Преглед на кодот на Физичка константа

'''Физичка константа''' ('''физичка постојана''') — [[физичка величина]] за која се смета дека е универзална во природата и [[константа|постојана]] со низ времето. Како таква се разликува од [[математичка константа|математичката константа]], која е утврдена бројчена вредност но сама по себе не подразбира физички мерења.

Во науката постојат многу физички константи. Меѓу општопознатите спаѓаат [[брзина на светлината|брзината на светлината]] во вакуум ''c'', [[гравитациска константа|гравитациската константа]] ''G'', [[Планкова константа|Планковата константа]] ''h'', [[електрична константа|електричната константа]] ε<sub>0</sub> и [[елементарен полнеж|елементарниот полнеж]] ''e''.  Физичките константи заземаат разни [[димензионална анализа|димензионални]] облици: брзината на светлината ја означува најголемата можна [[брзина]] во [[вселена]]та и се изразува димензионално како [[должина]] поделена со изминато [[време]]. Од друга страна, [[константа на фината структура|константата на фината структура]] α, која ја карактеризира силата на електромагнетното заемодејство, е [[бездимензионална величина]].

== Димензионални и бездимензионални физички константи ==
Додека физичката величина што ја означува некоја физичка константа не зависи од мерниот систем што ја изразува, бројчената вредност на дименионалните физички константи зависи од единицата што ја користиме. Затоа овие бројчени вредности (како 299.792.458 за константата [[брзина на светлината]] ''c'' изразена во метри во секунда) не претставуваат вредности што може да ги предвиди физичката теорија.

Бидејќи нивните единици се поништуваат една со друга, соодносите на сличнодимензионлните физички константи не зависат од мерниот систем на овој начин, па затоа ти се чисти [[бездимензионален број|бездимензионални броеви]] чии вредности би можеле да се предвидат со некоја идна физичка теорија. Покрај ова, сите равенки на [[физички закон|законитостите на физиката]] можат да се изразат без димензионални физички константи со постапка наречена [[обездимензионирање]], но бездимензионалнтие константи и понатаму би останале. Затоа, теоретските физичари ги сметат овие бездимензионални величини за [[основна физичка константа|основни физички константи]].

Меѓутоа, поимот „основна физичка константа“ се користи и на други начини. На пример, [[Национален институт за стандарди и технологија|Националниот институт за стандарди и технологија на САД]] (NIST)<ref>[http://physics.nist.gov/cuu/Constants/ Тековни (2010) вредности на константите]; NIST, 2011 {{en}}</ref> под ова подразбира било која универзална физичка величина што се смета за постојана, како што е брзината на светлината ''c'' и гравитациската константа ''G''.

[[Константа на фината структура|Константата на фината структура]] α е веројатно најпознатата бездимензионална основна физичка константа. Направени се многу обиди да се добие нејзината вредност (измерена на {{дропка|1|137,035999}}) од теоретско гледиште, но досега ниеден не вродил со плод. Истото важи и за бездимензионалниот сооднос на масите на [[основна честичка|основните честички]] (најочигледна е ''m<sub>p</sub>''/''m<sub>e</sub>'', прибл. 1836,152672). Меѓутоа, со развојот на [[квантна хемија|квантната хемија]] во XX век, теоријата успешно пресметала огромен број на претходно неописливи бездимензионални физички константи. Затоа некои теоретски физичари и понатаму се надеваат дека ќе дојдат до образложенија за вредностите на другите бездимензионални фички константи.

Познато е дека [[точно нагодена вселена|вселената би била многу поинаква]] кога овие вредности би биле значително различни од востановените. На пример, замо неколку проценти разлика во вредноста на константата на фината структура би довело до непостоење на ѕвезди како нашето Сонце. Оваа констатација има поттикнато некои антропни (човечки-посветени) објасненија за вредностите на некои бездимензионални основни физички константи.

