момент на импулсот|аголен импулс]], и бидејќи има само мал дел од [[полупречник]]от на својот родоначалник (и затоа [[Момент на инерција|моментот на инерција]] е нагло намален), тој е настанат со многу голема брзина на [[вртење]]. [[Зрачење|Зрак]] кој е емитуван по магнетната оска на пулсарот, кој се врти заедно со вртењето на неутронската ѕвезда. Магнетната оска на пулсарот ја одредува насоката на електромагнетниот зрак, при што магнетната оска не мора да биде иста со неговата вртежна оска. Оваа неусогласеност предизвикува зракот да биде гледан еднаш за секое вртење на неутронската ѕвезда, што доведува до „пулсирана“ природа на нејзиниот изглед.
[[Податотека:Pulsar_formation_spinup_animation.gif|мини|219x219пкс| Анимација на зголеменото вртење на пулсарот додека се урива. Започнува со (1) вртежниот родоначалник (2) колапсот и забрзувањето и (3) последниот остаток од пулсар со брзо вртење. Анимацијата демонстрира [[Импулс (механика)|зачувување на импулсот]] додека ѕвездата се врти побрзо додека се урива. [[Аголна честота|Аголната брзина]] (<math>\Omega/ \Omega_\text{init}</math>) и полупречник (<math>R/R_\text{init}</math>) во однос на родоначалникот се прикажани во текот на целата постапка. Ова не ја опфаќа целата скала на колапс бидејќи последната ѕвезда би била премала за да биде видено во споредба со нејзиниот родоначалник.]]
Кај пулсарите со вртен погон, зракот е резултат на [[Вртежна енергија|вртежната енергија]] на неутронската ѕвезда, која создава [[електрично поле]] и многу силно [[магнетно поле]], што резултира со забрзување на [[протон]]ите и [[електроните]] на површината на ѕвездата и создавање на електромагнетен зрак. кои произлегуваат од половите на магнетното поле.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www3.amherst.edu/~gsgreenstein/progs/animations/pulsar_beacon/|title=Pulsar Beacon Animation|accessdate=10 септември 2024}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l2/pulsars.html|title=Pulsars|accessdate=10 септември 2024}}</ref> Набљудувањата од Истражувачот на внатрешниот состав на неутронските ѕвезди кон [[PSR J0030+0451]], покажуваат дека двата зраци потекнуваат од жариштата сместени на јужниот пол и дека може да има повеќе од две такви жаришта на таа ѕвезда.<ref name="Arzoumanian&Gendreau">{{Наведено списание|last=Arzoumanian|first=Zaven|last2=Gendreau|first2=Keith|date=December 2019|title=Focus on NICER Constraints on the Dense Matter Equation of State|url=https://iopscience.iop.org/journal/2041-8205/page/Focus_on_NICER_Constraints_on_the_Dense_Matter_Equation_of_State|journal=The Astrophysical Journal Letters|language=en|access-date=10 септември 2024}}</ref><ref name="Garner">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.nasa.gov/feature/goddard/2019/nasa-s-nicer-delivers-best-ever-pulsar-measurements-1st-surface-map|title=NASA's NICER Delivers Best-ever Pulsar Measurements, 1st Surface Map|last=Garner|first=Rob|date=11 декември 2019|work=[[НАСА]]|accessdate=10 септември 2024}}</ref> Ова вртење се забавува со текот на времето како што се емитува [[Електромагнетно зрачење|електромагнетна]] [[енергија]]. Кога периодот на центрифугирање на пулсарот ќе се забави доволно, верувано е дека механизмот на радиопулсарот се исклучува (т.н. „линија на смртта“). Се чини дека ова исклучување се случува по околу 10-100 часот милиони години, што значи дека од сите неутронски ѕвезди родени на 13,6 милијарди години од вселената, околу 99% повеќе не пулсираат.<ref name="cv.nrao.edu">{{Наведена мрежна страница|url=https://www.cv.nrao.edu/course/astr534/Pulsars.html|title=Pulsars|work=www.cv.nrao.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20201112023711/https://www.cv.nrao.edu/course/astr534/Pulsars.html|archive-date=2020-11-12|accessdate=10 септември 2024}}</ref>

Иако општата слика за пулсарите како брзо вртежни неутронски ѕвезди е широко прифатена, Вернер Бекер од Институтот за вонземска физика „Макс Планк“, во 2006 година рекол: „Теоријата за тоа како пулсарите го емитуваат своето зрачење е сè уште во зародиш, дури и по речиси четириесет години работа“.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.esa.int/esaCP/SEMB6IBUQPE_index_0.html|title=Old Pulsars Still Have New Tricks to Teach Us|date=26 јули 2006|work=Staff|publisher=[[Европска вселенска агенција|ЕВА]]|accessdate=10 септември 2024}}</ref>

== Категории ==
Три различни класи на пулсари моментално им се познати на [[астроном]]ите, според изворот на моќта на [[Електромагнетно зрачење|електромагнетното зрачење]]:

* пулсари со придвижувани со [[вртење]], каде што губењето на вртежната [[енергија]] на [[ѕвездата]] ја обезбедува моќта,
* [[Рендгенски пулсар|пулсари со придвижувани со насобирање]] (сметајќи ги повеќето, но не сите рендгенски пулсари), каде што [[Гравитациска енергија|гравитациската потенцијална енергија]] на [[Насобирање (астрофизика)|насобраната]] материја е извор на енергија (произведувајќи рендгенски зраци што се набљудувани од [[Земја (планета)|Земјата]]),
* [[магнетар]]и, каде што распаѓањето на исклучително силно [[магнетно поле]] обезбедува електромагнетна моќ.

