Преглед на кодот на Светлина

{{внимание}}
[[File:G W Russell Bathers.jpg|thumb|]]

'''Светлината''' (видлива светлина) претставува [[електромагнетно зрачење]], чија [[бранова должина]] е видлива за човековото [[око]]. Начинот на кој зрачењето од овој дел од електромагнетниот спектар стапува во интеракцији со материјалите не се разликува по ништо во однос на ултравиолетовото здрачење.

Во поширока дефиниција, светлината е електромагнетно [[зрачење]] на која било бранова должина. Постојат 3 големини кои ја условуваат светлината:

* Интензитет или [[амплитуда|замав]] (амплитуда), која најчесто е поврзана со човечката перцепција за јачина на светлината
* [[Честота]] (честота) или бранова должина, која луѓето ја забележуваат како боја на светлината
* [[Поларизација (бранови)|Поларизација]] или агол на треперење, која не е забележлива со човечките сетила при нормални околности.
Бидејќи светлината постои како двојност од [[бран]] и [[честичка]], таа ги добива својствата и на бран и на честичка. Точната природа на светлината е едно од клучните прашања на кое се обидуваат да одговорат физичарите.

== Брзина на светлината ==
{{главна статија|Брзина на светлината}}
Брзината на светлината во [[вакуум]] изнесува точно 299.792.458 [[метар|метри]] во [[секунда]]. Брзината е мерена многупати од многу научници. Едно од најраните мерења е извршено во Европа од страна на данскиот физичар [[Оле Ремер]] во [[1676]]. Набљудувајќи го движењето на [[Јупитер (планета)|Јупитер]] и една од неговите месечини – [[Јо]].

Првото успешно мерење на светлината го извршил [[(Иполит Физо)]] во 1849. Тој усмерил сноп светлина преку [[огледало|огледала]] поставени на растојание од неколку илјади метри. На патот на снопот поставил вртечко тркало. На определена брзина на вртење, зракот можел да помине низ дупчињата издлабени во тркалото, и да дојде до својата крајна цел. Знаејќи ја оддалеченоста помеѓу двете огледала, бројот на дупки на тркалото, и неговата брзина на [[ротација|вртењето]], тој измерил брзина од 313.000 [[километри во секунда]]. Денешната прифатена брзина на светлината е измерена од страна на [[Алберт Мичелсон]] , кој преку низа обиди од 1877 од 1926 користејќи вртечки огледала измерил дека светлината патува со 299.796,458 (двесте деведесет и девет илјади, седумстотини деведесет и шест запирка четири стотини педесет и осум) [[км/с]].

== Прекршување на светлината ==
[[Податотека:33. Прекршување на светлината.ogv|мини|Прекршување на светлината.]]
[[Податотека:34. Прекршување на светлина 2.ogv|мини|Прекршување на светлината.]]
Светлината има конечна брзина, која во физиката се означува со ''c'' (c = 299.792.458 [[м/с]]) Кога светлината поминува од вакуум во друга средина на пример [[вода]], [[воздух]], [[стакло]] итн. Нејзината брзина се намалува. Овој процес се нарекува [[прекршување на светлината]]. Намалувањето на брзината зависи директно од вискозноста на материјата. Ова се нарекува рефрактивен индекс означен како n. N се дефинира како:
:<math> n = \frac{c}{v} \;\!</math>
n=1 кога станува збор за вакуум или n>1 во материја.

Кога сноп светлина поминува од вакуум во материја, ја зачувува истата честота но ја менува брановата должина. Прекршувањето на светлината кое ја создаваат леќите, ја користи фокусираната светлина за да создаде зголемување а видливата материја. Овој ефект се користи кај [[очила]]та, [[микроскоп]]ите, [[телескоп]]и итн.

== Боја и бранова должина ==
Различните бранови должини кои ги забележува човековото [[око]], [[мозок]]от ги толкува како бои. Овој спектар се движи од [[црвена боја|црвена]] до [[виолетова боја]]. Честотите кои постојат помеѓу овие два краја на видливиот спектар мозокот ги преведува како: [[портокалова боја|портокалова]], [[жолта боја|жолта]], [[зелена боја|зелена]] и [[сина боја|сина]] [[боја]].

