Преглед на кодот на Физика на кондензираната материја

'''Физика на кондензирана материја''' е една од гранките на [[физика]]та која се занимава со изучување на физичките состојби на [[Состојба на материјата|агрегатните состојби]] на кондензираната [[материја]].<ref name=pltaylor>{{Наведена книга|last=Taylor|first=Philip L.|title=A Quantum Approach to Condensed Matter Physics|year=2002|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-77103-X|url=https://books.google.com/books?id=hyx6BjEX4U8C&pg=PR9}}</ref> Физичарите кои се занимаваат со ваквата појава го бараат објаснувањето за однесувањето на овие фази користејќи ги [[Закони на физиката|законите на физиката]]. Поточно, тие се законите на [[квантна механика]], [[електромагнетизам]] и [[статистичка физика]].

Како најпознати агрегатни состојби се [[цврста]], [[течна]] и гасовита, додека пак во поегзотични состојби влегува и [[Суперспроводливост|суперкондуктивната]] состојба изложена преку други материјали на ниска [[температура]], на [[Феромагнетизам|феромагнетични]] и [[антиферомагтични]] состојби на [[Спин (физика)|спиновите]] на [[атомските решетки]] и преку [[Бозе-Ајнштајнов кондезат|Бозе-Ајнштајновиот кондезат]], пронајден во [[ладни атомски системи]]. Истражувањата за физиката на кондензирана материја вклучува мерење на состојбите на материјалите преку експерименти користејќи техники од [[Теориска физика|теоретската физика]] за да се развијат математички модели кои ќе ни помогнат во разбирањето на физичкото однесување.

Разновидноста на системите и феномените достапни за истражување ја прави физиката на кондензирана материја како најистражувано поле во современата физика: една третина од [[американските физичари]] се претставуваат како физичари за кондензирана материја,<ref>{{Наведена мрежна страница | url =  http://www.physicstoday.org/jobs/seek/condensed_matter.html | archiveurl =  https://web.archive.org/web/20090327141400/http://www.physicstoday.org/jobs/seek/condensed_matter.html | archivedate =  2009-03-27 | work =  Physics Today Jobs | title =  Condensed Matter Physics Jobs: Careers in Condensed Matter Physics | accessdate =  2010-11-01 | url-status =  live }}</ref> и Одделот за физика на кондензирана материја е најголемиот оддел во [[Американското здружение на физиката]].<ref name=aps-history>{{Наведена мрежна страница|title=History of Condensed Matter Physics|url=http://www.aps.org/units/dcmp/history.cfm|publisher=American Physical Society|accessdate=27 March 2012}}</ref> Ова поле се преклопува со [[хемија]], [[наука за материјали]]те и [[нанотехнологија]] и се однесува блиску со [[физика на атоми]]те и [[биофизика]].[[Физиката на теоретска кондензирана материја]] споделува важни концепти и техники со [[теоретските честички]] и [[јадрената физика]].<ref name=marvincohen2008>{{Наведено списание|last=Cohen|first=Marvin L.|title=Essay: Fifty Years of Condensed Matter Physics|journal=Physical Review Letters|year=2008|volume=101|issue=25|page=250001 |doi=10.1103/PhysRevLett.101.250001|pmid=19113681 |url=http://prl.aps.org/edannounce/PhysRevLett.101.250001|accessdate=31 March 2012|bibcode = 2008PhRvL.101y0001C }}</ref>

Разнобразните полиња во физиката како [[кристалографија]], [[металургија]], [[еластичност]], [[магнетизам]] и други, биле третирани како одделни полиња сè до 1940 година го сите заедно биле групирани во едно поле наречено ''[[физика на цврста агрегатна состојба]]''. Околу 60-тите години, истражувањето на физичките својства на [[течности]]те било додано на оваа листа формирајќи ја основата на нова специјалност на физиката на кондензирана материја.<ref name=rmp /> Според физичарот [[Фил Андерсон]], терминот го смислиле тој и [[Волкер Хајне]] кога го промениле името на нивната група во лабораториите на [[Кембриџ]], така што од „Теорија на цврста агрегатна состојба“ терминот бил преименуван во „Теорија на кондензирана материја“ во 1967 година,<ref name=pwa-princeton>{{Наведена мрежна страница|title=Philip Anderson|url=http://www.princeton.edu/physics/people/display_person.xml?netid=pwa&display=faculty|work=Department of Physics|publisher=Princeton University|accessdate=27 March 2012}}</ref> мислејќи дека не ги испуштиле истражувањата на течностите, [[јадрената материја]] итн.<ref name=wsn>{{Наведено списание|title=More and Different|url=http://www.worldscientific.com/newsletter/newsletter/nov11n33p02.shtml|journal=World Scientific Newsletter|date=November 2011|volume=33 |page =2}}</ref> Иако Андерсон и Хајне помогнале во популизирање на терминот „кондензирана материја“, тој претходно бил споменуван во Европа, додека највеќе бил истакнат во еден весник објавен на англиски, германски, француски од страна на Спрингер и Верлаг со наслов ''„Физика на кондензирана материја“'', кој бил објавен во 1963 година.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=https://books.google.com/books?id=dTsgAAAAIAAJ|title=''Physics of Condensed Matter''| date=1963 |volume=1|accessdate=20 April 2015}}</ref> Политиката на финансирање и Студената војна во периодот на 60-тите и 70-тите биле фактори кои ги натерало физичарите да го претпочитаат терминот „физика на кондензирана материја“, што ја нагласува сличноста на научните проблеми попречени од страна на физичари кои ги истражувале цврстите тела,течностите, плазмата и други комплексни материи, во врска со „физика на цврста агрегатна состојба“ која често била поврзана со индустриската примена на металите и полуспроводниците.<ref name=martin-pip>{{Наведено списание|last=Martin|first=Joseph D. |title=What's in a Name Change? Solid State Physics, Condensed Matter Physics, and Materials Science|journal=Physics in Perspective.|url=http://link.springer.com/article/10.1007/s00016-014-0151-7|date=2015|volume=17|issue=1|accessdate=20 April 2015|doi=10.1007/s00016-014-0151-7|pages=3–32}}</ref> [[Лабораториите на Bell Telephone]] биле едни помеѓу првите институции кои спровеле истражување во физиката на кондензирана материја.<ref name=rmp>{{Наведено списание|last=Kohn|first=W.|title=An essay on condensed matter physics in the twentieth century|journal=Reviews of Modern Physics|year=1999|volume=71|issue=2|url=http://nanoelectronics.unibas.ch/education/ModernPhysics/KohnCondMat.pdf|accessdate=27 March 2012|doi=10.1103/RevModPhys.71.S59|pages=S59–S77|bibcode=1999RvMPS..71...59K|archive-date=2013-08-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20130825164926/http://nanoelectronics.unibas.ch/education/ModernPhysics/KohnCondMat.pdf|url-status=dead}}</ref>

Препораките за „кондензираната“ состојба можат да бидат проследени од претходните извори. На пример, [[Јаков Френкел]] во воведот во неговата книга „Кинетичката теорија на течности“ објавена во 1947 година,<ref name=Frenkel>{{Наведена книга|last=Frenkel|first=J.|title=Kinetic Theory of Liquids|year=1947|publisher=Oxford University Press
}}</ref> предложил „ кинетичката теорија на течности мора соодветно да се развива како генерализација и продолжување на кинетичката теорија на цврсти тела“. 
Всушност би било подобро да се обединат овие факти под еден наслов како „кондензирани тела“.

