Преглед на кодот на Тритиум

{{Инфокутија Изотоп|image=Tritium-Glowring - 320s.jpg|name=Тритиум, водород-3, T|alternate_names=водород-3, T, {{sup|3}}T|mass_number=3|symbol=H|num_neutrons=2|num_protons=1|abundance=[[Расеан радиоизотоп|10{{sup|−18}}]] во водород<ref>
 {{cite encyclopedia
 | title=Tritium
 | publisher=Encyclopædia Britannica
 | date=21 July 2023
 | url=https://www.britannica.com/science/tritium
 }}
</ref>|halflife=12.32&nbsp;години|decay_mode1=[[Бета-распад]]|decay_energy1=0.018590|decay_product=Хелиум-3|decay_symbol=He|decay_mass=3|mass=3.01604928|spin={{sfrac|1|2}}|excess_energy={{val|14,949.794|0.001}}|binding_energy={{val|8481.7963|0.0009}}}}{{Инфокутија Изотоп|image=Tritium-Glowring - 320s.jpg|name=Тритиум, водород-3, T|alternate_names=водород-3, T, {{sup|3}}T|mass_number=3|symbol=H|num_neutrons=2|num_protons=1|abundance=[[Расеан радиоизотоп|10{{sup|−18}}]] во водород<ref>
 {{cite encyclopedia
 | title=Tritium
 | publisher=Encyclopædia Britannica
 | date=21 July 2023
 | url=https://www.britannica.com/science/tritium
 }}
</ref>|halflife=12.32&nbsp;години|decay_mode1=[[Бета-распад]]|decay_energy1=0.018590|decay_product=Хелиум-3|decay_symbol=He|decay_mass=3|mass=3.01604928|spin={{sfrac|1|2}}|excess_energy={{val|14,949.794|0.001}}|binding_energy={{val|8481.7963|0.0009}}}}

'''Тритиум''' ({{Етимологија|grc|''τρίτος'' (trítos)|трет}} ) или '''водород-3''' (симбол '''T''' или '''{{Гинд|3}}H''') — редок и [[Радиоактивност|радиоактивен]] [[Изотопи на водородот|изотоп на водород]] со полураспад од ~ 12,3 години. [[Атомско јадро|Јадрото]] на тритиум (t, понекогаш наречено ''тритон'') содржи еден [[протон]] и два [[Неутрон|неутрони]], додека јадрото на заедничкиот изотоп [[Изотопи на водородот|водород-1]] (''протиум'') содржи еден протон и нема неутрони, а она на нерадиоактивен водород-2 (''деутериум'') содржи еден протон и еден неутрон. Тритиумот е најтешкиот изотоп на водород врзан за честички. Тој е еден од ретките нуклиди со посебно име. Употребата на името водород-3, иако посистематска, е многу поретка.

Природниот тритиум е исклучително редок на Земјата. [[Атмосфера|Атмосферата]] има само траги, формирани од заемното дејство на нејзините гасови со [[Космичко зрачење|космичките зраци]]. Може да се произведува вештачки со зрачење на [[литиум]] или керамички камчиња со литиум во [[јадрен реактор]] и е нуспроизвод со мало изобилство во нормалните операции на јадрените реактори.

Тритиумот се користи како извор на енергија во [[Радиолуминисценција|радиолуминисцентни]] светла за часовници, подобрувања на контрасти за огнено оружје, бројни инструменти и алати и новини како што се самоосветачките приврзоци за клучеви. Се користи во медицински и научни услови како радиотрасер. Тритиумот исто така се користи како гориво за [[Јадрено соединување|јадреното соединување]], заедно со повеќе изобилство деутериум, во реакторите токамак и во [[Водородна бомба|водородните бомби]]. Тритиумот комерцијално се користел и во бетаволтаични уреди како што се батериите нанотрициум.

== Историја ==
Тритиумот првпат бил откриен во 1934 година од страна на [[Ернест Радерфорд]], Марк Олифант и Пол Хартек по бомбардирањето на деутериум со деутрони (јадра на деутериум). Деутериумот е уште еден изотоп на водород, кој природно се јавува со изобилство од 0,015%. <ref>
{{Наведено списание|last=Oliphant|first=M.L.|last2=Harteck|first2=P.|author-link2=Paul Harteck|last3=Rutherford|first3=L.|author-link3=Ernest Rutherford|year=1934|title=Transmutation effects observed with heavy hydrogen|url=http://www.chemteam.info/Chem-History/Rutherford-1934a/Rutherford-1934a.html|journal=Nature|volume=133|issue=3359|page=413|bibcode=1934Natur.133..413O|doi=10.1038/133413a0|doi-access=free}}</ref> <ref>
{{Наведено списание|last=Oliphant|first=M.L.E.|last2=Harteck|first2=P.|author-link2=Paul Harteck|last3=Rutherford|first3=L.|author-link3=Ernest Rutherford|year=1934|title=Transmutation Effects Observed with Heavy Hydrogen|journal=Proceedings of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences|volume=144|issue=853|page=692|bibcode=1934RSPSA.144..692O|doi=10.1098/rspa.1934.0077|doi-access=free}}</ref> Нивниот експеримент не можел да го изолира тритиумот, кој првпат бил постигнат во 1939 година од [[Луис Алварес]] и Роберт Корног, кои исто така ја разбрале радиоактивноста на тритиумот. <ref>
{{Наведено списание|last=Alvarez|first=Luis|last2=Cornog|first2=Robert|author-link2=Robert Cornog|year=1939|title=Helium and Hydrogen of Mass 3|journal=Physical Review|volume=56|issue=6|page=613|bibcode=1939PhRv...56..613A|doi=10.1103/PhysRev.56.613}}</ref> <ref>
{{Наведена книга|url=https://archive.org/details/discoveringalvar0000alva|title=Discovering Alvarez: Selected works of Luis W. Alvarez, with commentary by his students and colleagues|last=Alvarez|first=Luis W.|last2=Trower|first2=W. Peter|publisher=University of Chicago Press|year=1987|isbn=978-0-226-81304-2|pages=[https://archive.org/details/discoveringalvar0000alva/page/26 26]–30|url-access=registration}}</ref> Вилард Либи во 1954 година препознал дека тритиумот може да се користи за радиометриско датирање на вода и [[вино]]. <ref>
{{Наведено списание|last=Kaufman|first=Sheldon|last2=Libby|first2=W.|year=1954|title=The natural distribution of tritium|journal=Physical Review|volume=93|issue=6|page=1337|bibcode=1954PhRv...93.1337K|doi=10.1103/PhysRev.93.1337}}</ref>

== Распаѓање ==
Полураспадот на тритиумот е наведен од Националниот институт за стандарди и технологија како {{Безпрелом|4,500 ± 8 денови}} ({{Безпрелом|12.32 ± 0.02 години}}) <ref>
{{Наведено списание|last=Lucas|first=L.L.|last2=Unterweger|first2=M. P.|year=2000|title=Comprehensive review and critical evaluation of the half-life of tritium|journal=[[Journal of Research of the National Institute of Standards and Technology]]|volume=105|issue=4|pages=541–549|doi=10.6028/jres.105.043|pmc=4877155|pmid=27551621}}</ref> - годишна стапка од приближно 5,5% годишно. Тритиумот се распаѓа во хелиум-3 со [[Бета-распад|бета-минус распаѓање]] како што е прикажано во оваа јадрена равенка:

: {| border="0"
|- style="height:2em;"
|{{nuclide|водород|3|}}&nbsp;||→&nbsp;||{{nuclide|link=yes|хелиум|3|}}&nbsp;||+&nbsp;||{{SubatomicParticle|link=yes|Electron}}&nbsp;||+&nbsp;||{{SubatomicParticle|link=yes|Electron Antineutrino}}
|}
<!-- simpler
:<chem>^3_1H \to ^3_2{He^+} + {e^-} + \bar{\nu}_e</chem>
-->
ослободување 18.6&nbsp;[[Електронволт|keV]] енергија во процесот. Кинетичката енергија на [[Електрон|електронот]] варира, со просек од 5,7&nbsp;keV, додека преостанатата енергија ја носи речиси незабележливото [[Електронско неутрино|електронско антинеутрино]]. [[Бета-честичка|Бета-честичките]] од тритиум можат да навлезат само околу 6 милиметри од воздух, и тие не се способни да минуваат низ мртвиот најнадворешен слој на човечката кожа.  Поради нивната ниска енергија во споредба со другите бета честички, количината на генерираното закочено зрачење е исто така помала. Невообичаено ниската енергија ослободена во распаѓањето на тритиум бета го прави распаѓањето (заедно со она на рениум-187) корисно за мерење на апсолутна маса на неутрино во лабораторија.

Ниската енергија на зрачењето на тритиум го отежнува откривањето на соединенијата означени со тритиум, освен со користење на броење на течна сцинтилација.

== Производство ==
=== Литиум ===
Тритиумот најчесто се произведува во [[Јадрен реактор|јадрено реактори]] со неутронско активирање на литиум-6. Ослободувањето и расејувањето на тритиум и хелиум произведени со цепење на литиум може да се случи во керамиката позната како одгледувачка керамика. Производството на тритиум од литиум-6 во таквата одгледувачка керамика е можно со неутрони од која било енергија, иако пресекот е поголем кога инцидентните неутрони имаат помала енергија, достигнувајќи повеќе од 900 [[Барн|барнови]] за топлински неутрони. Ова е егзотермна реакција, која дава 4,8&nbsp;[[Електронволт|MeV]]. <ref name="t-breeding">{{Наведено списание|last=Rubel|first=M.|date=2019|title=Fusion neutrons: tritium breeding and impact on wall materials and components of diagnostic systems|journal=Journal of Fusion Energy|volume=38|issue=3–4|pages=315–329|doi=10.1007/s10894-018-0182-1|doi-access=free}}</ref> За споредба, спојувањето на деутериум со тритиум ослободува околу 17,6&nbsp;MeV. За примена во предложените енергетски реактори за спојувањето, како што е ITER, се развиваат камчиња кои се состојат од литиумска керамика, вклучително Li{{Динд|2}}TiO{{Динд|3}} и Li{{Динд|4}}SiO{{Динд|4}}

: {{Нуклид|литиум|6|link=yes}} + [[Неутрон|n]] → {{Нуклид|хелиум|4|link=yes}} (2.05 MeV) + {{Нуклид|водород|3}} (2.75 MeV)

Високо-енергетските неутрони, исто така, можат да произведат тритиум од литиум-7 во ендотоплинска реакција, трошејќи 2,466&nbsp;MeV. Ова било откриено кога јадрената проба во замокот Браво во 1954 година дала неочекувано висок принос. <ref name="ieer">
{{Наведен извештај|access-date=15 September 2010}}</ref> Пред овој тест, погрешно се претпоставувало дека {{Нуклид|литиум|7}} би апсорбирал неутрон за да стане {{Нуклид|литиум|8}}, што би се намалило на бета до {{Нуклид|берилиум|8}}, кој пак би се распаднал на две {{Нуклид|хелиум|4}} јадра на вкупна временска рамка многу подолга од времетраењето на експлозијата.

: {{Нуклид|литиум|7|link=yes}} + [[Неутрон|n]] → {{Нуклид|хелиум|4|link=yes}} + {{Нуклид|водород|3}} + [[Неутрон|n]]

=== Бор ===
Високо-енергетските неутрони кои зрачат со [[Бор (елемент)|бор-10]], исто така повремено произведуваат тритиум: <ref>
{{Наведено списание|last=Jones|first=Greg|year=2008|title=Tritium Issues in Commercial Pressurized Water Reactors|journal=Fusion Science and Technology|volume=54|issue=2|pages=329–332|bibcode=2008FuST...54..329J|doi=10.13182/FST08-A1824}}</ref>

: {{Нуклид|бор|10|link=yes}} + n → 2 {{Нуклид|хелиум|4}} + {{Нуклид|водород|3}}

Почест резултат на зафаќање на неутрони на бор-10 е{{Гинд|7}}Li и една [[алфа-честичка]]. <ref>
{{Наведена мрежна страница|url=http://nuclearweaponarchive.org/Nwfaq/Nfaq12.html|title=Nuclear Weapons FAQ Section 12.0 Useful Tables|last=Sublette|first=Carey|date=17 May 2006|publisher=Nuclear Weapons Archive|accessdate=19 September 2010}}</ref>

Особено во реакторите со вода под притисок кои само делумно ги термализираат неутроните, заемното дејство помеѓу релативно брзите неутрони и [[Борна киселина|борната киселина]] додадена како хемиска обвивка произведува мали, но незанемарливи количини на тритиум.

=== Деутериум ===
Тритиумот се произведува и во реактори со умерена тешка вода секогаш кога јадрото на деутериум фаќа неутрон. Оваа реакција има мал пресек на апсорпција, што ја прави [[Тешка вода|тешката вода]] добар модератор на неутрони, а се произведува релативно малку тритиум. И покрај тоа, чистењето на тритиумот од модераторот може да биде пожелно по неколку години за да се намали ризикот од негово бегство во околината. „Објектот за отстранување на тритиум“ на Ontario Power Generation е способен да преработи до 2,500 тони тешка вода годишно, и одвојува околу 2,5 килограми од тритиум, што го прави достапен за други намени. <ref>
{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nuclearfaq.ca/cnf_sectionD.htm#x5|title=Section D: Safety and Liability – How does Ontario Power Generation manage tritium production in its CANDU moderators?|last=Whitlock|first=Jeremy|publisher=Canadian Nuclear FAQ|accessdate=19 September 2010}}</ref> Реакторите CANDU обично произведуваат 130 грама од тритиум годишно, кој се обновува во капацитетот за обновување на тритиум во Дарлингтон (DTRF) прикачен на MW {{sub|electric}} нуклеарна станица за производство од Дарлингтон во Онтарио од 3.512 MW. Вкупното производство во ДТРФ помеѓу 1989 и 2011 година 42,5 килограми – со активност од {{Convert|409|MCi}} : во просек околу 2 килограми годишно. <ref>{{Наведено списание|last=Pearson|first=Richard J.|last2=Antoniazzi|first2=Armando B.|last3=Nuttall|first3=William J.|date=November 2018|title=Tritium supply and use: a key issue for the development of nuclear fusion energy|journal=[[Fusion Engineering and Design]]|publisher=Elsevier|volume=136|pages=1140–1148|bibcode=2018FusED.136.1140P|doi=10.1016/j.fusengdes.2018.04.090|doi-access=free}}</ref>