Иако сите три класи на [[Астрономско тело|тела]] се неутронски ѕвезди, нивното забележливо однесување и основната физика се сосема различни. Сепак, постојат некои врски. На пример, рендгенските пулсари се веројатно стари пулсари со вртежна енергија кои веќе изгубиле поголем дел од својата моќ и станале повторно видливи само откако нивните [[Двојна ѕвезда|двојни придружници]] се прошириле и почнале да ја пренесуваат материјата на [[Неутронска ѕвезда|неутронската ѕвезда]].

Процесот на насобирање, пак, може да пренесе доволно [[Момент на импулсот|аголен импулс]] на неутронската ѕвезда за да ја „рециклира“ како [[милисекунден пулсар]] придвижуван со вртење. Како што оваа материја слетува на неутронската ѕвезда, сметано е дека го „закопува“ магнетното поле на неутронската ѕвезда (иако подробностите се нејасни), оставајќи ги милисекундните пулсари со магнетни полиња 1000–10.000 пати послаб од просечните пулсари. Ова ниско магнетно поле е помалку ефикасно за забавување на вртењето на пулсарите, така што милисекундните пулсари живеат милијарди години, што ги прави најстарите познати пулсари. Милисекундните пулсари се гледаат во [[Збиено ѕвездено јато|збиени јата]], кои престанале да образуваат неутронски [[ѕвезди]] пред милијарди години.<ref name="cv.nrao.edu"/>

Од интерес за проучување на состојбата на материјата во неутронска ѕвезда се забележани дефекти во брзината на вртење на неутронската ѕвезда.<ref name=":1" /> Оваа брзина се намалува бавно, но стабилно, освен повремена ненадејна варијација - „дефект“. Еден модел предложен за објаснување на овие грешки е дека тие се резултат на „[[Ѕвезден земјотрес (астрофизика)|ѕвездени земјотреси]]“ кои ја прилагодуваат кората на неутронската ѕвезда. Унапредени се и моделите каде што дефектот се должи на раздвојување на можеби [[Суперспроводливост|суперспроводливата]] внатрешност на ѕвездата. Во двата случаи, [[Момент на инерција|моментот на инерција]] на ѕвездата се менува, но нејзиниот [[Момент на импулсот|аголен момент]] не се менува, што резултира со промена на брзината на вртење.<ref name=":1" />
[[Податотека:PIA23863-NeutronStars-Types-20200624.jpg|центар|мини|600x600пкс|{{center|Neutron star types (24&nbsp;June 2020)}}{{center|Типови неутронски ѕвезди (24 јуни 2020)}}]]

=== Нарушен рециклиран пулсар ===
Кога две масивни [[ѕвезди]] се раѓаат блиску една до друга од ист облак од [[гас]], тие можат да образуваат [[двоен систем]] и да кружат една околу друга уште од раѓање. Ако тие две ѕвезди се барем неколку пати помасивни од [[Сонцето]], нивните животи ќе завршат со експлозии на [[супернова]]. Помасивната ѕвезда прво експлодира, оставајќи зад себе [[неутронска ѕвезда]]. Ако експлозијата не ја исфрли втората ѕвезда, двојниот систем преживува. Неутронската ѕвезда сега може да биде видлива како радиопулсар и полека губи [[енергија]] и забавувано се врти. Подоцна, втората ѕвезда може да се прошири, дозволувајќи и на неутронската ѕвезда да ја вшмукува својата материја. Материјата што паѓа на неутронската ѕвезда ја врти и го намалува нејзиното [[магнетно поле]].

Ова е нарекувано „рециклирање“ бидејќи ја враќа неутронската ѕвезда во состојба на брзо [[вртење]]. Конечно, втората ѕвезда исто така експлодира во супернова, произведувајќи друга неутронска ѕвезда. Ако оваа втора експлозија исто така не успее да го наруши двојниот систем, настанува двојна неутронска ѕвезда. Во спротивно, завртената неутронска ѕвезда останува без придружник и станува „нарушен рециклиран пулсар“, кој се врти помеѓу неколку и 50 пати во секунда.<ref>{{Наведена изјава за печат|title=Einstein@Home 'citizen scientists' in the U.S.A. and Germany discover a new pulsar in Arecibo telescope data|date=2010-08-12|access-date=2010-09-23}} – Background material on "disrupted recycled pulsar" {{Безпрелом|[[PSR J2007+2722]]}}.</ref>

== Примени ==
Откривањето на пулсарите им овозможило на [[астроном]]ите да проучуваат [[Астрономско тело|тело]] што не било забележано досега, [[Неутронска ѕвезда|неутронската ѕвезда]]. Овој вид на тело е единственото место каде што може да биде набљудувано однесувањето на материјата со [[Атомско јадро|јадрена]] [[густина]] (иако не директно). Исто така, милисекундните пулсари дозволиле тест на [[Општа теорија за релативноста|општата релативност]] во услови на интензивно [[гравитациско поле]].