==Историја==
===Класична Физика===
Едно од првите истражувања за кондензираните состојби на материјата било извршено од страна на англискиот хемичар [[Хамфри Дејви]], во првите децении на XIX век. Дејви заклучил дека од 40 [[хемиски елементи]] познати тогаш, 26 имале својства на [[метали]] како [[сјај]], [[Еластичност (физика)|еластичност]] и висока електрична и топлинска спроводливост.<ref name=goodstein>{{Наведено списание|last=Goodstein|first=David|author2=Goodstein, Judith |title=Richard Feynman and the History of Superconductivity|journal=Physics in Perspective|year=2000|volume=2|issue=1|url=http://web.njit.edu/~tyson/supercon_papers/Feynman_Superconductivity_History.pdf|accessdate=7 April 2012|doi=10.1007/s000160050035|pages=30|bibcode = 2000PhP.....2...30G }}</ref> Ова покажало дека атомите во [[Далтонова теорија]] на [[атоми]]те не биле неделиви, како што тврдел Далтон, туку имале цврста структура. Дејви подоцна тврдел дека елементите кои се тогаш се верувало дека биле гасови, [[азот]] и [[водород]], би можеле да бидат втечнети под соодветни услови и тогаш би се однесувале како метали.<ref name=davy-1839>{{Наведена книга|last=Davy|first=John (ed.)|title=The collected works of Sir Humphry Davy: Vol. II|year=1839|publisher=Smith Elder & Co., Cornhill|url=https://books.google.com/books?id=6WNKAAAAYAAJ&pg=PA22}}</ref>{{refn|Both hydrogen and nitrogen have since been liquified, however ordinary liquid nitrogen and hydrogen do not possess metallic properties. Physicists [[Eugene Wigner]] and [[Hillard Bell Huntington]] predicted in 1935<ref name=metallic-hydrogen>{{Наведено списание|last=Silvera|first=Isaac F.|author2=Cole, John W. |title=Metallic Hydrogen: The Most Powerful Rocket Fuel Yet to Exist|journal=Journal of Physics|year=2010|volume=215|doi=10.1088/1742-6596/215/1/012194|bibcode = 2010JPhCS.215a2194S|pages=012194 }}</ref> that a state [[metallic hydrogen]] exists at sufficiently high pressures (over 25 [[Pascal (unit)|GPa]]), however this has not yet been observed.|group=notes}}

Во 1823 година, [[Мајкл Фарадеј]], тогаш ассистент во лабораторијата на Дејви, успешно го втечнал [[хлор]]от и почнал да ги втечнува сите гасовити елементи, освен [[азот]],[[водород]] и [[кислород]]. Малку подоцна во 1869 година, ирскиот хемичар [[Томас Ендруз]] ги проучувал [[Фазен премин|фазите на транзиција]] од течност во гас и го измислил поимот [[критична точка]] за да ја опише состојбата каде што гас и течност се непрепознатливи како фази.<ref name=thomasandrews>{{Наведено списание|last=Rowlinson|first=J. S.|title=Thomas Andrews and the Critical Point|journal=Nature|year=1969|volume=224|issue=8|doi=10.1038/224541a0|pages=541–543|bibcode = 1969Natur.224..541R }}</ref> Холандскиот физичар [[Јоханес ван дер Валс|Јоханес Ван дер Ваалс]] ја дал теоретската рамка што го овозможила предвидувањето на критичкото однесување врз основа на мерките на многу повисоки температури.<ref name=atkins>{{Наведена книга|last1=Atkins|first1=Peter|last2=de Paula|first2=Julio|title=Elements of Physical Chemistry|year=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=978-1-4292-1813-9}}</ref>{{rp|35–38}} Во 1908 година, [[Џејмс Девар]]и [[Х.Камерлинг Онс]] успеале да направат течен водород и тогаш новооткриениот [[хелиум]].

Во 1900 година, [[Паул Друд]] го предложил првиот теоретски модел на [[класичен]] [[електрон]] кој се движел низ цврст метал.<ref name=marvincohen2008 /> Друедовиот модел ги опишал својствата на металите во однос на гасовите со слободни електрони и бил првиот микроскопски модел со кој се објасниле емпириските набљудувања како и [[законот на Видеман-Франц]].<ref name="Kittel 1996">{{Наведена книга|last=Kittel|first=Charles|title=Introduction to Solid State Physics|year=1996|publisher=John Wiley & Sons|isbn=0-471-11181-3}}</ref><ref name=Hoddeson-1992>{{Наведена книга|last=Hoddeson|first=Lillian|title=Out of the Crystal Maze: Chapters from The History of Solid State Physics|year=1992|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195053296|url=https://books.google.com/books?id=WCpPPHhMdRcC&pg=PA29}}</ref>{{rp|27–29}} И покрај успехот на Друедовиот модел на слободни електрони, сепак имал еден проблем, а тоа е дека не успеал точно да го објасни електронскиот придонес  на [[специфичната топлина]] и магнетните својства на металите, како и температурната зависност на отпорноста на ниски температури.<ref name=Kragh2002>{{Наведена книга | last =Kragh | first =Helge | title =Quantum Generations: A History of Physics in the Twentieth Century | publisher =Princeton University Press | edition =Reprint | date =2002 | isbn =978-0691095523}}</ref>{{rp|366–368}}

Во 1911 година, 3 години после втечнувањето на хелиум, Онс работејќи на [[универзитетот во Лајден]] ја открил [[суперспроводливост]]а на [[жива]]та, набљудувајќи ја електричната отпорност на живата која исчезнува на температура под некоја одредена  вредност.<ref name=vanDelft2010>{{Наведено списание|last=van Delft|first=Dirk|author2=Kes, Peter |title=The discovery of superconductivity|journal=Physics Today|date=September 2010|volume=63|issue=9|doi=10.1063/1.3490499|url=http://www.lorentz.leidenuniv.nl/history/cold/DelftKes_HKO_PT.pdf|accessdate=7 April 2012|bibcode = 2010PhT....63i..38V|pages=38–43 }}</ref> Феноменот тотално ги изненадил најдобрите теоретски физичари во тоа време и останало необјаснето неколку децении подоцна..<ref name=Slichter-AIP-supercond>{{Наведена мрежна страница|last=Slichter|first=Charles|title=Introduction to the History of Superconductivity|url=http://www.aip.org/history/mod/superconductivity/01.html|work=Moments of Discovery|publisher=American Institute of Physics|accessdate=13 June 2012|archive-date=2012-05-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20120515123519/http://www.aip.org/history/mod/superconductivity/01.html|url-status=dead}}</ref> [[Алберт Ајнштајн]] во 1922 година во однос на современите теории за суперспроводливост рекол дека „со нашето незнаење за квантната механика на композитни системи, сме всушност многу далеку од тоа да бидеме способни да создадеме теорија од овие нејасни идеи“.<ref name=Schmalian-2010>{{Наведено списание|last=Schmalian|first=Joerg|title=Failed theories of superconductivity|year=2010|arxiv=1008.0447|bibcode = 2010MPLB...24.2679S |doi = 10.1142/S0217984910025280|journal=Modern Physics Letters B|volume=24|issue=27|pages=2679–2691 }}</ref>