Апсорпциониот пресек на деутериум за топлинските неутрони е околу 0,52 [[Барн|милибарни]], додека оној на кислород-16 ({{Гинд|16}}O) е околу 0,19 милибарни и оној на кислород-17 ({{Гинд|17}}O) е околу 240 милибарни. Додека {{Гинд|16}}O е далеку најчестиот изотоп на кислородот и во природниот кислород и во тешката вода; во зависност од методот на одвојување на изотопи, тешката вода може да биде малку побогата со {{Гинд|17}}O и C, непожелен долговечен бета емитер, од {{Гинд|17}}O) тие се нето „потрошувачи на неутрони“ и затоа се непожелни во модератор на реактор на природен ураниум кој треба да ја одржува ниската апсорпција на неутроните надвор од ниската апсорпција на неутроните. Некои капацитети кои отстрануваат тритиум, исто така, ја отстрануваат (или барем ја намалуваат содржината на) {{Гинд|17}}O и {{Гинд|18}}O, кои можат - барем во принцип - да се користат за означување на изотоп.

Индија, која исто така има голема флота на реактори за тешка вода под притисок (првично технологија CANDU, но откако била интигенизирана и дополнително развиена технологија IPHWR ), исто така отстранува барем дел од тритиумот произведен во модераторот/течноста за ладење на своите реактори, но поради природата на двојна употреба на тритиумот и индиската програма за јадрена бомба, помалку информации за ова се јавно достапни отколку во Канада.

=== Јадрено цепење ===
Тритиумот е невообичаен производ од [[јадрено цепење]] на [[ураниум-235]], плутониум-239 и ураниум-233, со производство од околу еден атом на 10{{sup|4}}  [[јадрено цепење]]. <ref name="anl">
{{Наведена мрежна страница|url=http://www.ead.anl.gov/pub/doc/tritium.pdf|title=Tritium (Hydrogen-3) – Human Health Fact sheet|date=August 2005|publisher=[[Argonne National Laboratory]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20100208152633/http://www.ead.anl.gov/pub/doc/tritium.pdf|archive-date=8 February 2010|accessdate=19 September 2010}}</ref>  Главните патишта за производство на тритиум вклучуваат тројно цепење. Ослободувањето или обновувањето на тритиумот треба да се земе предвид при работата на [[Јадрен реактор|јадрените реактори]], особено при преработката на јадреното гориво и складирањето на потрошеното јадрено гориво . Производството на тритиум не е цел, туку несакан ефект. Се испушта во атмосферата во мали количини од некои јадрени централи. <ref name="National Academies Press">
{{Наведена книга|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK201991/|title=Effluent Releases from Nuclear Power Plants and Fuel-Cycle Facilities|date=29 March 2012|publisher=National Academies Press (US)|language=en}}</ref> Волоксидацијата е опционален дополнителен чекор во јадрена повторна обработка што ги отстранува испарливите производи на фисија (како што се сите изотопи на водород) пред да започне воден процес. Ова во принцип би овозможило економско обновување на произведениот тритиум, но дури и ако тритиумот се отстранува само и не се користи, тој има потенцијал да ја намали контаминацијата со тритиум во користената вода, намалувајќи ја радиоактивноста што се ослободува кога водата се испушта бидејќи тритиираната вода не може да се отстрани од „обична“ вода освен со одвојување на изотоп.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:right;"
|+Годишно испуштање на тритиум од јадрени постројки<ref name="Policy">{{cite web|url=https://www.meti.go.jp/english/earthquake/nuclear/decommissioning/pdf/202104_bp_breifing.pdf#page=29|title=Basic policy on handling of the ALPS treated water|date=13 April 2021|publisher=Ministry of Economy, Trade and Industry}}</ref><div class="floatright">{{v|t|e|template=Annual discharge of tritium from nuclear facilities}}</div>
!Место
!Јадрен објект
!Најблиска
вода
!Течност
([[Бекерел|TBq]])
!Steam
(TBq)
!Вкупно
(TBq)
!Вкупно
([[Милиграм|mg]])
!year
|-
| style="text-align:left" |{{flag|United Kingdom}}
| style="text-align:left" |[[ Јадрена централа Хајшам]] B
| style="text-align:left" |[[Ирско Море]]
|396 
|2.1
|398
|1,115
|2019
|-
| style="text-align:left" |{{flag|United Kingdom}}
| style="text-align:left" |[[Селафилд]]
| style="text-align:left" |[[Ирско Море]]
|423 
|56 
|479
|1,342
|2019
|-
| style="text-align:left" |{{flag|Romania}}
| style="text-align:left" |[[ Јадрена централа Черна Вода]] Unit 1
| style="text-align:left" |[[Црно Море]] 
|140 
|152
|292
|872
|2018
|-
| style="text-align:left" |{{flag|France}}
| style="text-align:left" |[[Ла Аг]]
| style="text-align:left" |[[Англиски канал]]
|11,400 
|60
|11,460
|32,100
|2018
|-
| style="text-align:left" |{{flag|South Korea}}
| style="text-align:left" |[[ Јадрена централа Волсонг]]
| style="text-align:left" |[[Јапонско Море]]
|107 
|80.9
|188
|{{#expr:188 * (3.57) round 0}}
|2020<ref>{{cite web|url=http://npp.khnp.co.kr/synap/skin/doc.html?fn=161941583428077.pdf&rs=/upload_data/Synap/BBS_0000032/|title=2020년도 원전주변 환경방사능 조사 및 평가보고서|date=26 April 2021|publisher=Korea Hydro & Nuclear Power|page=25|trans-title=2020 Environmental Radiation Survey and Evaluation Report Around Nuclear Power Plant|accessdate=2025-02-16|archive-date=2021-11-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20211108103617/http://npp.khnp.co.kr/synap/skin/doc.html?fn=161941583428077.pdf&rs=%2Fupload_data%2FSynap%2FBBS_0000032%2F|url-status=dead}} (table 8)</ref>
|-
| style="text-align:left" |{{flag|Taiwan}}
| style="text-align:left" |[[ Јадрена централа Маншан]]
| style="text-align:left" |[[Лусонски Проток]]
|35 
|9.4
|44
|123
|2015
|-
| style="text-align:left" |{{flag|China}}
| style="text-align:left" |[[Јадрена централа Фучинг]]
| style="text-align:left" |[[Тајвански Проток]]
|52 
|0.8
|52
|146
|2020
|-
| style="text-align:left" |{{flag|China}}
| style="text-align:left" |[[Sanmen Nuclear Power Station]]
| style="text-align:left" |[[East China Sea]]
|20 
|0.4
|20
|56
|2020
|-
| style="text-align:left" |{{flag|Canada}}
| style="text-align:left" |[[ Јадрена централа Брус]] A, B
| style="text-align:left" |[[Големи Езера]]
|756 
|994
|1,750
|4,901
|2018
|-
| style="text-align:left" |{{flag|Canada}}
| style="text-align:left" |[[ Јадрена централа Дарлингтон]]
| style="text-align:left" |[[Големи Езера]]
|  220 
|210
|430
|1,204
|2018
|-
| style="text-align:left" |{{flag|Canada}}
| style="text-align:left" |[[ Јадрена централа Пикеринг]] Units 1-4
| style="text-align:left" |[[Големи Езера]] 
|140 
|300
|440
|1,232
|2015
|-
| style="text-align:left" |{{flag|United States}}
| style="text-align:left" |[[ Јадрена централа Кањон]] Units1, 2
| style="text-align:left" |[[Pacific Ocean]]
|82 
|2.7
|84
|235
|2019
|}
==== Фукушима Даичи ====
Во јуни 2016 година, работната група за тритиумска вода објавила извештај  за статусот на тритиум во тритиумската вода во јадрената централа Фукушима Даичи, како дел од разгледувањето на опциите за конечно отстранување на складираната контаминирана вода за ладење. Извештајот изнел дека одржувањето на тритиум на лице место во март 2016 година изнесува 760&nbsp;[[Бекерел|TBq]] (еквивалентно на 2,1&nbsp;g тритиум или 14&nbsp;mL чиста тритиирана вода) во вкупно 860.000&nbsp;m{{Гинд|3}} складирана вода. Овој извештај, исто така, ја идентификувал намалената концентрација на тритиум во водата извлечена од зградите итн. за складирање, со фактор од десет пад во текот на разгледаните пет години (2011-2016), 3.3&nbsp;MBq/L до 0,3&nbsp;MBq/L (по корекција за 5% годишно распаѓање на тритиум).

