Преглед на кодот на Сент-Лагиев метод

'''Сент-Лагиев метод''' или '''Вебстеров метод''' е метод за распределба на мандати во парламентот помеѓу [[Федерација|федерални држави]] или помеѓу партии во систем на пропорционална застапеност на партиски листи.

Методот за прв пат бил опишан во 1832 од страна на американскиот државник и сенатор [[Даниел Вебстер]].
Истиот метод независно бил измислен во 1910 од страна на францускиот математичар [[Андре Сент-Лагие]]. Се чини дека француската и европската литература не знаела за Вебстер сè до Втората светска војна. Ова е причината за двојното име.{{Citation needed|date=February 2024}}

== Мотивација ==
Пропорционалните [[изборен систем|изборни системи]] се обидуваат да ги распределат мандатите пропорционално на гласовите за секоја политичка партија, т.e. партија со 30% од гласовите би добила 30% од мандатите. Целосна пропорционалност не е возможна бидејќи може да се распределат само цели мандати, а бројот на гласови односно уделот е децимален. Постојат различни методи за распределба на мандатите пропорционално на освоените гласови, меѓу кои е и Сент-Лагиевиот метод. Различните методи покажуваат различно ниво на пропорционалност и [[политичка фрагментација]]. 
Сент-Лагиев метод ја минимизира просечната девијација на односот мандати/освоени гласови<ref name="sainte"/> и емпириски покажува најголема пропорционалност<ref name="Aline"/>  и поеднаков однос мандати/гласови за партии со различна големина<ref name="Seat bias">{{cite conference |first=Friedrich |last=Pukelsheim |title=Seat bias formulas in proportional representation systems |book-title=4th ECPR General Conference |url=http://www.essex.ac.uk/ecpr/events/generalconference/pisa/papers/PP996.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20090207140906/http://www.essex.ac.uk/ecpr/events/generalconference/pisa/papers/PP996.pdf |archive-date=7 February 2009 |year=2007 }}</ref> во однос на другите методи за распределба на мандатите. Од другите често користени методи, Донтовиот метод ги фаворизира големите [[политичка партија|партии]] и коалиции во однос на малите.<ref name="Seat bias"/><ref>{{cite journal |last1=Schuster |first1=Karsten |last2=Pukelsheim |first2=Friedrich |last3=Drton |first3=Mathias |last4=Draper |first4=Norman R. |date=2003 |title=Seat biases of apportionment methods for proportional representation |url=http://www.math.uni-augsburg.de/stochastik/pukelsheim/2003b.pdf |journal=Electoral Studies |volume=22 |issue=4 |pages=651–676 |doi=10.1016/S0261-3794(02)00027-6 |access-date=2016-02-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160215162203/http://www.math.uni-augsburg.de/stochastik/pukelsheim/2003b.pdf |archive-date=2016-02-15 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite journal |last=Benoit |first=Kenneth |year=2000 |title=Which Electoral Formula Is the Most Proportional? A New Look with New Evidence |journal=Political Analysis |volume=8 |issue=4 |pages=381–388 |doi=10.1093/oxfordjournals.pan.a029822 |url=http://www.kenbenoit.net/pdfs/PA84-381-388.pdf |access-date=2016-02-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180728202050/http://kenbenoit.net/pdfs/PA84-381-388.pdf |archive-date=2018-07-28 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite journal |last=Lijphart |first=Arend |year=1990 |title=The Political Consequences of Electoral Laws, 1945-85 |url=https://archive.org/details/sim_american-political-science-review_1990-06_84_2/page/481 |journal=The American Political Science Review |volume=84 |issue=2 |pages=481–496 |doi=10.2307/1963530|jstor=1963530 |s2cid=146438586 }}</ref> Додека фаворизирањето на големите партии ја намалува политичката фрафментација, ова може да се постигне и со поставување на цензус.

== Начин на распределба ==
По одредувањето на освоениот број гласови, за секоја листа се пресметуваат просеци или количници. Формулата за пресметување на количникот е<ref name="lijphart">{{citation|last=Lijphart|first=Arend|title=Electoral Laws and Their Political Consequences|volume=1|pages=170–179|year=2003|editor1-last=Grofman|editor1-first=Bernard|series=Agathon series on representation|contribution=Degrees of proportionality of proportional representation formulas|publisher=Algora Publishing|isbn=9780875862675|author-link=Arend Lijphart|editor2-last=Lijphart|editor2-first=Arend}} See in particular the section "Sainte-Lague", [https://books.google.com/books?id=o1dqas0m8kIC&pg=PA174 pp. 174–175].</ref>

:: <math>\text{количник} = \frac V {2s+1}</math>

каде што:

* ''V'' е бројот на гласови што го добила листата, а
* ''s'' бројот на мандати што го добила листата досега (во почетокот е 0 за сите листи).

===Пример===
Во овој пример, 230,000 гласови одлучуваат за распределба на 8 мандати помеѓу 4 партии. Бидејќи треба да се распределат 8 мандати, вкупните гласови на секоја партија се делат со 1, потоа со 3, 5 (а потоа доколку е потребно со 7, 9, 11, 13 и.т.н.) секој пат кога бројот на гласови е најголем за тековниот круг на пресметка.

За споредба, колоната „вистинска пропорција“ ги прикажува децималниот број на мандати што партијата би ги добила, пресметани во однос на добиените гласови. (На пример, 100,000/230,000&nbsp;&times;&nbsp;8&nbsp;=&nbsp;3.48.)