===Појава на квантната механика===
Друедовиот класичен модел бил надополнет од страна на [[Волфганг Паули]], [[Арнолд Зомерфелд]], [[Феликс Блох]] и многу други физичари. Паули сфатил дека слободните електрони кај металите се потчинуваат пред [[статистиката на Ферми-Дирак]]. Користејќи ја оваа идеја, Паули ја развил теоријата за парамагнетизам во 1926 година. Малку подоцна, Зомерфилд ја додал [[статистиката на Ферми-Дирак]] во моделот на слободните електрони и го унапредил поради тоа што можел да го објасни топлинскиот капацитет. Две години подоцна, Блох ја искористил [[квантната механика]] за да го опише движењето на квантниот електрон во периодични решетки.<ref name=Kragh2002/>{{rp|366–368}} Математиката за кристалните структури, развиена од страна на [[Огист Браваис]] , [[Јевграф Фјодоров]] и други била искористена да ги класифицира кристалите според нивната [[симетрија]] и табелите за кристалните структури биле основа за ''Интернационалните табели за кристалографија'' објавени во 1935 година.<ref name=Aroyo-2006>{{Наведено списание|last=Aroyo|first=Mois, I. |author2=Müller, Ulrich |author3=Wondratschek, Hans |title=Historical introduction|year=2006|volume=A|pages=2–5|doi=10.1107/97809553602060000537|series=International Tables for Crystallography|isbn=978-1-4020-2355-2}}</ref> Пресметките на [[кристалните структурни врски]] биле за првпат употребени  1930 година за да се предвидат својствата на новите материјали. Во 1947 година [[Џон Бардин]], [[Волтер Братеин]] и [[Вилијам Шокли]] го развиле првиот [[полуспроводник]] заснован како [[транзистор]] огласувајќи револуција во електрониката.<ref name=marvincohen2008 />

Во 1879, [[Едвин Херберт Хол]] го открил равојот на напонот низ спроводниците попречно на електричната струја во спроводник и магнетно поле нормално на струјата.<ref>{{Наведено списание|title=On a New Action of the Magnet on Electric Currents|author=Hall, Edwin|journal=American Journal of Mathematics|volume=2|year=1879|pages=287–92|url=http://www.stenomuseet.dk/skoletj/elmag/kilde9.html|accessdate=2008-02-28|doi=10.2307/2369245|issue=3|jstor=2369245|archive-date=2008-03-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20080309190454/http://www.stenomuseet.dk/skoletj/elmag/kilde9.html|url-status=dead}}</ref> Овој феномен издигнувајќи се поради природата на носителите на електрицитет кај спроводниците бил наречен [[Холов ефект]], но не бил соодветно образложен во тоа време, со оглед на тоа дека електронот бил откриен 18 години подоцна. После појавата на квантната механика, [[Лав Ландау]] во 1930 година ја развил теоријата на [[ландауовата квантизација]] и ги поставил темелите на теоретското објаснување на [[Холовиот ефект]] половина век подоцна.<ref>{{Наведена книга|first1=L. D.|last1=Landau|first2=E. M.|last2=Lifshitz|title=Quantum Mechanics: Nonrelativistic Theory|year=1977|publisher=Pergamon Press|isbn=0750635398}}</ref>{{rp|458–460}}<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://physics.aps.org/articles/v8/46|title=Focus: Landmarks—Accidental Discovery Leads to Calibration Standard|date=2015-05-15|first=David|last=Lindley|work=APS Physics|accessdate=2016-01-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150907134436/http://physics.aps.org/articles/v8/46|archivedate=2015-09-07}}</ref>

Магнетизмот како својство на материјата било познато во Кина 4000 години п.н.е.<ref name=mattis-magnetism-2006>{{Наведена книга|last=Mattis|first=Daniel|title=The Theory of Magnetism Made Simple|year=2006|publisher=World Scientific|isbn=9812386718}}</ref>{{rp|1–2}} Сепак, првите модерни студии за магнетизмот започнале со развојот на [[електродинамика]]та од страна на Фарадеј, [[Максвел]] и други во 19 век, при што била вклучена и класификацијата на материјалите како [[феромагнетици]], [[парамагнетици]] и [[диамагнетици]]  основана врз односот на материјалите врз магнетизмот.<ref name=Chatterjee-2004-ferromagnetism>{{Наведено списание|last=Chatterjee|first=Sabyasachi|title=Heisenberg and Ferromagnetism|journal=Resonance|date=August 2004|volume=9|issue=8|doi=10.1007/BF02837578|url=http://www.ias.ac.in/describe/article/reso/009/08/0057-0066|accessdate=13 June 2012|pages=57–66}}</ref> [[Пјер Кири]] ја изучувал зависноста на магнетизмот со температурата и ја открил таканаречената [[Кириеова точка]]  во фазата на транзиција кај феромагнетните материјали.<ref name=mattis-magnetism-2006 />  Во 1906, [[Пјер Вајс]] го претставил концептот на [[магнетните домени]] за да ги објасни примарните својства на феромагнетиците.<ref name=Visintin-domains>{{Наведена книга|last=Visintin|first=Augusto|title=Differential Models of Hysteresis|year=1994|publisher=Springer|isbn=3540547932|url=https://books.google.com/books?id=xZrTIDmNOlgC&pg=PA9}}</ref>{{rp|9}} Првиот обид за микроскопско објаснување на магнетизмот бил од страна на [[Вилхем Ленц]] и [[Ернст Ајсинг]] преку [[Ајсинговиот модел]] кој ги опишал магнетните материјали како материјали кои се состојат од [[спин]]овите на периодичните  решетки кои колективно го доловуваат магнетизмот.<ref name=mattis-magnetism-2006/> Ајсинговиот модел бил наменет точно да покаже дека [[спонтаната магнетизација]] не може да се појави во една димензија, но е можна во повеќе-димензионални структури. Понатамошните истражувања како на Блох за [[спин брановите]] и на [[Нил]] за а [[нтиферомагнетизам]] довеле до развој на нови магнетни материјали кои имаат примена во [[магнетните уреди]] за складирање.<ref name=mattis-magnetism-2006/>{{rp|36–38,48}}