Сончевата светлина се состои од видлив спектар, инфрацрвени и ултравиолетови зраци. Брановите должини на електромагнетниот спектар кои се наоѓаат веднаш до крајните точки на видливиот спектар се нарекуваат [[ултравиолетова боја]] (УВ), која е со кратка бранова должина и висока честота, и [[инфрацрвена светлина]] (ИЦ), со долга бранова должина и мала честота. Некои [[животни]], како што се [[пчели]]те, можат да го забележат УВ-зрачењето, додека некои други како, на пример, дел од [[змии]]те, можат да забележат инфрацрвена светлина. Ултравиолетовите зраци се делат на три групи: УВА, УБВ и УВЦ. УВА-зраците се најпродорни и поминуваат низ [[стакло]] и низ [[облаци]]те. Тие продираат најдлабоко во [[кожа]]та и предизвикуваат долготрајни оштетувања на неа (промена на пигментацијата, [[Алергија|алергиски]] реакции, [[тумор]]и, итн.), а го оштетуваат и видот. Количеството на УВА-зраците варира малку во текот на денот. УВБ-зраците не поминуваат низ облаците и низ стакло, но поминуваат низ [[вода]]та, а нивнито интензитет е најсилен околу пладне. Овие зраци се главната причина за појавата на изгореници на кожата. УВЦ-зраците се апсорбираат во горните делови на [[атмосфера]]та. Интензитетот на УВ-зраците зависи од различни фактори, како: периодот од денот, [[Годишно време|годишното време]], облачноста, [[Надморска височина|надморската височина]], специфичното географско опкружување, итн. Така, најсилното УВ-зрачење е од 10 до 14 часот; на надморска височина од 2.000 метри УВ-зрачењето е двојно поинтензивно; од [[снег]]от се одбиваат дури 80% од УВ-зраците; а низ тенок слој облаци поминуваат дури 90% од УВ-зраците.<ref>„Долготрајна изложеност на сонце ризик за целиот организам“, ''Betty магазин'', година V, број 54, август 2018, стр. 4-5.</ref> 
<br />
[[Податотека:spectrum4websiteEval.png|center|]]

== Мерки за светлината ==

== Електромагнетен спектар ==
{{Главна|Електромагнетен спектар}}

==Светлината како тема во уметноста и во популарната култура==
===Светлината како тема во сликарството===
* „Надмоќноста на светлината“ (''The dominion of the light'') - слика на белгискиот сликар [[Рене Магрит]].<ref>„Сликата на Магрит може да достигне 17,5 милиони долари“, ''Дневник'', година XXI, број 6288, понеделник, 13 февруари 2017, стр. 20.</ref>

===Светлината како тема во книжевноста===
* „Светлината на земјата“ - поетска збирка на францускиот писател [[Андре Бретон]] од 1923 година.<ref>„Белешка на составувачот на изборот“, во: Андре Бретон, ''Рајот не е наполно загубен''. Скопје: Култура, 1989, стр. 104.</ref>
* „Живот во растурена светлина“ - песна на рускиот поет [[Јосиф Бродски]].<ref>Антологија руске лирике – X-XXI век. Књига III: Средина XX века – поч. XXI века (неомодернизам, неоавангарда, постмодернизам и нова трагања). Београд: Paidea, 2007, стр. 146-147.</ref>
* „Светлината е како вода“ - расказ на колумбискиот писател [[Габриел Гарсија Маркес]] <ref>Габриел Гарсија Маркес, ''Дванаесет искушенија''. Скопје: Три, 2008.</ref>

===Светлината како тема во музиката===
* „Мала светлина“ (романски: ''Luminitza'') - композиција од истоимениот албум на англискиот гудачки квартет „[[Баланеску квартет|Баланеску]]“ (''Balanescu Quartet'') од 1994 година.<ref>[https://www.discogs.com/Balanescu-Quartet-Luminitza/master/92996 DISCOGS, Balanescu Quartet* ‎– Luminitza (пристапено на 17.6.2020)]</ref>
* „Слатка светлина“ (англиски: ''Sweet Sunshine'') — песна на американскиот рок-музичар [[Бек]] (''Beck'') од 1994 година.<ref>[https://www.discogs.com/master/44787-Beck-Mellow-Gold DISCOGS, Beck – Mellow Gold (пристапено на 10.9.2022)]</ref>
* „Додека можам да ја видам светлината“ (англиски: ''Long As I Can See The Light'') - песна на американската рок-група [[Криденс Клирвотер Ривајвал]] (''Creedence Clearwater Revival'')“ од 1970 година.<ref>[https://www.discogs.com/Creedence-Clearwater-Revival-Cosmos-Factory/master/55281 Creedence Clearwater Revival ‎– Cosmo's Factory (пристапено на 23.12.2017)]</ref>
* „Ја видов светлината“ (англиски: ''I Can Saw The Light'') - песна на американскиот [[Рок-музика|рок]]-музичар [[Тод Рундгрен]] (''Todd Rundgren'')“ од 1972 година.<ref>[https://www.discogs.com/Todd-Rundgren-Something-Anything/master/93827 Todd Rundgren ‎– Something / Anything? (пристапено на 27.12.2017)]</ref>
* „Светлината истекува од мене“ (англиски: ''The Light Pours Out Of Me'') - песна на британската рок-група „[[Магазин]]“ (''Magazine'') од 1978 година.<ref>[https://www.discogs.com/Magazine-Real-Life/master/43884 DISCOGS, Magazine ‎– Real Life (пристапено на 18.3.2018)]</ref>
* „Големата светлина“ (англиски: ''The Big Light'') - песна на британскиот рок-музичар [[Елвис Костело]] (''Elvis Costello'') од 1986 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Costello-Show-Featuring-The-Attractions-And-Confederates-King-Of-America/release/1560290 DISCOGS, The Costello Show Featuring The Attractions And Confederates* ‎– King Of America (пристапено на 26.3.2018)]</ref>

== Наводи ==
{{наводи}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Светлина| ]]
[[Категорија:Физика]]