=== Карти ===
[[Податотека:Pioneer_plaque_sun.svg|мини| Релативна положба на [[Сонце]]то во средината на [[галаксија]]та и 14 пулсари со означени периоди, прикажани на една пионерска плоча.]]
Пулсарски карти се вклучени на двете пионерски плакети, како и на Златната плоча на Војаџер. Тие ја покажуваат положбата на [[Сонце]]то, во однос на 14 пулсари, кои се идентификувани со единственото време на нивните електромагнетни импулси, така што положбата на Земјата и во просторот и во времето може да биде пресметана со потенцијална [[Вонземски живот|вонземска]] [[интелигенција]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://voyager.jpl.nasa.gov/spacecraft/goldenrec1.html|title=Voyager – The Spacecraft|work=voyager.jpl.nasa.gov}}</ref> Бидејќи пулсарите емитуваат многу редовни импулси на [[радиобранови]], неговите радиопреноси не бараат дневни поправки. Згора на тоа, позиционирањето на пулсар може да создаде независно систем за [[навигација]] на вселенски летала или да биде користено заедно со [[Вештачки сателит|сателитската]] навигација.<ref>Marissa Cevallos, ''Science News'', [http://news.discovery.com/space/pulsar-navigation-gps-space.html "How to Use a Pulsar to Find Starbucks"] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20120731105649/http://news.discovery.com/space/pulsar-navigation-gps-space.html|date=2012-07-31}}, ''Discovery News'', 24 ноември 2010.</ref><ref>{{Наведено списание|last=Angelo Tartaglia|last2=Matteo Luca Ruggiero|last3=Emiliano Capolongo|date=2011|title=A null frame for spacetime positioning by means of pulsating sources|journal=Advances in Space Research|volume=47|issue=4|pages=645–653|arxiv=1001.1068|bibcode=2011AdSpR..47..645T|doi=10.1016/j.asr.2010.10.023}}</ref>

=== Пулсарска навигација ===
{{Главна|Навигација заснована на рендгенски пулсар}}
''Навигација заснована на рендгенски пулсар и темпирање'' (XNAV) или едноставно пулсарска навигација е техника на [[навигација]] при која периодичните [[Рендгенски зраци|рендгенски]] сигнали емитирани од пулсарите се користени за одредување на местоположбата на возилото, како што е вселенското летало во длабоката [[вселена]]. Возило што користи XNAV би ги споредувало примените рендгенски сигнали со базата на податоци за познати пулсарски честоти и местоположби. Слично на [[ГПС]], оваа споредба ќе му овозможи на возилото точно да ја пресмета својата положба (±5 км). Предноста на користењето рендгенски сигнали пред [[радиобранови]]те е тоа што [[Рендгенски телескоп|рендгенските телескопи]] може да бидат направени помали и полесни.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://physicsworld.com/cws/article/news/2013/jun/04/pulsars-map-the-way-for-space-missions|title=Pulsars map the way for space missions|last=Commissariat|first=Tushna|date=4 јуни 2014|publisher=[[Physics World]]}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.technologyreview.com/view/515321/an-interplanetary-gps-using-pulsar-signals|title=An Interplanetary GPS Using Pulsar Signals|date=23 мај 2013|publisher=[[MIT Technology Review]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20141129034100/http://www.technologyreview.com/view/515321/an-interplanetary-gps-using-pulsar-signals/|archive-date=29 ноември 2014|accessdate=10 септември 2024}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Becker|first=Werner|last2=Bernhardt|first2=Mike G.|last3=Jessner|first3=Axel|date=2013|title=Autonomous Spacecraft Navigation With Pulsars|journal=Acta Futura|volume=7|issue=7|pages=11–28|arxiv=1305.4842|bibcode=2013AcFut...7...11B|doi=10.2420/AF07.2013.11}}</ref> Пријавени биле [[опит]]ни демонстрации во 2018 година.<ref>{{Наведено списание|last=Witze|first=Alexandra|year=2018|title=NASA test proves pulsars can function as a celestial GPS|journal=Nature|volume=553|issue=7688|pages=261–262|bibcode=2018Natur.553..261W|doi=10.1038/d41586-018-00478-8|doi-access=free}}</ref>