==Современа физика на повеќе тела==
Моделите на Зомерфелд  за феромагнетизам ја прикажале успешната апликација на квантната механика во проблемите на конденизраната материја во 1930та година. Но сè уште имало нерешени проблеми, а најважен бил оној за [[суперспроводливоста]] и [[ефектот на Кондо]].<ref name=Coleman-2003>{{Наведено списание|last=Coleman|first=Piers|title=Many-Body Physics: Unﬁnished Revolution|journal=Annales Henri Poincaré|year=2003|volume=4|issue=2|doi=10.1007/s00023-003-0943-9|arxiv=cond-mat/0307004v2|bibcode = 2003AnHP....4..559C|pages=559–580 }}</ref> По [[Втората светска војна]] биле применети неколку идеи од [[квантна теорија за полето|квантната теорија за полето]] врз проблемите на кондензираната материја. Овие вклучуваат признавање на [[колективните начини]] за побудување на цврсти материи и важната идеја за квазичестичките. Рускиот физичар [[Лев Ландау]] јас искористил идејата од теоријата за течноста на Ферми каде што нискоенергетски честички од интерактивни фермионски системи биле презентирани како нешто што денес е познато како квазичестички на Ландау.<ref name=Coleman-2003/> Ландау исто така ја развил и [[областната теорија]] за постојаните транзиции на фазите, која што ги опишала наместените фази како [[спонтани распаѓања на симетријата]]. Теоријата исто така го воведува поимот на [[подреден параметар]] за да направи разлика помеѓу подредените фази.<ref name=Kadanoff-2009>{{Наведена книга|last=Kadanoff|first=Leo, P.|title=Phases of Matter and Phase Transitions; From Mean Field Theory to Critical Phenomena|year=2009|publisher=The University of Chicago|url=http://jfi.uchicago.edu/~leop/RejectedPapers/ExtraV1.2.pdf|access-date=2016-03-27|archive-date=2015-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20151231215516/http://jfi.uchicago.edu/~leop/RejectedPapers/ExtraV1.2.pdf|url-status=dead}}</ref> Конечно во 1965 година [[Џон Бардин]], [[Леон Купер]] и [[Џон Шрифер]] ја развиле таканаречената [[БЦС теорија]] за суперспроводливоста, заснована на откритието дека произволно мала привлечност помеѓу два електрони од спротивен спин во посредество на фонони во решетката може да доведе до подигнувње во врзана состојба наречена Куперов пар.<ref name=coleman />
  
Прочувањето на транзициите на фазите и критичното однесување на набљудуваните објекти, познато како [[критичниот феномен]], било од голем интерес во шеесеттите.<ref name=Fisher-rmp-1998>{{Наведено списание|last=Fisher|first=Michael E.|title=Renormalization group theory: Its basis and formulation in statistical physics|journal=Reviews of Modern Physics|year=1998|volume=70|issue=2|doi=10.1103/RevModPhys.70.653|url=http://rmp.aps.org/abstract/RMP/v70/i2/p653_1|accessdate=14 June 2012|bibcode = 1998RvMP...70..653F|pages=653–681 }}</ref> [[Лео Каданоф]], [[Бенџамин Видом]] и [[Мајкл Фишер]] ги разработиле идеите за [[критичните експоненти]] и [[скалирањето]]. Овие идеи биле унифицирани од [[Кенет Вилсон]] во 1972 година под формализмот на [[ренормализираната група]] во контекст на квантната теорија.<ref name=Fisher-rmp-1998/>

[[Холовиот ефект]] бил откриен од [[Клаус фон Клитцинг]] во 1980 год при набљудување на Холовата спроводливост одредил множества на цели броеви со основната константа<math>e^2/h</math>. Ефектот бил независен од параметри како големината на системот и нечистотиите.<ref name="von Klitzing">{{Наведена мрежна страница | url =http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1985/klitzing-lecture.pdf | title =THE QUANTIZED HALL EFFECT | last =von Klitzing | first =Klaus | date =9 Dec 1985 | website =Nobelprize.org | accessdate =2016-03-27 | archive-date =2016-03-03 | archive-url =https://web.archive.org/web/20160303174027/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1985/klitzing-lecture.pdf | url-status =dead }}</ref> Во 1981&nbsp;г. теоретичарот [[Роберт Лагхлин]] предложил теорија која ја објаснувала неочекуваната прецизност на интегрираните површини. Оваа теорија исто така имплицирала дека Холовата спроводливост може да се одликува како тополошка непроменлива наречена [[Чернов број]].<ref name=Avron-hall-2003>{{Наведено списание|last=Avron|first=Joseph E. |author2=Osadchy, Daniel |author3=Seiler, Ruedi |title=A Topological Look at the Quantum Hall Effect|journal=Physics Today|year=2003|volume=56|issue=8|doi=10.1063/1.1611351|bibcode = 2003PhT....56h..38A|pages=38–42 }}</ref><ref name="Thouless1998">{{Наведена книга|author=David J Thouless|title=Topological Quantum Numbers in Nonrelativistic Physics|date=12 March 1998|publisher=World Scientific|isbn=978-981-4498-03-6}}</ref>{{rp|69, 74}} Во 1982 година, [[Хорст Шторме]]р и [[Даниел Цуи]] го набљудувале [[фракционалниот Холовиот ефект]] каде што спроводливоста била рационално множество на константи. Лагхлин во 1983&nbsp;г. сфатил дека ова е последица на интеракцијата на квазичестичките во Халовата состојба и формулирал [[варијационо решени]]е познато како [[Лагхлиновата бранова функција]].<ref name=wen-1992>{{Наведено списание|last=Wen|first=Xiao-Gang|title=Theory of the edge states in fractional quantum Hall eﬀects|journal=International Journal of Modern Physics C|year=1992|volume=6|issue=10|pages=1711–1762|url=http://dao.mit.edu/~wen/pub/edgere.pdf|accessdate=14 June 2012|doi=10.1142/S0217979292000840|bibcode=1992IJMPB...6.1711W|archive-date=2005-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20050522083243/http://dao.mit.edu/%7Ewen/pub/edgere.pdf|url-status=dead}}</ref> Студијата за тополошките одлики за фракционалниот Халов ефект останува активно поле за истражување.

Во 1986&nbsp;г. [[Карл Милер]] и [[Јоханес Беднордц]] го откриле првиот [[супер спроводник на висока температура]], материјал кој спореведувал на температури дури до 50 [[Келвини]]. Така разбрале дека супер спроводниците на висока температура се примери за [[цврсто поврзани материјали]] каде интеракцијата од електрон кон електрон игра важна улога.<ref name="physics-world str-el">{{Наведено списание|last=Quintanilla|first=Jorge|author2=Hooley, Chris|title=The strong-correlations puzzle|journal=Physics World|date=June 2009|volume=22 |issue=6 |pages=32–37 |doi=10.1088/2058-7058/22/06/38 |url=http://www.isis.stfc.ac.uk/groups/theory/research/the-strong-correlations-puzzle8120.pdf|accessdate=14 June 2012|archive-date=2012-09-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20120906002714/http://www.isis.stfc.ac.uk/groups/theory/research/the-strong-correlations-puzzle8120.pdf|url-status=dead}}</ref> Задоволителен теоретски опис на овие супер спроводници сè уште нема, а полето на цврсто поврзани материјали сè уште активно се истражува.