{| class="wikitable"
!''рунда''
''(1 мандат во рунда)''
!1
!2
!3
!4
!5
!6
!7
!Добиени мандати
(задебелено)
|-
|Партија A
мандати после рундата
|'''100,000'''
'''0+1'''
|33,333
1
|'''33,333'''
'''1+1'''
|20,000
2
|20,000
2
|'''20,000'''
'''2+1'''
|14,286
3
|'''3'''
|-
|Партија B
мандати после рундата
|80,000
0
|'''80,000'''
'''0+1'''
|26,667
1
|26,667
1
|'''26,667'''
'''1+1'''
|16,000
2
|'''16,000'''
'''2+1'''
|'''3'''
|-
|Партија C
мандати после рундата
|30,000
0
|30,000
0
|30,000
0
|'''30,000'''
'''0+1'''
|10,000
1
|10,000
1
|10,000
1
|'''1'''
|-
|Партија D
мандати после рундата
|20,000
0
|20,000
0
|20,000
0
|20,000
0
|20,000
0
|'''20,000'''
'''0+1'''
|6,667
1
|'''1'''
|}

Осумте најголеми количници (во секој круг на пресметка) се означени со ѕвездичка: од '''100,000''' до '''16,000'''; за секој од нив партијата добива по еден мандат. 

Лесен начин за извршување на пресметката е прикажан во табелата подолу: 

{| class="wikitable"
! Именител || /1 || /3 || /5 || Добиени мандати (*) || Вистинска пропорција
|-
|| Партија A || '''100,000*''' || '''33,333*''' || '''20,000*''' || align="center" | '''3'''
| align="center" | 3.5
|-
|| Партија B || '''80,000*'''  || '''26,667*''' || '''16,000*''' || align="center" | '''3'''
| align="center" | 2.8
|-
|| Партија C || '''30,000*'''  || 10,000  || 6,000  || align="center" | '''1'''
| align="center" | 1.0
|-
|| Партија D || '''20,000*'''   || 6,667  || 4,000   || align="center" | '''1'''
| align="center" | 0.7
|-
! colspan="4" |Вкупно !! align="center" |8 !! align="center" |8
|}


{| class="wikitable"
! colspan="2" rowspan="2" |Партија
! rowspan="2" |Гласови
! colspan="3" |Сент-Лагиев метод
|-
!Број на мандати
!Мандати %
| rowspan="6" |[[File:Sainte-Laguë method.svg|frameless]]
|-
| style="background:#D10000" |
|Партија A
|43.5%
|3
|37.5%
|-
| style="background:#0008A5" |
|Партија B
|34.8%
|3
|37.5%
|-
| style="background:#03AA00" |
|Партија C
|13.0%
|1
|12.5%
|-
| style="background:#820084" |
|Партија D
|8.7%
|1
|12.5%
|-
| colspan="2" |''ВКУПНО''
|''100%''
|''8''
|''100%''
|}

За споредба, доколку распределбата се врши според [[Донтов метод|Донтовиот метод]] партијата A ќе добие четири мандати и партијата D нема да добие ниту еден, што го одразува фаворизирањето на големите партии на Донтовиот метод.<ref name="lijphart" />

== Примена по земји ==
Вебстеровиот/Сент-Лагиевиот метод моментално се користи во [[Босна и Херцеговина]], [[Еквадор]], [[Индонезија]],<ref>{{cite news|date=28 May 2018|title=New votes-to-seats system makes elections 'fairer'|work=[[The Jakarta Post]]|url=https://www.thejakartapost.com/news/2018/05/28/new-votes-seats-system-makes-elections-fairer.html|access-date=19 April 2019}}</ref> [[Ирак]],<ref>{{Cite web |date=2013-11-04 |title=البرلمان العراقي يصوت بالإجماع على قانون الانتخابات ويرفع جلسته الى الخميس المقبل بعد قراءة قانون انتخابات كركوك |trans-title=The Iraqi House of Representatives votes for the electoral law and schedules next meeting to Thursday after approving Kirkuk's elections law |url=http://www.almadapress.com/Ar/news/20768/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%8A-%D9%8A%D8%B5%D9%88%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%89-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A7 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170923131521/http://www.almadapress.com/Ar/news/20768/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%8A-%D9%8A%D8%B5%D9%88%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%89-%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%A7 |archive-date=2017-09-23 |website=Almada Press}}</ref> [[Косово]], [[Латвија]], [[Непал]],<ref>[https://thehimalayantimes.com/nepal/sainte-lague-method-to-decide-pr-seats Sainte-Laguë method to decide PR seats, Ram Kumar Kamat, 2022]</ref> [[Нов Зеланд]], [[Норвешка]] и [[Шведска]]. Во [[Германија]] се користи на федерално ниво за [[Бундестаг]]от, и на ниво на сојузни држави за [[Ландтаг|законодавните домови]] во [[Баден-Виртемберг]], [[Баварија]], [[Бремен]], [[Хамбург]], [[Северна Рајна-Вестфалија]], [[Рајнска област-Пфалц]], и [[Ландтаг на Шлезвиг-Холштајн|Шлезвиг-Холштајн]].{{Citation needed|date=September 2021}} Во [[Данска]] се користи за нивелирање на местата во парламентот, со што се коригира диспропорционалноста на Донтовиот метод.<ref>{{Cite web|title=Danish Parliamentary Election Law|url=https://www.retsinformation.dk/eli/lta/2020/1260}}</ref>

== Наводи ==
{{наводи}}

{{Изборни системи}}

[[Категорија:Избори]]