=== Прецизни часовници ===
Општо земено, регуларноста на пулсарското емитување не се спротивставува на стабилноста на [[Атомски часовник|атомските часовници]].<ref>{{Наведено списание|last=John G. Hartnett|last2=Andre Luiten|year=2011|title=Colloquium: Comparison of Astrophysical and Terrestrial Frequency Standards|journal=Reviews of Modern Physics|volume=83|issue=1|pages=1–9|arxiv=1004.0115|bibcode=2011RvMP...83....1H|doi=10.1103/RevModPhys.83.1}}</ref> Тие сè уште можат да бидат користени како надворешна референца.<ref name="Matsakis1997">{{Наведено списание|last=Matsakis, D. N.|last2=Taylor, J. H.|last3=Eubanks, T. M.|date=1997|title=A Statistic for Describing Pulsar and Clock Stabilities|url=http://aa.springer.de/papers/7326003/2300924.pdf|journal=Astronomy and Astrophysics|volume=326|pages=924–928|bibcode=1997A&A...326..924M|archive-url=https://web.archive.org/web/20110725022625/http://aa.springer.de/papers/7326003/2300924.pdf|archive-date=2011-07-25|access-date=10 септември 2024}}</ref> На пример, J0437−4715 има период од {{Вред|0.005757451936712637}} s со грешка од {{val|1.7|e=-17|u=s}}. Оваа стабилност им овозможува на милисекундните пулсари да бидат користени за воспоставување на [[ефемеридно време]]<ref name="brief_backer_review">{{Наведено списание|last=Backer|first=Don|author-link=Дон Бакер|date=1984|title=The 1.5 Millisecond Pulsar|url=http://www3.interscience.wiley.com/journal/119527609/abstract|journal=Annals of the New York Academy of Sciences|volume=422|issue=Eleventh [[Texas Symposium on Relativistic Astrophysics]]|pages=180–181|bibcode=1984NYASA.422..180B|doi=10.1111/j.1749-6632.1984.tb23351.x|archive-url=https://archive.today/20130105083556/http://www3.interscience.wiley.com/journal/119527609/abstract|archive-date=2013-01-05|access-date=10 септември 2024}}</ref> или во градење [[Пулсарски часовник|пулсарни часовници]].<ref name="Polska Agencja Prasowa">{{Наведено списание|date=2010|title=World's most accurate clock to be built in Gdańsk|url=http://www.naukawpolsce.pap.pl/palio/html.run?_Instance=cms_naukapl.pap.pl&_PageID=1&s=szablon.depesza&dz=szablon.depesza&dep=374908&lang=EN&_CheckSum=620107168|journal=Polska Agencja Prasowa|access-date=10 септември 2024}}{{Мртва_врска|date=September 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{Мртва врска|date=January 2018}}</ref>

Временска бучава е името за вртежните неправилности забележани кај сите пулсари. Овој временски шум е забележлив како случајно талкање во честотата или фазата на пулсот.<ref>{{cite web|url=http://www.saao.ac.za/~wgssa/as4/urama.html|title=African Skies 4 – Radio Pulsar Glitch Studies<!-- Bot generated title -->}}</ref> Не е познато дали темпирањето е поврзан со дефекти на пулсарите. Според една студија објавена во 2023 година,<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://physicsworld.com/pulsar-timing-irregularities-reveals-hidden-gravitational-wave-background/|title=Pulsar timing irregularities reveals hidden gravitational-wave background|date=2023-06-29|work=Physics World|language=en-GB|accessdate=10 септември 2024}}</ref> верувано е дека временскиот шум забележан кај пулсарите е предизвикан од позадински [[Гравитациски бран|гравитацски бранови]]. Алтернативно, тоа може да биде предизвикано од стохастички флуктуации и во внатрешните (поврзани со присуството на [[Суперфлуидност|суперфлуиди]] или турбуленции) и во надворешните (поради магнетосферската активност) вртежни моменти во пулсарот.<ref>{{Наведено списание|last=Antonelli|first=Marco|last2=Basu|first2=Avishek|last3=Haskell|first3=Brynmor|date=2023-02-07|title=Stochastic processes for pulsar timing noise: fluctuations in the internal and external torques|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=520|issue=2|pages=2813–2828|arxiv=2206.10416|doi=10.1093/mnras/stad256|issn=0035-8711|doi-access=free}}</ref>

=== Сонди во меѓуѕвездената средина ===
Зрачењето од пулсарите минува низ [[Меѓуѕвездена средина|меѓуѕвездената средина]] (МЅС) пред да стигне до [[Земја (планета)|Земјата]]. Слободни [[електрон]]и на топло (8000 К), јонизираната компонента на меѓуѕвездената средина и [[H II-подрачје]]то влијае на зрачењето на два основни начини. Добиените промени на зрачењето на пулсарот обезбедуваат важна сонда на самата МЅС.<ref name="Ferriere">{{Наведено списание|last=Ferrière|first=Katia|date=2001|title=The Interstellar Environment of Our Galaxy|journal=Reviews of Modern Physics|volume=73|issue=4|pages=1031–1066|arxiv=astro-ph/0106359|bibcode=2001RvMP...73.1031F|doi=10.1103/RevModPhys.73.1031}}</ref>

Поради [[Расејување (оптика)|расеената]] природа на меѓуѕвездената [[плазма]], [[радиобранови]]те со пониска честота патуваат низ средината побавно од радиобрановите со повисока честота. Резултирачкото доцнење во пристигнувањето на импулсите на опсег на честоти е директно мерливо како мерка на расејување на пулсарот. Мерката на расејување е вкупната [[Густина на површина|столбна густина]] на слободните [[електрони]] помеѓу набљудувачот и пулсарот:

: <math>\mathrm{DM} = \int_0^D n_e(s) \,ds,</math>

каде <math>D</math> е растојанието од пулсарот до набљудувачот, и <math>n_e</math> е електронската густина на МЅС. Мерката на расејување е користена за изработување модели на расејување на слободни електрони во [[Млечен Пат|Млечниот Пат]].<ref name="Taylor">{{Наведено списание|last=Taylor, J. H.|last2=Cordes, J. M.|date=1993|title=Pulsar Distances and the Galactic Distribution of Free Electrons|journal=Astrophysical Journal|volume=411|page=674|bibcode=1993ApJ...411..674T|doi=10.1086/172870|doi-access=free}}</ref>

Дополнително, нехомогеностите на густината во МЅС предизвикуваат [[расејување]] на радиобрановите од пулсарот. Резултирачката [[Сцинтилација (астрономија)|сцинтилација]] на радиобрановите - истиот ефект како треперењето на ѕвезда во [[Светлина|видлива светлина]] поради варијациите на густината во [[Земјина атмосфера|атмосферата]] на [[Земја (планета)|Земјата]] - може да биде користен за реконструкција на информации за малите варијации во МЅС.<ref name="Rickett">{{Наведено списание|last=Rickett, Barney J.|date=1990|title=Radio Propagation Through the Turbulent Interstellar Plasma|journal=Annual Review of Astronomy and Astrophysics|volume=28|pages=561–605|bibcode=1990ARA&A..28..561R|doi=10.1146/annurev.aa.28.090190.003021}}</ref> Поради големата брзина (до неколку стотици км/с) на многу пулсари, еден пулсар брзо ја скенира МЅС, што резултира со менување на моделите на сцинтилација во временски размери од неколку минути.<ref>{{Наведено списание|last=Rickett, Barney J.|last2=Lyne, Andrew G.|last3=Gupta, Yashwant|date=1997|title=Interstellar Fringes from Pulsar B0834+06|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=287|issue=4|pages=739–752|bibcode=1997MNRAS.287..739R|doi=10.1093/mnras/287.4.739|doi-access=free}}</ref> Точната причина за овие нехомогености на густината останува отворено прашање, со можни објаснувања кои се движат од турбуленции до струјни листови.<ref name="Pen">{{Наведено списание|last=Pen, Ue-Li|last2=Levin, Yuri|date=2014|title=Pulsar scintillations from corrugated reconnection sheets in the interstellar medium|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|volume=442|issue=4|pages=3338–3346|arxiv=1302.1897|doi=10.1093/mnras/stu1020|doi-access=free}}</ref>

=== Сонди на време-просторот ===
Пулсарите кои кружат во заобленото [[време-простор]] околу [[Стрелец A*]], [[Супермасивна црна дупка|супермасивната црна дупка]] во средиштето на [[Млечниот Пат]], би можеле да послужат како сонди на [[гравитација]] во модусот на силно поле.<ref name="saha10">{{Наведено списание|last=Angelil|first=R.|last2=Saha|first2=P.|last3=Merritt|first3=D.|author-link3=Дејвит Мерит|date=2010|title=Towards relativistic orbit fitting of Galactic center stars and pulsars|journal=The Astrophysical Journal|volume=720|issue=2|pages=1303–1310|arxiv=1007.0007|bibcode=2010ApJ...720.1303A|doi=10.1088/0004-637X/720/2/1303}}</ref> Времето на пристигнување на импулсите би било под влијание на [[Специјална теорија за релативноста|специјалнорелативните]] и [[Општа теорија за релативноста|општорелативните]] [[Доплеров ефект|Доплерови поместувања]] и од сложените патеки што [[радиобранови]]те би ги поминале низ силно закривеното време-простор околу [[Црна дупка|црната дупка]]. Со цел ефектите од општата релативност да бидат мерливи со сегашните инструменти, би требало да бидат откриени пулсари со орбитални периоди помали од околу 10 години;<ref name="saha10" /> таквите пулсари би кружеле на растојанија од 0,01 [[парсек]] од Стрелец A*. Пребарувањата се во тек; во моментов, знаено е дека пет пулсари се наоѓаат на 100 парсеци од Стрелец A*.<ref>{{Наведено списание|last=Deneva|first=J. S.|last2=Cordes|first2=J. M.|last3=Lazio|first3=T. J. W.|date=2009|title=Discovery of Three Pulsars from a Galactic Center Pulsar Population|journal=The Astrophysical Journal Letters|volume=702|issue=2|pages=L177–182|arxiv=0908.1331|bibcode=2009ApJ...702L.177D|doi=10.1088/0004-637X/702/2/L177}}</ref>

=== Забележувачи на гравитациски бранови ===
Постојат четири конзорциуми ширум светот кои користат пулсари за пребарување на [[гравитациски бран]]ови: Европската низа за темпирање пулсари (ЕНТП/EPTA) во [[Европа]], Парксната низа за темпирање пулсари (ПНТП/PPTA) во [[Австралија]], Северноамериканската нанохерцна набљудувачница за гравитациски бранови (NANOGrav) во [[Канада]] и [[Соединетите Држави]], и [[Indian Pulsar Timing Array|Индиската низа за темпирање пулсари]] (ИНТП/InPTA) во [[Индија]]. Заедно, конзорциумите ја образуваат Меѓународната низа за темпирање пулсари (МНТП/IPTA). Импулсите од [[Милисекунден пулсар|милисекундните пулсари]] се користени како систем на галактички часовници. Пореметувањата во часовниците ќе бидат мерливи на [[Земја (планета)|Земјата]]. Пореметување од минувачки [[гравитациски бран]] ќе има посебен знак низ збирот пулсари и на тој начин ќе биде откриен.