Во 2009&nbsp;г. [[Дејвид Филд]] и група истражувачи од [[Универзитетот Архаус]] откриле спонтано електрични полиња додека создале прозаични филмови на различни гасови. Ова неодамна создало ново поле на истражување за таканаречената [[спонтана електрика]].<ref>{{Наведено списание|last=Field|first=David|author2=Plekan, O. |author3=Cassidy, A. |author4=Balog, R. |author5= Jones, N.C. and Dunger, J.  |title=Spontaneous electric fields in solid films: spontelectrics|journal=Int.Rev.Phys.Chem.|date=12 Mar 2013|doi=10.1080/0144235X.2013.767109|volume=32|issue=3|pages=345–392}}</ref>
Во 2012 неколку групи објавиле принтови во кои се пишува дека [[самариум хексаборид]] има својства на [[тополошки инсулатор]]<ref name="Nature-1">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nature.com/news/hopes-surface-for-exotic-insulator-1.12005|publisher=Nature (journal)|title=Hopes surface for exotic insulator|author=Eugenie Samuel Reich}}</ref>.<ref name="TKI">{{Наведено списание| doi = 10.1103/PhysRevLett.104.106408| volume = 104| issue = 10| pages = 106408| last = Dzero| first = V.|author2=K. Sun |author3=V. Galitski |author4=P. Coleman | title = Topological Kondo Insulators| journal = Physical Review Letters| accessdate = 2013-01-06| year = 2009| pmid = 20366446| url = http://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevLett.104.106408|arxiv = 0912.3750 |bibcode = 2010PhRvL.104j6408D }}</ref> Штом самариум хексаборид бил означен како [[Кондо инсулатор]], т.е. материјал со цврсто поврзани електрони, постоењето на тополошка површина во овој материјал би довело до тополошки инсулатор со цврсти електронски корелации.

==Теоретска==
Во теоријата, физиката на кондензирана материја ја вклучува употребата на теоретски модели за да се разберат својствата на состојбите на материјата. Тие содржат модели за изучување на електронските својства на цврстите тела, како [[Друедовиот модел]], [[структурната врска во кристалите]] и [[функционална теорија за притисокот]]. Теоретските модели исто така биле развиени за изучување на физиката на [[фазни преминувања]], како [[теоријата на Гинцбург-Ландау]], [[критичните експоненти]] и употребата на математичките техники за квантната теорија и ренормализационата група. Модерните теоретски истражувања ја вклучуваат употребата на [[бројченото сметање]] на електронската структура и математичките равенки со цел да се сфатат феномените како [[суперспроводливост на висока температура]], [[тополошките фази]] и [[симетриите на телата]].

===Произлез===
{{Главна|Произлез}}
Теоретските сфаќања за физиката на кондензирана материја се тесно поврзани со концептот на [[произлез]], каде што комплексни групи на честички се однесуваат на хаотичен начин, различно од нивните поединечни составни делови.<ref name=coleman>{{Наведена книга |last=Coleman |first=Piers |title=Introduction to Many Body Physics |year=2011 |publisher=Rutgers University |url=http://www.physics.rutgers.edu/~coleman/mbody/pdf/bk.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100119134915/http://www.physics.rutgers.edu/~coleman/mbody/pdf/bk.pdf |archivedate=2010-01-19 |access-date=2016-03-27 }}</ref> На пример, голем број на феноми поврзани со [[суперспроводливоста на висока температура]] сè уште не се познати, иако микроскопската физика на поединечни електрони и решетки е добро позната.<ref name=nsf-emergence>{{Наведена мрежна страница|title=Understanding Emergence|url=http://www.nsf.gov/news/overviews/physics/physics_q01.jsp|publisher=National Science Foundation|accessdate=30 March 2012|archive-date=2010-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20100528141947/http://www.nsf.gov/news/overviews/physics/physics_q01.jsp|url-status=dead}}</ref>  Слично на ова, моделите на системите на кондензирана материја биле проучувани каде [[колективни надразнувања]] се однесуваат како [[фотони]] и [[електрони]], со што го опишува [[магнетизмот]] како појавен феномен.<ref name=levin-rmp>{{Наведено списание|last=Levin|first=Michael|author2=Wen, Xiao-Gang |title=Colloquium: Photons and electrons as emergent phenomena|journal=Reviews of Modern Physics|year=2005|volume=77|issue=3|doi=10.1103/RevModPhys.77.871|arxiv = cond-mat/0407140 |bibcode = 2005RvMP...77..871L|pages=871–879 }}</ref>  Својствата настанати при произлез можат исто така да се појават при допир на материјалите: еден таков пример е допирот меѓу [[лантаиум]],[[алуминат]],[[стронциум]] и [[титанат]], каде два немагнетни изолатори се соединети создавајќи спроводливост,[[суперспроводливост]] и [[феромагнетизам]].

===Електронска теорија на цврсти тела===
{{Главна|Електронска појасна структура}}

Од историска гледна точка, металната состојба била основа за изучување на својствата на цврстите тела.<ref name="AshcroftMermin1976"/> Првиот теоретски опис на металите бил зададен од страна на [[Паул Друд]] во 1900 година преку [[Друедовиот модел]], со што ги објаснил електричните и топлинските својства на металот опишувајќи го како [[идеален гас]] со тогаш новооткриените [[електрони]]. Друд бил способен емпириски да го изведе [[законот на Видеман-Франц]] и добил резулати соодветни на експериментите..<ref name=Hoddeson-1992/>{{rp|90–91}} Овој класичен модел бил подоцна подобрен од [[Арнолд Зомерфeлд]] кој ја вклучил [[статистиката на Ферми-Дирак]] за електроните и успеал да го објасни аномалното однесување на [[специфичната топлина]] на металите во [[законот на Видеман-Франц]].<ref name=Hoddeson-1992/>{{rp|101–103}} Во 1912, кристалната структура на цврстите тела била изучувана од страна на [[Макс фон Лауе]] и [[Пол Книпинг]], набљудувајќи ја шемата на кристалите при [[дифракција на Х-зраците]] и заклучиле дека кристалите ја добиваат својата структура од [[периодичните решетки]] на атомот.<ref name=Hoddeson-1992/>{{rp|48}}<ref>{{Наведено списание|last=Eckert|first=Michael|title=Disputed discovery: the beginnings of X-ray diffraction in crystals in 1912 and its repercussions|journal=Acta Crystallographica A|year=2011|volume=68|issue=1|doi=10.1107/S0108767311039985|url=http://journals.iucr.org/a/issues/2012/01/00/wx0005/index.html|bibcode = 2012AcCrA..68...30E|pages=30–39 |pmid=22186281 }}</ref> Во 1928, Швајцарскиот физичар [[Феликс Блох]] создал решение за брановата функција во [[Шредингеровата равенка]] со [[периодичен потенцијал]] наречено [[Блохов бран]].<ref name=han-2010>{{Наведена книга|last=Han|first=Jung Hoon|title=Solid State Physics|year=2010|publisher=Sung Kyun Kwan University|url=http://manybody.skku.edu/Lecture%20notes/Solid%20State%20Physics.pdf|access-date=2016-03-27|archive-date=2013-05-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20130520224858/http://manybody.skku.edu/Lecture%20notes/Solid%20State%20Physics.pdf|url-status=dead}}</ref>