Според извештајот на експертската комисија која го разгледувала најдобриот пристап за справување со ова прашање, „''Тритиумот може да се одвои теоретски, но не постои практична технологија за сепарација на индустриско ниво''“. Според комисијата, се вели дека „''контролираното ослободување од околината е најдобриот начин за третирање на водата со ниска концентрација на тритиум''“. <ref>
{{Наведена мрежна страница|url=http://fukushima-diary.com/2013/12/jp-gov-no-drastic-technology-to-remove-tritium-was-found-in-internationally-collected-knowledge/|title=JP Gov "No drastic technology to remove Tritium was found in internationally collected knowledge"|date=December 2013|work=Fukushima Diary}}</ref> По кампањата за информирање на јавноста спонзорирана од јапонската влада, постепеното ослободување во морето на тритираната вода започнало на 24 август 2023 година и е прво од четирите изданија до март 2024 година. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-66610977|title=The science behind the Fukushima waste water release|date=2023-08-26|access-date=2023-12-19|language=en-GB}}</ref> Целиот процес ќе трае „децениски“ додека не заврши. <ref>{{Наведени вести|title=Rosy-cheeked face of tritium dropped from Fukushima's publicity drive|last=McCurry|first=Justin|date=16 April 2021|work=[[the Guardian]]|page=29}}</ref> Кина реагирала со протест. <ref>{{Наведени вести|url=https://www.washingtonpost.com/world/2021/04/14/china-japan-fukushima-water-drink/|title=China to Japanese official: If treated radioactive water from Fukushima is safe, 'please drink it' - The Washington Post|work=[[The Washington Post]]}}</ref> <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://thediplomat.com/2021/04/japan-faces-growing-pressure-to-rethink-releasing-fukushimas-wastewater-into-ocean/|title=Japan Faces Growing Pressure to Rethink Releasing Fukushima's Wastewater into Ocean}}</ref> Меѓународната агенција за атомска енергија го одобрила планот. Ослободената вода се разредува за да се намали концентрацијата на тритиум на помалку од 1500 Bq/L, далеку под границата препорачана во водата за пиење од СЗО. <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3129412/why-japan-going-dump-radioactive-water-fukushima-nuclear-plant|title=Why is Japan dumping radioactive water at sea?|date=13 April 2021}}</ref>

=== Хелиум-3 ===
[[Распаден производ|Распа]]<nowiki/>натиот производ на тритиум, хелиум-3, има многу голем пресек (5330 barns) за реакција со топлински неутрони, исфрлајќи протон; оттука, тој брзо се претвора назад во тритиум во [[Јадрен реактор|јадрени реактори]]. <ref>
{{Наведена мрежна страница|url=http://web.mit.edu/8.13/www/tgm-neutron-detectors.pdf|title=Helium-3 neutron proportional counters|work=mit.edu|publisher=Massachusetts Institute of Technology|archive-url=https://web.archive.org/web/20041121073851/http://web.mit.edu/8.13/www/tgm-neutron-detectors.pdf|archive-date=21 November 2004}}</ref>

: {{Нуклид|хелиум|3}} + n → {{Нуклид|водород|1}} + {{Нуклид|водород|3}}

=== Космички зраци ===
Тритиумот природно се јавува поради [[Космичко зрачење|космичките зраци]] кои се во заемно дејство со атмосферските гасови. Во најважната реакција за природно производство, брз неутрон (кој мора да има енергија поголема од 4,0&nbsp;[[Електронволт|MeV]] <ref>
{{Наведена мрежна страница|url=https://fas.org/sgp/othergov/doe/lanl/lib-www/la-pubs/00320217.pdf|title=An evaluation of the neutron and gamma-ray production cross-sections for nitrogen|last=Young|first=P.G.|last2=Foster|first2=D.G. Jr.|date=September 1972|publisher=[[Los Alamos Scientific Laboratory]]|accessdate=19 September 2010}}</ref> ) комуницира со атмосферскиот [[азот]]:

: {{Нуклид|азот|14}} + n → {{Нуклид|јаглерод|12}} + {{Нуклид|водород|3}}

Во светот, производството на тритиум од природни извори е 148 пета[[Бекерел|бекерели]] годишно. Глобалниот рамнотежен инвентар на тритиум создаден од природни извори останува приближно константен на 2.590&nbsp;петабекерели. Ова се должи на фиксната стапка на производство и загубите сразмерни на залихите. <ref name="physics.isu.edu-RIN-Tritium">
{{Наведена мрежна страница|url=http://www.physics.isu.edu/radinf/tritium.htm|title=Tritium information section|series=Radiation Information Network|publisher=Idaho State University|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303184224/http://www.physics.isu.edu/radinf/tritium.htm|archive-date=3 March 2016}}</ref>

=== Историја на производство ===

==== САД ====
Тритиум за американско [[јадрено оружје]] се произведувало во специјални реактори за тешка вода на место на реката Савана до нивното затворање во 1988 година. Со Договорот за намалување на стратешкото оружје (СТАРТ) по завршувањето на [[Студена војна|Студената војна]], постојните резерви биле доволни за новиот, помал број јадрени оружја некое време.