== Значајни пулсари ==
{| class="wikitable sortable" style="text-align: center; float: right;"
|+Пулсари во рамките на 300 парсеци<ref name=aj141_5_165/> 
! Пулсирачки извор на радио
! Растојание<br /> ([[парсеци]])
! Старост<br /> ([[Мегагодина|мегагодини]])
|-
| [[PSR J0030+0451|J0030+0451]]
| 244
| 7.580
|-
| [[PSR J0108−1431|J0108−1431]]
| 238
| 166
|-
| [[PSR J0437−4715|J0437−4715]]
| 156
| 1.590
|-
| [[Геминга|J0633+1746]]
| 156
| 0,342
|-
| [[PSR J0659+1414|J0659+1414]]
| 290
| 0,111
|-
| [[Пулсар во Едро|J0835−4510]]
| 290
| 0,0113
|-
| [[PSR J0453+0755|J0453+0755]]
| 260
| 17.5
|-
| [[PSR J1045−4509|J1045−4509]]
| 300
| 6.710
|-
| [[PSR J1741−2054|J1741−2054]]
| 250
| 0,387
|-
| [[PSR J1856−3754|J1856−3754]]
| 161
| 3.76
|-
| [[PSR J2144−3933|J2144−3933]]
| 165
| 272
|}
[[Податотека:Fermi's_Gamma-ray_Pulsars.jpg|мини|Гама-зрачни пулсари откриени од Фермиевиот гама-зрачен вселенски телескоп.]]
Пулсарите наведени овде биле или први откриени од неговиот тип, или претставуваат некаков краен тип меѓу познатата пулсарско [[Ѕвездено население|население]], како на пример со најкраток измерен период.