Пресметувајќи ги електронските својства на металите преку решавање на  Гриновата бранова функција е често изчислително тешко, па оттука, техники за приближно решавање се многу битни за да се добијат значајни предвидувања.<ref name=perdew-2010>{{Наведено списание|last=Perdew|first=John P.|author2=Ruzsinszky, Adrienn|title=Fourteen Easy Lessons in Density Functional Theory|journal=International Journal of Quantum Chemistry|year=2010|volume=110|pages=2801–2807|url=http://www.if.pwr.wroc.pl/~scharoch/Abinitio/14lessons.pdf|accessdate=13 May 2012|doi=10.1002/qua.22829|issue=15|archive-date=2015-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20151231215516/http://www.if.pwr.wroc.pl/~scharoch/Abinitio/14lessons.pdf|url-status=dead}}</ref> [[Теоријата на Томас-Ферми]],развиена во 20-тите, била искористена за да се процени енергијата за греење и електронската густина со третирање на локалната густина на електроните како [[вариационен параметар]]. Подоцна во 30-тите, [[Даглас Хартри]], [[Владимир Фок]] и [[Џон Слејтер]] ја развиле т.н. [[Хартри-Фокова бранова функција]] како подобрување во однос на моделот на Томас-Ферми. Методот на Хартри и Фок придонел за [[размена на статистички податоци]] на едно-честички електронски бранови равенки. Во принцип, многу е тешко да се реши равенката на Хартри и Фок. Само случајот кај кој електроните се наоѓааат во слободен гас може да се реши точно.<ref name="AshcroftMermin1976">{{Наведена книга|author1=Neil W. Ashcroft|author2=N. David Mermin|title=Solid state physics|year=1976|publisher=Saunders College|isbn=978-0-03-049346-1}}</ref>{{rp|330–337}} Конечно во 1964-65, [[Валтер Кон]], [[Пјер Хоенбер]] и [[Лу Јеу Шам]] ја предложиле [[функционалната теорија за густината]] која дала реалистичен опис за површинските својства на металите. Финкционалната теорија за густина(ФТГ) била широко искористена во 70-тите во пресметките за структурата на врските на различни цврсти тела.<ref name=perdew-2010 />

===Нарушување на симетријата===
{{Главна|Нарушување на симетријата}}

Одредени состојби на материјата предизвикуваат нарушување на симетријата, каде што релевантните закони на физиката поседуваат некоја [[симетрија]] која е нарушена. Чест пример за ова претставуваат кристалните тела, кои постојано ја прекрчуваат [[транслационата симтерија]]. Други примери вклучуваат и магнетизирани [[феромагнетици]], кои ја нарушуваат [[вртежната симетрија]] и други повеќе егзотични состојби како и основната состојба на [[БЦС]] ppсуперспроводникот]], кој ја нарушува [[У-1]] фазата на вртежната симетрија.<ref>{{Наведена мрежна страница
 | url =https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/2008/nambu-lecture.html | title =Spontaneous Symmetry Breaking in Particle Physics: a Case of Cross Fertilization  | last =Nambu | first =Yoichiro | date =8 December 2008 | website =Nobelprize.org | quote = }}</ref><ref>{{cite journal |last=Greiter |first=Martin  |arxiv=cond-mat/0503400 |title=Is electromagnetic gauge invariance spontaneously violated in superconductors? |journal=Annals of Physics |date=16 March 2005 |volume=319 |pages=217–249 |doi=10.1016/j.aop.2005.03.008 }}</ref>

[[Теоријата на Голдстоун]] во [[квантната теорија]] вели дека во систем со постојано нарушена симетрија, може да постојат надразнувања со произволно мала енергија наречени Голдстоунови [[бозон]]и. На пример, кај кристалните тела одговараат како [[фонон]]и, кои претставуваат квантизирани верзии на вибрациите на решетките.<ref name=goldstone>{{Cite arXiv|last=Leutwyler|first=H.|title=Phonons as Goldstone bosons|journal= |year=1996|arxiv=hep-ph/9609466v1|pages=9466 }}</ref>

===Фазен премин===
{{Главна|Фазен премин}}
Фазниот премин се однесува на промената на фазата во еден систем, која се случува поради промена во надворешните параметри, како на пример во [[температурата]]. Класичните фазни премини се случуваат на конечните температури кога редот во системот е уништен. На пример, кога мразот се топи и станува вода, подредената кристална структрура се уништува. Во [[квантните фазни премини]], температурата се подесува на апсолутна нула и нетермичкиот контролен параметар, како на пример притисокот или магнетното поле, предизвикува премин на фазата кога редот се уништува од квантните колебања кои доаѓаат од [[Хајзенберговиот принцип]] на несигурноста. Важно е да се разберат квантните транзиции на фазата за да може да се објаснат својствата на ретките земјени магнетни инсулатори, супер спороводониците на висока температура и други супстанци.<ref name=Vojta2003/>

Има две класи на премините: примарни и постојани премини. Кај постојаните премини, двете фази не коегзистираат на транзитивната температура односно критичната точка. Блиску до критичната точка системите подлежат на критично однесување, каде што некои од нивните одлики како на пример [[должина]], [[специфична топлина]] и [[чувствителност]] експоненцијално се разликуваат.<ref name=Vojta2003>{{cite journal |last=Vojta |first=Matthia |arxiv= cond-mat/0309604|title=Quantum phase transitions |journal=Reports on Progress in Physics |date=16 Sep 2003 |volume=66 |issue=12 |pages=2069–2110 |doi=10.1088/0034-4885/66/12/R01 }}</ref> Овој критичен феномен задава сериозни предизвици за физичарите затоа што нормалните макроскопски закони не се валидни и треба да се измислат нови идеи и методи за да се направат норви закони кои би го опишале ваквиот систем.<ref name=NRC1986>{{Наведена книга |title=Condensed-Matter Physics, Physics Through the 1990s|publisher=National Research Council|year=1986|url=http://www.nap.edu/catalog/626/an-overview-physics-through-the-1990s|isbn=0-309-03577-5}}</ref>{{rp|75ff}}