Во САД од 1955 до 1996 година биле произведени 225 килограми тритиум.{{Efn|Вкупното американско производство на тритиум од 1955 година изнесува околу 225&nbsp;килограми, од кои околу 150&nbsp;килограми се распаднале во хелиум-3, оставајќи тековен залихи од околу 75&nbsp;кг тритиум. - Зерифи и Сковил
(1996)<ref name="IEER Production">
{{cite web
 |last1=Zerriffi |first1=Hisham
 |last2=Scoville |first2=Herbert Jr.
 |date=January 1996
 |title=Tritium: The environmental, health, budgetary, and strategic effects of the Department of Energy's decision to produce tritium
 |page=5  |language=en
 |publisher=[[Institute for Energy and Environmental Research]]
 |url=http://www.ieer.org/wp/wp-content/uploads/downloads/2012/05/Tritium_1996_Zerriffi.pdf
 |access-date=6 September 2018
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141016031739/http://www.ieer.org/wp/wp-content/uploads/downloads/2012/05/Tritium_1996_Zerriffi.pdf
 |archive-date=16 October 2014
}}
</ref>}} Бидејќи постојано се распаѓа во хелиум-3, вкупната преостаната количина била околу 75 килограми (165 lb) во времето на извештајот и околу 16 килограми (35 lb) од 2023 година.

Производството на тритиум било обновено со зрачење на шипки што содржат [[литиум]] (заменувајќи ги вообичаените контролни шипки што содржат [[Бор (елемент)|бор]], [[кадмиум]] или [[хафниум]]), во реакторите на комерцијалната јадрена централа „Ватс Бар“ од 2003 до 2005 година, проследено со екстракција на тритиум од „Ноемвриската екстракција“ на почетокот на тритиумот во 2006. <ref>
{{Наведена мрежна страница|url=http://www.srs.gov/general/programs/dp/index.htm|title=Defense Programs|publisher=U.S. Department of Energy|accessdate=20 March 2013}}</ref> <ref>
{{Наведена мрежна страница|url=http://www.srs.gov/general/news/factsheets/tef.pdf|title=Tritium Extraction Facility|date=December 2007|series=Factsheets|publisher=U.S. Department of Energy|accessdate=19 September 2010}}</ref> Истекувањето на тритиум за време на работата на реакторот го ограничува бројот што може да се користи во кој било реактор без да се надминат максимално дозволените нивоа на тритиум во течноста за ладење. <ref>
{{Наведена изјава за печат|title=GAO finds problems in tritium production|url=http://www.armscontrol.org/act/2010_11/GAOTritium}}</ref>

== Својства ==
Тритиумот има [[атомска маса]] од {{Вред|3.01604928}}  Da. Дијатомски тритиум ({{Хем2|T2}} или{{Хем2|^{3}H2}}) е гас на [[Стандардни услови|стандардна температура и притисок]]. Во комбинација со [[кислород]], формира тритиирана вода ({{Хем2|^{3}H2O}}).

Во споредба со водородот во неговиот природен состав на Земјата, тритиумот има повисока [[точка на топење]] (20,62&nbsp;К наспроти 13,99&nbsp;К), повисока [[точка на вриење]] (25.04&nbsp;К наспроти 20.27&nbsp;К), повисока критична температура (40,59&nbsp;К наспроти 32,94&nbsp;К) и повисок критичен притисок (1,8317&nbsp;MPa наспроти 1,2858&nbsp;MPa). <ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/source/hsdb/6467#section=Chemical-Physical-Properties&fullscreen=true|title=Hazardous Substances Data Bank (HSDB): 6467|last=PubChem|work=pubchem.ncbi.nlm.nih.gov|language=en|accessdate=2023-02-27}}</ref>

Специфичната активност на тритиум е 3.57×10<sup>14</sup> Bq/g. <ref>
{{Наведен извештај|access-date=20 March 2013}}</ref>

Тритиумот е истакнат во студиите за [[јадрено соединување]] поради неговиот поволен пресек на реакција и големата количина на енергија (17,6&nbsp;MeV) произведен преку неговата реакција со деутериум:

: {{Нуклид|водород|3}} + {{Нуклид|водород|2}} → {{Нуклид|хелиум|4}} + [[Неутрон|n]]

Сите атомски јадра содржат протони како нивни единствени наелектризирани честички. Затоа тие се одбиваат еден со друг затоа што како се одбиваат ([[Кулонов закон]] ). Меѓутоа, ако атомите имаат доволно висока температура и притисок (на пример, во јадрото на Сонцето), тогаш нивните случајни движења можат да ја надминат таквата одбивност и тие можат да се приближат доволно за да стапи на сила [[Силно заемодејство|силното заемодејство]], спојувајќи ги во потешки атоми.

Јадрото на тритиум (тритон), кое содржи еден протон и два неутрони, има ист набој како и секое водородно јадро и го доживува истото електростатско одбивање кога е блиску до друго јадро. Меѓутоа, неутроните во тритонот го зголемуваат привлечното силно заемдејство кога е доволно блиску до друго јадро. Како резултат на тоа, тритиумот може полесно да се спои со други светлосни атоми, отколку обичниот водород.

Истото важи, иако во помала мера, за деутериумот. Ова е причината зошто [[Кафеаво џуџе|кафеавите џуџиња]] („неуспешни“ ѕвезди) не можат да спојат нормален водород, но тие спојуваат мало малцинство јадра на деутериум.
[[Податотека:Gaseous_tritium_light_source.jpg|десно|мини| [[Радиолуминисценција|Радиолуминисцентни]] {{Convert|1.8|Ci|GBq}}  {{Convert|6|x|0.2|in|mm}} вијалите со тритиум се тенки стаклени вијали исполнети со тритиум гас чии внатрешни површини се обложени со фосфор . Вијалата прикажана овде е сосема нова.]]
Како и другите изотопи на [[водород]], тритиумот е тешко да се ограничи. Гумата, пластиката и некои видови челик се донекаде пропустливи. Ова предизвикува загриженост дека доколку тритиумот се користи во големи количини, особено за реактори за јадрено соединување, тој може да придонесе за радиоактивна контаминација, иако неговиот краток полураспад треба да спречи значително долгорочно акумулирање во атмосферата.

Високите нивоа на тестирање на атмосферско јадрено оружје што се случиле пред донесувањето на Договорот за делумна забрана за јадрени тестови се покажале како неочекувано корисни за океанографите. Високите нивоа на тритиум оксид внесен во горните слоеви на океаните се користат во годините оттогаш за да се измери стапката на мешање на горните слоеви на океаните со нивните пониски нивоа.