* Првиот радиопулсар „CP 1919“ (сега познат како PSR B1919+21), со пулсирачки период од 1.337 секунди и пулсирачна ширина од 0.04 секунди, бил откриен во 1967 година.<ref name="HewishBell1967"/>
* Првиот [[двоен пулсар]], [[PSR 1913+16]], чија [[орбита]] се распаѓа поради емисијата на [[Гравитациски бран|гравитациско зрачење]] на точна стапка предвидена од [[Општа теорија за релативноста|општата релативност]].
* Најсветлиот радиопулсар, [[Пулсар во Едро|Пулсарот во Едро]].
* Првиот [[милисекунден пулсар]], [[PSR B1937+21]]
* Најсветлиот милисекунден пулсар, [[PSR J0437−4715]]
* Првиот [[рендгенски пулсар]], [[Кентаур X-3]]
* Првиот [[Насобирање (астрофизика)|насобирачки]] милисекунден рендгенски пулсар, SAX J1808.4−3658
* Првиот пулсар со [[планети]], [[PSR B1257+12]]
* Првиот пулсар набљудуван дека бил погоден од [[астероид]]и, [[PSR J0738−4042]]
* Првиот пулсарен [[двоен систем]], [[PSR J0737−3039]]
* Најкраткиот периодичен пулсар, [[PSR J1748−2446ad]], со период од ~0.0014 секунди ил ~1.4 милисекунди (716 пати во секунда).
* Најдолгата периодична [[неутронска ѕвезда]] пулсар, [[PSR J0901-4046]], со период од 75.9 секунди.
* Најдолгиот периодичен пулсар, на 118.2 секунди, како и еден од единствените познати два [[Бело џуџе|белоџуџести]] пулсари, [[AR Скорпија]].<ref>{{Наведено списание|last=Buckley|first=D. A. H.|last2=Meintjes|first2=P. J.|last3=Potter|first3=S. B.|last4=Marsh|first4=T. R.|last5=Gänsicke|first5=B. T.|date=2017-01-23|title=Polarimetric evidence of a white dwarf pulsar in the binary system AR Scorpii|journal=Nature Astronomy|volume=1|issue=2|page=0029|arxiv=1612.03185|bibcode=2017NatAs...1E..29B|doi=10.1038/s41550-016-0029|issn=2397-3366}}</ref>
* Првиот белоџуџест пулсар [[AE Водолија]].<ref name="ReferenceB"/><ref name="ReferenceA"/>
* Пулсарот со најстабилниот период, [[PSR J0437−4715]]
* Првиот милисекунден пулсар си 2 придружници со ѕвездена маса, [[PSR J0337+1715]]
* [[PSR J1841−0500]], престанало да пулсира 580 дена. Еден од само двајцата пулсари за кои е познато дека престанал да пулсира повеќе од неколку минути.
* [[PSR B1931+24]] има циклус. Пулсира околу една недела и престанува да пулсира околу еден месец.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.jb.man.ac.uk/news/2006/brakingpulsar/|title=Part-time pulsar yields new insight into inner workings of cosmic clocks {{!}} Jodrell Bank Centre for Astrophysics|last=O'Brien|first=Tim|work=www.jb.man.ac.uk|language=en|accessdate=23 July 2017}}</ref> Еден од само двата пулсари за кои е познато дека престанал да пулсира повеќе од неколку минути.
* Свифт J0243.6+6124, најмагнетскиот пулсар со {{Вред|1.6e13}}.<ref>{{Наведено списание|last=Kong|first=Ling-Da|last2=Zhang|first2=Shu|last3=Zhang|first3=Shuang-Nan|last4=Ji|first4=Long|last5=Doroshenko|first5=Victor|last6=Santangelo|first6=Andrea|last7=Chen|first7=Yu-Peng|last8=Lu|first8=Fang-Jun|last9=Ge|first9=Ming-Yu|date=2022-07-01|title=Insight-HXMT Discovery of the Highest-energy CRSF from the First Galactic Ultraluminous X-Ray Pulsar Swift J0243.6+6124|journal=The Astrophysical Journal Letters|volume=933|issue=1|pages=L3|arxiv=2206.04283|bibcode=2022ApJ...933L...3K|doi=10.3847/2041-8213/ac7711|issn=2041-8205|doi-access=free}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://newatlas.com/space/strongest-magnetic-field-pulsar/|title=Astronomers measure strongest magnetic field ever detected|date=2022-07-15|work=New Atlas|language=en-US|accessdate=10 септември 2024}}</ref>
* [[PSR J0952-0607]] е најтешкиот пулсар со {{Вред|2.35|0.17|0.17}} {{Сончева маса}}.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.sciencenews.org/article/heaviest-neutron-star-mass-sun-record-black-holes|title=The heaviest neutron star on record is 2.35 times the mass of the sun|last=Croswell|first=Ken|date=2022-07-22|work=Science News|language=en-US|accessdate=10 септември 2024}}</ref><ref>{{Наведено списание|last=Romani|first=Roger W.|last2=Kandel|first2=D.|last3=Filippenko|first3=Alexei V.|last4=Brink|first4=Thomas G.|last5=Zheng|first5=WeiKang|date=2022-07-11|title=PSR J0952−0607: The Fastest and Heaviest Known Galactic Neutron Star|journal=The Astrophysical Journal Letters|volume=934|issue=2|pages=L17|arxiv=2207.05124|bibcode=2022ApJ...934L..17R|doi=10.3847/2041-8213/ac8007|doi-access=free}}</ref>
* [[PSR J1903+0327]], пулсар со ~2.15 ms откриен дека е високо екцентричен [[Двојна ѕвезда|двоѕвезден]] систем со ѕвезда налик на [[Сонцето]].<ref>{{Наведено списание|last=Champion, David J.|last2=Ransom|first2=S. M.|last3=Lazarus|first3=P.|last4=Camilo|first4=F.|last5=Bassa|first5=C.|last6=Kaspi|first6=V. M.|last7=Nice|first7=D. J.|last8=Freire|first8=P. C. C.|last9=Stairs|first9=I. H.|displayauthors=29|date=2008|title=An Eccentric Binary Millisecond Pulsar in the Galactic Plane|journal=Science|volume=320|issue=5881|pages=1309–1312|arxiv=0805.2396|bibcode=2008Sci...320.1309C|doi=10.1126/science.1157580|pmid=18483399}}</ref>
* [[PSR J2007+2722]], „рециклиран“ изолиран пулсар од 40,8 херци кој бил првиот пулсар пронајден од [[Волонтерство|доброволци]] врз податоците земени во февруари 2007 година и анализирани од [[Распределен сметачки систем|распределениот сметачки]] проект „Einstein@Home“.<ref>{{Наведено списание|last=Knispel|first=B.|last2=Allen|first2=B|last3=Cordes|first3=JM|last4=Deneva|first4=JS|last5=Anderson|first5=D|last6=Aulbert|first6=C|last7=Bhat|first7=ND|last8=Bock|first8=O|last9=Bogdanov|first9=S|displayauthors=8|date=2010|title=Pulsar Discovery by Global Volunteer Computing|journal=Science|volume=329|issue=5997|page=1305|arxiv=1008.2172|bibcode=2010Sci...329.1305K|doi=10.1126/science.1195253|pmid=20705813}}</ref>
* [[PSR J1311–3430]], првиот милисекунден пулсар откриен преку пулсирање на гама-зраци и дел од двоен систем со најкраток [[орбитален период]].<ref>{{Наведено списание|last=Pletsch|first=H. J.|last2=Guillemot|last3=Fehrmann|first3=H.|last4=Allen|first4=B.|last5=Kramer|first5=M.|last6=Aulbert|first6=C.|last7=Ackermann|first7=M.|last8=Ajello|first8=M.|last9=De Angelis|first9=A.|displayauthors=29|date=2012|title=Binary millisecond pulsar discovery via gamma-ray pulsations|journal=Science|volume=338|issue=6112|pages=1314–1317|arxiv=1211.1385|bibcode=2012Sci...338.1314P|doi=10.1126/science.1229054|pmid=23112297}}</ref>
{{Среди}}