Наједноставната теорија која може да ги објасни постојаните премини е онаа на Гинзбург и Ландау. Но, оваа теорија може само грубо да ги објасни постојаните транзиции на фазите за фероелектриката и за супер спроводниците од типот 1. За системите во кои има интеракции со краток домет до критичната точка треба да се измисли подобра теорија.<ref name="University1989">{{Наведена книга|author=Malcolm F. Collins Professor of Physics McMaster University|title=Magnetic Critical Scattering|publisher=Oxford University Press, USA|isbn=978-0-19-536440-8}}</ref>{{rp|8–11}}

Близу до критичната точка флуктуациите се случуваат преку широк спектар на големини додека пак самата големина на системот е непроменлива. Развиени се повеќе техники со кои може да се пронајдат најкратките флуктуации во брановите, а притоа задржувајќи ги нивните ефекти во следната фаза. Сепак променит на еден [[физички систем]] со различни размери може да се проучува систематски. Техниките заедно со моќните компјутерски симулации до голема мера придонесуваат за објаснувањето на критичкиот феномен на постојаните транзиции на фазите.<ref name=NRC1986/>{{rp|11}}

==Експериментална==
Експерименталната физика на кондензирана материја ја вклучува употребата на експерименталните истражувања за да се откријат нови својства за материјалите. Ваквите истражувања ги вклучуваат ефектите на електричното и [[магнетно поле]], мерењето на [[повратните функции]],[[транспортните својства]] и [[термометрија]].<ref name=exptcm>{{Наведена книга|last=Richardson|first=Robert C.|title=Experimental Techniques in Condensed Matter Physics at Low Temperatures|year=1988|publisher=Addison-Wesley|isbn=0-201-15002-6}}</ref> Често користените експериментални техники ја вклучуваат и [[спектроскопија]]та со испитувања кои користат [[Х-зраци]], [[инфрацрвена светлина]] и [[нееластично неутронско распрскување]]; студии на термален одговор, како што е се [[пецифичната топлина]] и мерење на транспортот преку [[топлинска спроводливост]].

===Расејување===
{{Главна|Расејување}}
При експерименталното истражување на кондензираната материја, одредени експерименти вклучуваат расејување на конституентите на материјалот со помош на [[Х-зраци]], оптички [[фотон]]и,[[неутрон]]и итн. Изборот на распрскувачки(расејувачки) испитувања е во зависност од обсервационата енергетска скала од интерес за експериментот. [[Видливата светлина]] има енергија од 1[[eV]] и е искористена во испитувањата за да се измерат разлиите на материјалните својства како [[диелектричната константа]] и [[показателот на прекршување]]. Х-зраците имаат енергија од 10 [[eV]] и се користат за мерење на разликите на густината на електронскиот полнеж.<ref name=chaikin-lubensky>{{Наведена книга|last1=Chaikin|first1=P. M.|last2=Lubensky|first2=T. C.|title=Principles of condensed matter physics|year=1995|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-43224-3}}</ref>{{rp|33–34}}
[[Неутрони]]те се користат за изучување на распрскувањето на јадрото и на електронските [[спин]]ови и магнетизација(неутроните имаат спин но немаат полнеж). Распрскувачките мерења за кулоните можат да се извршат користејќи елетктронски зраци како материјал за распрскување.<ref name=chaikin-lubensky/>{{rp|33–34}}<ref name="Zhang2012">{{Наведена книга|author=Wentao Zhang|title=Photoemission Spectroscopy on High Temperature Superconductor: A Study of Bi2Sr2CaCu2O8 by Laser-Based Angle-Resolved Photoemission|date=22 August 2012|publisher=Springer Science & Business Media|isbn=978-3-642-32472-7}}</ref>{{rp|39–43}} Слично на ова, уништувањето на [[позитрон]]от може да се искористи за индиректно мерење на локалната електронска густина.<ref name=siegel-1980>{{Наведено списание|last=Siegel|first=R. W.|title=Positron Annihilation Spectroscopy|journal=Annual Review of Materials Science|year=1980|volume=10|pages=393–425|doi=10.1146/annurev.ms.10.080180.002141|bibcode = 1980AnRMS..10..393S }}</ref> [[Ласерската спектроскопија]] е одлична алатка за изучување на микроскопските својства на еден медиум, на пример,за изучување на [[забранетите транзиции]] во медиумите со [[нелинеарна оптичка спектроскопија]].<ref name=NRC1986/> {{rp|258–259}}

===Надворешни магнетни полиња===
Во експерименталната физика на кондензирана материја, надворешните [[магнетни полиња]] се однесуваат како [[термодинамички променливи]] коишто ја контролираат состојбата, фазната транзиција и својствата на материјалните системи.<ref name=iupap-report>{{Наведена мрежна страница|last=Committee on Facilities for Condensed Matter Physics|title=Report of the IUPAP working group on Facilities for Condensed Matter Physics : High Magnetic Fields|url=http://archive.iupap.org/wg/wg3/hmff/file_50963.pdf|publisher=International Union of Pure and Applied Physics|year= 2004|quote=The magnetic field is not simply a spectroscopic tool but is a thermodynamic variable which, along with temperature and pressure, controls the state, the phase transitions and the properties of materials.}}</ref> [[Јадрената магнетна резонанца]](НМР) е техника преку која надворешните магнени полиња можат да бидат искористени за да се најдат резонантни режими на поединечни електрони преку што даваат информација за атомската, молекуларна и сврзана структура во нивна близина. НМР експерименти можат да бидат направени во магнетни полиња со сила до 60 Тесла. Повисоките магнетни полиња можат да го подобрат квалитетот на измерените податоци за НМР.<ref name="StatesAstronomy2013"/>{{rp|69}}<ref>{{Наведена книга|title=High Magnetic Fields|chapter=Nuclear Magnetic Resonance in Solids at very high magnetic fields|author=Moulton, W. G. and Reyes, A. P. |editor=Herlach, Fritz |series=Science and Technology|publisher=World Scientific|year=2006|chapter-url=https://books.google.com/books?id=tN8CbCHzBmcC&pg=PA185|isbn=9789812774880}}</ref>{{rp|185}} [[Квантните осцилации]] претставуваат друга техника за експериментирање каде што високите магнетни полиња се користат за изучување на својствата на материјалите  како геометријата на [[површината на Ферми]].<ref name=doiron-leyraud2007>{{Наведено списание|last=Doiron-Leyraud|first=Nicolas|title=Quantum oscillations and the Fermi surface in an underdoped high-Tc superconductor|journal=Nature|year=2007|volume=447|pages=565–568|doi=10.1038/nature05872|arxiv = 0801.1281 |bibcode = 2007Natur.447..565D|issue=7144|pmid=17538614 |display-authors=etal}}</ref> Високите магнетни полиња се корисни во експерименталното тестирање на различни теоретски предвидувања како и квантизираниот [[електромагнетен ефект]], слика на [[магнетен монопол]] и други.<ref name="StatesAstronomy2013">{{Наведена книга|author=Committee to Assess the Current Status and Future Direction of High Magnetic Field Science in the United States; Board on Physics and Astronomy; Division on Engineering and Physical Sciences; National Research Council|title=High Magnetic Field Science and Its Application in the United States:: Current Status and Future Directions|url=http://www.nap.edu/catalog/18355/high-magnetic-field-science-and-its-application-in-the-united-states|date=25 November 2013|publisher=National Academies Press|isbn=978-0-309-28634-3}}</ref>{{rp|57}}