==Табела на универзални константи==
{{Табела на универзални константи}}

==Табела на електромагнетни константи==
{{Табела на електромагнетни константи}}

==Табела на атомски и јадрени константи==
{{Табела на атомски и јадрени константи}}

==Табела на физичко-хемиски константи==
{{Табела на физичко-хемиски константи}}

==Табела на усвоени вредности==
{| class="wikitable"
|-
!colspan=2|Величина
!Симбол
!Вредност ([[SI]] единици)
!Релативна стандардна неодреденост
|-
|colspan=2|договорена вредност на [[Џозефсонова константа]]<ref name="volt">Ова е меѓународно усвоената вредност за реализација на претставите на [[волт]]от користејќи го [[Џозефсонов ефект|Џозефсоновиот ефект]].<br/></ref>
|<math>K_{\mathrm{J-90}} \,</math>
|4,835 979 × 10<sup>14</sup> Hz•V<sup>−1</sup>
|утврдена
|-
|colspan=2|договорена вредност на [[фон Клицингова константа]]<ref name="vonKlitzing">Ова е меѓународно усвоената за реализација на претставите на [[ом]]от користејќи го [[квантен Холов ефект|квантниот Холов ефект]].</ref>
|<math>R_{\mathrm{K-90}} \,</math>
|25 812,807 Ω
|утврдена
|-
|rowspan=2 align="center"|[[моларна маса]]
|[[константа]]
|<math>M_{\mathrm{u}} = M({}^{12}\mathrm{C}) / 12 \,</math>
|1 × 10<sup>−3</sup> kg•mol<sup>−1</sup>
|утврдена
|-
|на [[јаглерод-12]]
|<math>M({}^{12}\mathrm{C}) = N_{\mathrm{A}} m({}^{12}\mathrm{C}) \,</math>
|1,2 × 10<sup>−2</sup> kg•mol<sup>−1</sup>
|утврдена
|-
|colspan=2|стандардно забрзување на [[гравитација]]та („ге“, [[слободен пад]] на Земјата)
|<math>g_{\mathrm{n}} \,\!</math>
|9,806 65 m•s<sup>−2</sup>
|утврдена
|-
|colspan=2|[[Атмосфера (единица)|стандардна атмосфера]]
|<math> \mathrm{atm} \,</math>
|101 325 Pa
|утврдена
|-
|}

==Природни единици==
{{Главна|Природни единици}}
Користејќи [[димензионална анализа]], можеме да ги собереме димензионалните универзални физички константи во еден систем на [[мерна единица|мерни единици]] кој не се повикува на ниедна човечка замисла. Зависно од изборот на константи и нивниот распоред, добиените природни единици можат да добијат полезно физичко значење. На пример, долуприкажаните [[Планкови единици]] ги користат [[брзина на светлината|''c'']], [[гравитациска константа|''G'']], [[Планкова константа|''ħ'']], [[електрична контанта|''ε''<sub>0</sub>]] и [[Болцманова константа|''k<sub>B</sub>'']] за изведување на единици на начин што се однесува на обединети теории како што е [[квантна гравитација|квантната гравитација]].
{{Основни Планкови единици}}

== Поврзано ==
* [[Константа]]
* [[Физичка величина]]
* [[Табела на математички константи]]

==Белешки==
{{наводи}}

==Наводи==
* {{CODATA2006}}
* {{наведување|last=Barrow |first= John D. |title =The Constants of Nature; From Alpha to Omega - The Numbers that Encode the Deepest Secrets of the Universe| publisher=Pantheon Books| year=2002 | isbn=0-375-42221-8}}.

== Надворешни врски ==
*[http://www.sixtysymbols.com/# Шеесет симболи] - Нотингемски универзитет {{en}}
*[http://goldbook.iupac.org/list_goldbook_phys_constants_defs.html Златна книга] на IUPAC {{en}}

{{Епоними на физички константи}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Мерење]]
[[Категорија:Физички константи| ]]
[[Категорија:Физички величини]]