== Галерија ==
<gallery mode="packed">
Податотека:Crab Lucky video2.gif|Video – [[Раковиден Пулсар]] – светол пулс и меѓупулс.
Податотека:Vela Pulsar jet seen by Chandra Observatory.ogv|Видео со [[Пулсар во Едро|Пулсарот во Едро]] – [[Рендгенски зраци|рендгенска светлина]].
Податотека:Artist’s impression video of the exotic binary star system AR Scorpii (video).webm|Видео со уметничко толкување на [[AR Скорпија]].
</gallery>

== Поврзано ==
{{Столбови-список|* [[Аномален рендгенски пулсар]]
* [[Црна дупка]]
* [[PSR J0737−3039|Двоен пулсар]]
* [[Магнетар]]
* [[Неутронска ѕвезда]]
* [[Оптички пулсар]]
* [[Пулсарен часовник]]
* [[Пулсарна планета]]
* [[Пулсарна временска низа]]
* [[Плерион]]
* [[Радиоастрономија]]
* [[Радиоѕвезда]]
* [[Вртежно радиоминливо тело]]
* [[Мек гама-повторувач]]
* [[Остаток од супернова]]
* [[Рендгенски пулсар]]}}

== Наводи ==
{{Наводи|colwidth=30em|refs=<ref name=aj141_5_165>{{Cite journal| last1=Abt | first1=Helmut A. | title=The Age of the Local Interstellar Bubble | journal=The Astronomical Journal | volume=141 | issue=5 | page=165 |date=мај 2011 | doi=10.1088/0004-6256/141/5/165 | bibcode=2011AJ....141..165A | doi-access=free }}</ref>}}

== Дополнителна книжевност ==

* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=OZ8tdN6qJcsC|title=Handbook of Pulsar Astronomy|last=Lorimer, Duncan R.|last2=Kramer, Michael|date=2004|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-82823-9|ref=Lorimer2004}}
* {{Наведено списание|last=Lorimer, Duncan R.|date=2008|title=Binary and Millisecond Pulsars|journal=Living Reviews in Relativity|volume=11|issue=1|page=8|arxiv=0811.0762|bibcode=2008LRR....11....8L|doi=10.12942/lrr-2008-8|pmc=5256074|pmid=28179824|ref=Lorimer2008|doi-access=free}}
* {{Наведена книга|url=https://books.google.com/books?id=AK9N3zxL4ToC|title=Pulsar Astronomy|last=Lyne, Andrew G.|last2=Graham-Smith, Francis|date=1998|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-59413-4|ref=Lyne1998}}
* {{Наведена книга|url=https://archive.org/details/pulsars0000manc|title=Pulsars|last=Manchester, Richard N.|last2=Taylor, Joseph H.|date=1977|publisher=W. H. Freeman and Company|isbn=978-0-7167-0358-7|ref=Manchester1977|url-access=registration}}
* {{Наведено списание|last=Stairs, Ingrid H|date=2003|title=Testing General Relativity with Pulsar Timing|journal=Living Reviews in Relativity|volume=6|issue=1|page=5|arxiv=astro-ph/0307536|bibcode=2003LRR.....6....5S|doi=10.12942/lrr-2003-5|pmc=5253800|pmid=28163640|ref=Stairs2003|doi-access=free}}

== Надворешни врски ==
{{Ризница-врска|Pulsars}}

* „ [http://www.aip.org/history/mod/ Откритие на пулсар: Првиот оптички пулсар] {{Семарх|url=https://web.archive.org/web/20071003093545/http://www.aip.org/history/mod/|date=2007-10-03}} ''Moments of Discovery'', Американски институт за физика, 2007 година (Вклучува аудио и водичи за наставници).
* [http://www.jodcast.net/archive/200706/20070601-jodcast-interview-high.mp3 Откривање на пулсарите]: Интервју со Џослин Бел Барнел. Jodcast, јуни 2007 година ([http://www.jodcast.net/archive/200706/20070601-jodcast-interview-low.mp3 верзија со низок квалитет]).
* [http://www.astronomycast.com/astronomy/stars/compact-objects/ep-158-pulsars/ Аудио: Каин/Геј – Улоги за астрономија.] [http://www.astronomycast.com/astronomy/stars/compact-objects/ep-158-pulsars/ Пулсари – ноември 2009 година]
* Австралиски национален телескопски објект: [http://www.atnf.csiro.au/research/pulsar/psrcat/ Каталог Пулсар]
* Џонстон, Вилијам Роберт. „[http://www.johnstonsarchive.net/relativity/binpulstable.html Список на пулсари во двојни системи]“. Архива Џонстон, 22 март 2005 година.
{{Ѕвезда}}
{{Променливи ѕвезди}}
{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Ѕвездени појави]]
[[Категорија:Видови ѕвезди]]
[[Категорија:Радиоастрономија]]
[[Категорија:Пулсари]]