===Ладни атомски гасови===

[[Заробувањето на ладен атом]] во оптички решетки е експериментална алатка која е често користена во физиката на кондензирана материја  како и [[атомска]]та, [[молекуларна]] и [[оптичка физика]]. Оваа техника вклучува оптички ласери за создавање на една мешана шема, која се однесува како решетка, каде што или иони или атоми можат да бидат поставени на ниска температура. Ладните атоми во оптичките решетки се користат како „квантни симулатори“ кои се однесуваат како контролни системи кои можат да го моделираат однесувањето на покомплицирани системи, како „[[фрустрирани магнети]]“.<ref name=buluta-science2009>{{Наведено списание|last=Buluta|first=Iulia|author2=Nori, Franco |title=Quantum Simulators|journal=Science|year=2009|volume=326|issue=5949|doi=10.1126/science.1177838|bibcode = 2009Sci...326..108B|pages=108–11|pmid=19797653 }}</ref>

Во суштина, тие се користат за конструирање на едно, две и три димензионални решетки за [[Хубардовиот модел]] со веќе однапред утврдени параметри и за изучување на фазните транзиции за подредување на [[антиферомагнетици]]те и на спиновите на течностите.<ref name=buluta-science2009/>
Во 1995 година, гас составен од атоми на [[рибидиум]], оладен на температура од 170 [[нК]] е искористен за експериментално сфаќање на [[Бозе-Ајнштајновиот кондензат]], состојба на материјата предвидена од страна на Ш.Бозе и Алберт Ајнштајн, каде што голем број на атоми окупираат една [[квантна состојба]].<ref name=nytimes-BEC>{{наведени вести|last=Glanz|first=James|title=3 Researchers Based in U.S. Win Nobel Prize in Physics|url=http://www.nytimes.com/2001/10/10/us/3-researchers-based-in-us-win-nobel-prize-in-physics.html|accessdate=23 May 2012|newspaper=The New York Times|date=October 10, 2001}}</ref>

==Примена==

Истражувањето на физиката на кондензирана материја придонело до издигнување на неколку примени на уредите, како развојот на [[транзистор]]от за [[полуспроводливост]]<ref name=marvincohen2008 /> и на [[ласерска]]та технологија.<ref name=NRC1986/> Неколку појави кои се изучени во областа на [[нанотехнологија]]та биле под надлежност на физиката на кондензирана материја.<ref name="2010Committee2007">{{Наведена книга|author=Committee on CMMP 2010; Solid State Sciences Committee; Board on Physics and Astronomy; Division on Engineering and Physical Sciences, National Research Council|title=Condensed-Matter and Materials Physics:: The Science of the World Around Us|url=http://www.nap.edu/catalog/11967/condensed-matter-and-materials-physics-the-science-of-the-world|date=21 December 2007|publisher=National Academies Press|isbn=978-0-309-13409-5}}</ref>{{rp|111ff}} Техниката како [[микроскопија на скенирање и тунелирање]] може да се искористи за контролирање на процеси на ниво на [[нанометри]], при што донело до издигнување на нанопроизводството.<ref name=yeh-perspective>{{Наведено списание|last=Yeh|first=Nai-Chang|title=A Perspective of Frontiers in Modern Condensed Matter Physics|journal=AAPPS Bulletin|year=2008|volume=18|issue=2|url=http://www.its.caltech.edu/~yehgroup/documents/AAPPS_v18_no2_pg11.pdf|accessdate=31 March 2012}}</ref>
Во [[квантно сметање|квантното сметање]], информацијата е претставена преку квантни битови или [[ку-битови]]. Ку-битовите можат брзо да ја загубат [[кохерентност]]а пред пресметувањето да биде завршено. Овој проблем мора да биде решен пред извршување на квантните пресметки. Суперспроводливите Џозефсони сврзувачки ку-битови, [[спинтронични]]те(транспорт на електричен спин) ку-битови кои користат спинска ориентација на магнетните материјали, или тополошките не-абелови [[анјони]] од [[фракционалните квантни состојби]] претставуваат ветувачки пристап предложен во физиката на кондензирана материја за решавање на овој проблем.<ref name=yeh-perspective />

Физиката на кондензирана материја има важна примена во [[биофизика]]та,на пример експерименталната техника [[магнетната резонанца]], која е широко користена во медицината.<ref name=yeh-perspective />

==Поврзано==
{{пст|3}}
* [[Мека материја]]
* [[Грин–кубови односи]]
* [[Гринова функција]]
* [[Наука за материјалите]]
* [[Провидни материјали]]
* [[Орбитална магнетизација]]
* [[Симетријата во квантната механика]]
{{пстк}}

==Белешки==
{{reflist|group=notes}}

==Наводи==
{{reflist|35em}}

==Дополнителна литература==
*{{Наведена книга | url=http://www.worldscientific.com/worldscibooks/10.1142/8697 | title=Lecture Notes on Field Theory in Condensed Matter Physics | publisher=World Scientific | year=2014 | last = Mudry | first = Christopher | doi=10.1142/8697 | isbn = 978-981-4449-10-6}}
*{{Наведено списание|last=Khan|first=Abdul Qadeer|title=Dimensional Anistrophy in Condensed Matter Physics|journal=Seven National Symposium on Frontiers in Physics.|url=http://pps-pak.org/proceedings/Seventh-Proc-1998.pdf|date=21 November 1998|volume=7|series=7|issue=7|accessdate=21 October 2012|archive-date=2015-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20151231215516/http://pps-pak.org/proceedings/Seventh-Proc-1998.pdf|url-status=dead}}
*P. M. Chaikin and T. C. Lubensky (2000). ''Principles of Condensed Matter Physics'', Cambridge University Press; 1st edition, ISBN 0-521-79450-1
*Alexander Altland and Ben Simons (2006). ''Condensed Matter Field Theory'', Cambridge University Press, ISBN 0-521-84508-4
*Michael P. Marder (2010). ''Condensed Matter Physics, second edition'', John Wiley and Sons, ISBN 0-470-61798-5
*Lillian Hoddeson, Ernest Braun, Jürgen Teichmann and Spencer Weart, eds. (1992). ''Out of the Crystal Maze: Chapters from the History of Solid State Physics'', Oxford University Press, ISBN 0-195-05329-X
{{Condensed matter physics topics}}
{{Physics-footer}}

{{DEFAULTSORT:Физика на кондензираната материја}}
[[Категорија:Физика на кондензираната материја| ]]
[[Категорија:Наука за материјалите]]