== Здравствени ризици ==
Бидејќи тритиумот е нискоенергетски [[Бета-честичка|бета (β) емитер]], тој не е опасен однадвор (неговите β честички не можат да навлезат во кожата), но може да претставува опасност од зрачење ако се вдишува, се проголта преку храна или вода или се прими преку кожата. <ref>
{{Наведен извештај|access-date=21 September 2008}}</ref>  <ref name="US-NRC-Trit-Bkg">
{{Наведен извештај|access-date=10 February 2012}}</ref>  <ref>{{Наведено списание|last=Travis|first=C.C.|date=1984|title=Metabolism of organically-bound tritium|url=https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/16/045/16045522.pdf?r=1|journal=Oak Ridge National Laboratory|via=IAEA}}</ref>

Организмите можат да заземат H{{Гинд|3}}HO, како што би H{{Динд|2}}O. <ref>{{Наведено списание|last=Bhatia|first=A.L.|date=2005|title=Impact of low-level radiation with special reference to tritium in environment|url=https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/36/113/36113778.pdf?r=1|journal=ISRE04. Proceedings of the Third International Symposium on Radiation Education|via=IAEA}}</ref> Растенијата го претвораат H{{Гинд|3}} HO во органски врзан тритиум (OBT) и ги консумираат животните. H{{Гинд|3}}HO се задржува кај луѓето околу 12 дена, при што мал дел од него останува во телото. <ref name=":0">{{Наведено списание|last=Van Den Hoek|first=J.|last2=Gerber|first2=G.B.|last3=Kirchmann|first3=R.|date=1986|title=Similarities and differences in the transfer of Tritium and Carbon-14 along the food chain|url=https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/17/054/17054687.pdf?r=1|journal=Emergency Planning and Preparedness for Nuclear Facilities|via=IAEA}}</ref> Тритиумот може да се пренесе по синџирот на исхрана додека еден организам се храни со друг, иако метаболизмот на OBT е помалку разбран од оној на H{{Гинд|3}}HO. Тритиумот може да се вклучи во молекулите на [[РНК]] и [[ДНК]] во организмите што може да доведе до соматски и генетски влијанија. Овие можат да се појават во подоцнежните генерации. <ref>{{Наведено списание|last=Šimek|first=Dalibor|last2=Dubšek|first2=Frantisek|date=1997|title=Tritium in liquid releases on nuclear power plants with VVER and PWR reactors and some ways to solutions of its reduction|url=https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/29/006/29006324.pdf|journal=Proceedings of the 2nd International Symposium on Safety and Reliability Systems of PWRS and VVERs|via=IAEA}}</ref>

H{{Гинд|3}}HO има краток [[Полувреме на елиминација|биолошки полуживот]] во човечкото тело од 7 до 14&nbsp;денови, што истовремено ги намалува вкупните ефекти од ингестијата со еден инцидент и исклучува долгорочна [[биоакумулација]] на H{{Гинд|3}}HO од околината. <ref name="j1">
{{Наведено списание|last=Singh|first=V. P.|last2=Pai|first2=R. K.|last3=Veerender|first3=D. D.|last4=Vishnu|first4=M. S.|last5=Vijayan|first5=P.|last6=Managanvi|first6=S. S.|last7=Badiger|first7=N. M.|last8=Bhat|first8=H. R.|year=2010|title=Estimation of biological half-life of tritium in coastal region of India|journal=Radiation Protection Dosimetry|volume=142|issue=2–4|pages=153–159|doi=10.1093/rpd/ncq219|pmid=20870665}}</ref> Биолошкиот полураспад на тритиираната вода во човечкото тело, што е мерка за обртот на водата во телото, варира во зависност од сезоната. Проучувањата за биолошкиот полураспад на професионалните работници со зрачење за бесплатен воден тритиум во крајбрежниот регион на [[Карнатака]], Индија, покажуваат дека биолошкиот полуживот во зима е двојно поголем од оној на летото. Доколку постои сомневање или познато за изложеност на тритиум, пиењето незагадена вода ќе помогне да се замени тритиумот од телото. Зголеменото потење, мокрење или дишење може да му помогне на телото да ја исфрли водата, а со тоа и тритиумот содржан во неа. Сепак, треба да се внимава да не резултира ниту дехидрација ниту трошење на [[Електролит|електролитите]] во телото, бидејќи здравствените последици од тие работи (особено на краток рок) може да бидат потешки од оние на изложеноста на тритиум.

== Загадување на животната средина ==
Тритиум протекувал од 48 до 65 јадрени местоположби во САД. Во еден случај, водата што протекувала содржела 7,5 микрокири тритиум на литар, што е 375 пати повеќе од денешната граница на EPA за вода за пиење и 28 пати од препорачаната граница на [[Светска здравствена организација|Светската здравствена организација]].  Ова е еквивалентно на 0.777 нанограми по литар (5.45×10<sup>−8</sup> gr/imp gal)  или приближно 0,8 делови на трилион.

: {| class="wikitable"
|+ Tritium drinking water limits by country<ref>
 {{cite web
 |url=http://nuclearsafety.gc.ca/eng/resources/health/tritium/tritium-in-drinking-water.cfm
 |title=Tritium in drinking water
 |publisher=[[Canadian Nuclear Safety Commission]]
 |date=3 February 2014
 |access-date=23 February 2017
 }}
</ref>
!valign="bottom"| Земја
!valign="bottom"| Дозволен лимит<br/>(Bq/L)
!valign="bottom"| Еквивалентна доза<br />([[microsievert|μSv]]/year){{efn|Based on ICRP Report 30 calculation: {{val|1.8e-11|u=Sv/Bq}}, {{val|730|u=L/year}}, {{val|1e6|u=μSv/Sv}}; quoted in <ref>{{cite web |title=Standards and Guidelines for Tritium in Drinking Water (INFO-0766) |url=https://nuclearsafety.gc.ca/eng/resources/health/tritium/standards-and-guidelines-for-tritium-in-drinking-water.cfm |website=Canadian Nuclear Safety Commission |language=en |date=3 February 2014}}</ref> }}
|-
| Австралија
|align="right"| 76,103{{efn|This figure is derived from the guideline dose of 1&nbsp;mSv per year from all sources of radiation in drinking water in The Australian Drinking Water Guidelines 6, assuming that tritium is the only radionuclide present in the water.<ref name="The Australian Drinking Water Guidelines 6">
 {{cite web
 |date=March 2015
 |title=Australian Drinking Water Guidelines 6
 |page=98  |language=en
 |publisher= National Health and Medical Research Council, National Resource Management Ministerial Council, Commonwealth of Australia, Canberra
 |url=https://www.nhmrc.gov.au/file/16934/download?token=gAKh3uQk
 }}</ref>}}
|1,000
|-
| Јапонија
|align="right"| 60,000
|{{#expr:60000 * 1.8 / 1e11 * 730 * 1e6 round 2}}
|-
| Финска
|align="right"| 30,000
|{{#expr:30000 * 1.8 / 1e11 * 730 * 1e6 round 2}}
|-
| Светска здаствена организација
|align="right"| 10,000
|{{#expr:10000 * 1.8 / 1e11 * 730 * 1e6 round 2}}
|-
| Швајцарија
|align="right"| 10,000
|{{#expr:10000 * 1.8 / 1e11 * 730 * 1e6 round 2}}
|-
| Русија
|align="right"| 7,700
|{{#expr:7700 * 1.8 / 1e11 * 730 * 1e6 round 2}}
|-
| Канада 
|align="right"| 7,000
|{{#expr:7000 * 1.8 / 1e11 * 730 * 1e6 round 2}}
|-
| САД
|align="right"| 740
|{{#expr:740 * 1.8 / 1e11 * 730 * 1e6 round 2}}
|-
| Норвешка
|align="right"| 100<ref>
 {{cite web  |url=https://lovdata.no/dokument/SF/forskrift/2015-07-03-870
 |title=Forskrift om visse forurensende stoffer i næringsmidler
 |language=no
 |publisher=[[Lovdata]]
 |date=10 July 2015
 |access-date=7 January 2023
 }}</ref>
|{{#expr:100 * 1.8 / 1e11 * 730 * 1e6 round 2}}
|-
|}

Американската јадрена регулаторна комисија наведува дека во нормална работа во 2003 година, 56 водопритисочни реактори спуштиле 40,600 кири од тритиум (максимум: 2,080 кири; минимум: 0,1 кири; просек: 725 кири) и 24 реактори за врела вода ослободени 666 кири (максимум: 174; минимум: 0&nbsp;Ci; просек: 27,7), во течни ефлуенти. 40,600 кири тритиум тежат околу 4,207 грама .

=== Регулаторни граници ===
Законските граници за тритиум во питката вода варираат во голема мера од земја до земја. Некои бројки се дадени подолу:

Американската граница резултира со доза од 4,0&nbsp;[[Рем (единица)|милиреми]] (или 40&nbsp;микро [[Сиверт|сиверти]] во [[Меѓународен систем на мерни единици|единици SI]]) годишно по EPA регулатива 40CFR141, и се заснова на застарени стандарди за пресметување на дози од Прирачникот за Национално биро за стандарди 69 околу 1963 година. Четири милиреми годишно се околу 1,3% од природното позадинско зрачење (~ 3&nbsp;mSv). За споредба, еквивалентната доза на банана (BED) е поставена на 0,1&nbsp;μSv, така што законската граница во САД е поставена на 400 BED. Уредените стандарди за пресметување на дозата врз основа на Извештајот на Меѓународната комисија за радиолошка заштита 30 и користени во Регулативата НРЦ 10CFR20 резултираат со доза од 0,9&nbsp;милирем (9&nbsp;μSv) годишно на 740&nbsp;Bq/L (20&nbsp;nCi/L).

== Употреба ==

=== Радиометриски анализи во биологијата и медицината ===
[[Податотека:TritiationPyridine.svg|лево|класа=skin-invert-image|мини|268x268пкс| Делумна трицијација на [[пиридин]] ({{Хем2|C5H5N}} . Катализаторот не е прикажан.]]
'''Тритицијата''' на кандидатите за лекови овозможува детална анализа на нивната апсорпција и [[метаболизам]]. <ref>{{Наведено списание|last=Kopf|first=Sara|last2=Bourriquen|first2=Florian|last3=Li|first3=Wu|last4=Neumann|first4=Helfried|last5=Junge|first5=Kathrin|last6=Beller|first6=Matthias|date=2022|title=Recent Developments for the Deuterium and Tritium Labeling of Organic Molecules|journal=Chemical Reviews|volume=122|issue=6|pages=6634–6718|doi=10.1021/acs.chemrev.1c00795|pmid=35179363|doi-access=free}}</ref> Тритиумот се користел и за биолошки радиометриски анализи, во процес сличен на [[Радиојаглеродно датирање|радиојаглеродното датирање]]. На пример, [<sup>3H</sup>] ретинил ацетат бил проследен низ телата на стаорци. <ref name="green20">{{Наведено списание|last=Green|first=Joanne Balmer|last2=Green|first2=Michael H.|year=2020|title=Vitamin A Absorption Determined in Rats Using a Plasma Isotope Ratio Method|journal=The Journal of Nutrition|volume=150|issue=7|pages=1977–1981|doi=10.1093/jn/nxaa092|pmc=7330459|pmid=32271921}}</ref>

=== Самонапојувачко осветлување ===
[[Податотека:Tritium-watch.jpg|десно|мини| Швајцарски воен часовник осветлено со тритиум]]
Бета честичките од мали количини тритиум предизвикуваат хемикалии наречени ''фосфор'' да светат. Оваа [[радиолуминисценција]] се користи во самонапојувачки уреди за осветлување наречени ''беталајт'', кои се користат за ноќно осветлување на нишани за огнено оружје, часовници, знаци за излез, светла на карти, навигациски компаси (како што се воени компаси за тековна употреба на САД M-1950), ножеви и разни други уреди. {{Efn|Тритиумот ја замени радиолуминисцентна боја што содржи [[радиум]] во оваа употреба. Изложеноста на [[радиум]] предизвикува [[рак на коските]], а неговата случајна употреба е забранета во повеќето земји со децении.}}  Од 2000 година, комерцијалната побарувачка за тритиум е 400 грама годишно, а цената е 30.000 долари по грам <ref>
{{Наведен извештај|access-date=1 August 2010}}</ref> или повеќе. <ref>{{Наведено списание|last=Jassby|first=Daniel|date=2022-05-25|title=The Quest for Fusion Energy|url=https://inference-review.com/article/the-quest-for-fusion-energy|journal=Inference|language=en|volume=7|issue=1}}</ref>

=== Нуклеарно оружје ===
Тритиумот е важна компонента во јадреното оружје; се користи за подобрување на ефикасноста и родноста на [[Јадрено оружје|јадреното оружје]]  и фазите на јадрено цепење на [[Водородна бомба|водородните бомби]] во процес познат како „засилување“, како и во надворешните неутронски иницијатори за такво оружје.

==== Неутронски иницијатор ====
Станува збор за уреди присоединети во [[јадрено оружје]] кои произведуваат пулс на неутрони кога бомбата се детонира за да се иницира [[јадрено цепење]] во расцепливото јадро (јама) на бомбата, откако ќе биде компресирана до критична маса со експлозив. Активиран од ултрабрз прекинувач како критрон, мал [[забрзувач на честички]] ги придвижува [[Јон|јоните]] на тритиум и деутериум до енергии над 15&nbsp;[[Електронволт|keV]] или така потребни за соединување на деутериум-тритиум и ги насочува во метална цел каде што тритиумот и деутериумот се атсорбираат како [[Хидрид|хидриди]]. Високо-енергетските соединети [[Неутрон|неутрони]] од добиената фузија зрачат во сите правци. Некои од нив напаѓаат јадра на плутониум или ураниум во јамата на основното, иницирајќи јадрена верижна реакција. Количеството на произведени неутрони е големо во апсолутни бројки, што ѝ овозможува на јамата брзо да постигне нивоа на неутрони за кои инаку би биле потребни уште многу генерации на верижна реакција, иако сè уште е мал во споредба со вкупниот број на јадра во јамата.

==== Засилување ====
Пред детонацијата, неколку грама тритиум-деутериум гас се инјектираат во шупливата „ јама“ на фисилен материјал. Раните фази на верижната реакција на фисија обезбедуваат доволно топлина и компресија за да започне јадрено соединување на деутериум-тритиум; тогаш и цепењето и соединувањето се одвиваат паралелно, соединувањето го помага цепењето со продолжување на загревањето и компресија, а цепењето помага на соединувањето со високо енергетски (14,1- [[Електронволт|MeV]]) неутрони. Како што горивото за фисија се осиромашува и експлодира нанадвор, паѓа под густината потребна за да остане критично само по себе, но фузиските неутрони прават процесот на фисија да напредува побрзо и да продолжи подолго отколку што би продолжило без засилување. Зголемениот принос доаѓа главно од зголемената фисија. Енергијата од самата фузија е многу помала бидејќи количината на гориво за фузија е многу помала. Ефектите од зајакнувањето вклучуваат:

* зголемен принос (за иста количина на гориво за фисија, во споредба со незасилено)
* можноста за променлив принос со менување на количината на гориво за фузија
* дозволувајќи им на бомбата да бара помала количина од многу скапиот фисилен материјал
* елиминирање на ризикот од предетонација од блиски нуклеарни експлозии
* не толку строги барања за поставување на имплозија, што овозможува да се користи помала и полесна количина на високо експлозиви

Тритиумот во боевата глава постојано се подложува на радиоактивно распаѓање, станувајќи недостапен за соединување. Исто така, неговиот [[распаден производ]], хелиум-3, апсорбира неутрони. Ова може да го компензира или да го смени планираниот ефект на тритиумот, кој треба да генерира многу слободни неутрони, доколку се акумулира премногу хелиум-3. Затоа, на засилените бомби периодично им треба свеж тритиум. Проценетата потребна количина е 4 грама по боева глава. За одржување на константни нивоа на тритиум, околу 0,20 грама по боева глава годишно мора да се доставува до бомбата.

Еден [[мол]] гас деутериум-тритиум содржи околу 3 грама тритиум и 2 грама од деутериум. За споредба, 20&nbsp;молови плутониум во нуклеарна бомба се состои од околу 4,5 кг плутониум-239.

==== Тритиум во секундарните хидрогени бомби ====
Бидејќи тритиумот се подложува на радиоактивно распаѓање, а исто така е тешко физички да се ограничи, многу поголемото секундарно полнење на тешките водородни изотопи потребни во вистинска [[водородна бомба]] користи цврст [[Литиум хидрид|литиум деутерид]] како извор на деутериум и тритиум, произведувајќи го тритиумот ''на самото место'' за време на секундарното палење.

За време на детонацијата на примарната фаза на [[Јадрено оружје|јадрена физија]] во топлинскојадрено оружје, [[Водородна бомба|свеќичката]], цилиндар од {{Гинд|235}} U/ {{Гинд|239}} Pu во центарот на фазата(ите) на фузија, почнува да се расцепува во верижна реакција, од вишокот неутрони канализирани од примарната. Неутроните ослободени од фисијата на свеќичката го делат литиум-6 на тритиум и хелиум-4, додека литиум-7 се дели на хелиум-4, тритиум и еден неутрон. Како што се случуваат овие реакции, фазата на соединување е компресирана со фотони од примарната и фисија на обвивката {{Гинд|238}} U или {{Гинд|238}} U/ {{Гинд|235}} U што ја опкружува фазата на соединување. Затоа, фазата на соединување создава свој тритиум додека уредот детонира. Во екстремната топлина и притисокот на експлозијата, дел од тритиумот потоа се принудува да се спои со деутериум, а таа реакција ослободува уште повеќе неутрони.

Бидејќи овој процес на соединување бара екстремно висока температура за палење, и тој произведува помалку и помалку енергични неутрони (само фисија, фузија деутериум-тритиум и {{Нуклид|литиум|7}} разделувањето се нето-производители на неутрони), [[Литиум хидрид|литиум деутерид]] не се користи во засилени бомби, туку за повеќестепени водородни бомби.

=== Контролирано јадрено соединување ===
Тритиумот е важно гориво за контролираното јадрено соединување и во дизајните на јадрено соединување на реактори со магнетно затворање и во инерцијално затворање. Националната постројка за палење (NIF) користи гориво деутериум-тритиум, а тоа ќе го прави и експерименталниот реактор за фузија ITER. Реакцијата деутериум-тритиум е поволна бидејќи има најголем пресек на јадрено соединување (околу 5,0&nbsp;[[Барн|барни]]) и го достигнува овој максимален пресек со најниска енергија (околу 65&nbsp;[[Електронволт|keV]] центар на маса) на кое било потенцијално гориво за јадрено соединување. Бидејќи тритиумот е многу редок на земјата, концептите за реактори за јадрено соединување често вклучуваат размножување на тритиум. За време на работата на замислените реактори за фузија за одгледување, соединувачките јадрени ќебињата, кои често содржат литиум како дел од керамичките камчиња, се подложени на неутронски флукс за да се генерира тритиум и да се заврши циклусот на гориво. <ref>{{Наведено списание|last=Gan|first=Y|last2=Hernandez|first2=F|last3=et|first3=al|date=2017|title=Thermal Discrete Element Analysis of EU Solid Breeder Blanket Subjected to Neutron Irradiation|url=https://hal.science/hal-02356062v1/file/1406.4199.pdf|journal=Fusion Science and Technology|volume=66|issue=1|pages=83–90|arxiv=1406.4199|doi=10.13182/FST13-727}}</ref>

Тест собранието на тритиумски системи (TSTA) претставувал објект во Националната лабораторија во Лос Аламос посветен на развој и демонстрација на технологии потребни за обработка на деутериум-тритиум релевантна за фузија.
== Белешки ==
{{notelist}}

== Наводи ==
{{наводи}}

== Надворешни врски ==
{{Commons}}
* {{cite web
 |title=Annotated bibliography for tritium
 |website=Alsos Digital Library
 |publisher=Washington and Lee University
 |url=http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=science/Tritium
 |access-date=3 March 2022
 |archive-date=14 May 2006
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060514063237/http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=science%2FTritium
}}
* {{cite web
 |title=Nuclear Data Evaluation Lab
 |url=http://atom.kaeri.re.kr/ 
}}
* {{cite report
 |title = Review of Risks from Tritium
 |collaboration = Independent Advisory Group on Ionising Radiation
 |date = November 2007
 |publisher = Health Protection Agency
 |id = RCE-4
 |place = London, UK
 |url = http://www.hpa.org.uk/web/HPAweb&HPAwebStandard/HPAweb_C/1197382220012
 |access-date = 3 March 2022
 |archive-date = 17 May 2013
 |archive-url = https://web.archive.org/web/20130517093153/http://www.hpa.org.uk/web/HPAweb%26HPAwebStandard/HPAweb_C/1197382220012
}}
* {{cite book
 |first=Kenneth D. |last=Bergeron
 |title=Tritium on Ice: The dangerous new alliance of nuclear weapons and nuclear power
 |date=17 September 2004
 |publisher=MIT Press
 |isbn=978-0-262-26172-2
 |url=https://books.google.com/books?id=sYKYZaxg0RUC 
}}{{full citation needed|date=November 2020|reason=date, publisher, ISBN}}
* {{cite web
 |title=Tritium production and recovery in the United States in FY2011
 |date=February 2010
 |website=Fissile Materials
 |url=http://www.fissilematerials.org/blog/2010/02/tritium_production_and_re.html 
}}
* {{cite web |title=Tritium removal mass transfer coefficient |website=ans.org |url=https://www.ans.org/pubs/journals/fst/article-1828/}}

[[Категорија:Изотопи на водородот]]