Лачна минута
Лачна минута или аголна минута (лм, анг. MOA) — единица мерка за агол, еднаква на една шеесеттина (Предлошка:Дроп) степен. Лачната секунда пак, претставува една шеесеттина (Предлошка:Дроп) од лачната минута. Ова не се SI-единици, но се прифаќаат при пресметки кајшто фигурираат единиците на SI.[1]
Бидејќи еден степен е една триста и шеесеттинка (Предлошка:Дроп) од кружницата, 1 лачна минута изнесува Предлошка:Дроп од истото. Наоѓа примена во областите што бараат прецизно изразување на мали агли, како што се астрономијата, морепловството и стрелаштвото.
Бројот на квадратни лачни минути во една сфера е
или околу 148.510.660,498 квадратни лачни минути.
Лачната асекунда изнесува Предлошка:Дроп од еден степен, Предлошка:Дроп од кружницата или (Предлошка:Дроп) радијани, што е приближно на Предлошка:Дроп радијан.
За изразување на уште помали агли се користат стандардните SI-претставки. Меѓу другото, во астрономијата се среќава лачна милисекунда, со кратенка млс (mas).
Симболи и кратенки
Стандардниот симбол за лачната минута е примот (′) (U+2032), но напати се среќава и единечен наводник (') (U+0027) на места кајшто се допуштени само знаци по ASCII. Една лачна минута се претставува како 1′. Кратенки се: ламин (arcmin) или лмин (amin), и поретко, прим со циркумфлекс ().
Стандардниот симбол за лачна секунда е двојниот прим (″) (U+2033), а се среќаваат и наводници (") (U+0022) онаму кајшто се допуштени само знаци по ASCII. Една лачна секунда се претставува како 1″. Кратенки се: ласек (arcsec) или лсек (asec).
| Единица | Вредност | Симбол | Кратенки | Во радијани (прибл.) |
|---|---|---|---|---|
| Степен | Предлошка:Дроп кружница | ° | степ, deg | 17,4532925 mrad |
| Лачна минута | Предлошка:Дроп степен | ′ (прим) | ламин, лмин, АМ, arcmin, amin, , MOA | 290,8882087 µrad |
| Лачна секунда | Предлошка:Дроп лачна минута | ″ (двоен прим) | ласек, arcsec | 4,8481368 µrad |
| лачна милиминута | Предлошка:Дроп лачна секунда | млс, mas | 4,8481368 nrad | |
| Микролачна минута | 1 × 10−6 лачна секунда | μлс, μas | 4,8481368 prad |
Во небесната навигација, лачните секунди ретко се користат при пресметки, бидејќи се претпочитаат степени, минути и минутни децимали, што се претставуваат во обликот 42° 25′,32 or 42° 25′,322[2][3](или со точки во многу земји). Овој начин на запис има прејдено и во поморските GPS-приемниците, кои по основно ја прикажуваат географската ширина и должина во второспоменатиот формат.[4]
Примена
Картографија
Во картографијата и морепловството се применуваат аголните минути (а со тоа и аголните секунди, ас или SOA, еднакви на една шеесеттина ам). На морско ниво, една аголна минута (околу екваторот или меридијан) е еднаква на приближно 1,86 км, околу една морска милја (приближноста доаѓа оттаму што Земјата е малку сплесната). Една аголна секунда е една шеесеттинка од овој износ: околу 30 метри.
Местоположбата по традиција се претставува во аголни степени, минути и секунди, и тоа во две величини: една за географска ширина (аголот северно или јужно од екваторот) и една за географска должина (аголот источно или западно од нултиот меридијан). На овој начин можеме точно да ја наведеме било која местоположба на Земјата или над нејзиниот упатен елипсоид. Меѓутоа овој систем има основа 60, што се смета за незгодно, па затоа денес многумина ги наведуваат само степените, изразени во децимален облик за да добие истата прецизност. Степените изразени до три децимални места (Предлошка:Дроп степен) имаат Предлошка:Дроп од прецизноста на обликот степени-минути-секунди (Предлошка:Дроп степен), и затоа ги претставуваат местоположбите со полупречник на точност од 120 метри.
Астрономија
Лачната минута и лачната секунда се користат и во астрономијата. Во степените (а со тоа во лачните минути) се изразува деклинацијата, или аголното растојание северно или јужно од небесниот екватор. Лачната секунда честопати се среќава како мерка за паралакса, поради мошне малите агли на ѕвездената паралакса, и мошне малата аголна големина, т.е. пречник (на пр. Венера се менува од 10′ до 60′). Паралаксата, сопственото движење и аголната големина на една ѕвезда може да се претстави во лачни милисекунди (млс, mas), или пак во илјадинки од лачна секунда. Единицата парсек се осднесува на тие лачни секунди, како кратенка од „паралаксна секунда“.
Освен Сонцето, ѕвездата со најголема аголна големина од Земјата е R Златна Рипка, што е црвен суперџин со пречник од 0,05 лачни секунди. Поради атмосферското поматување, земските телескопи ја заматуваат сликата на ѕвездата до аголна големина од околу 0,5 лачни секунди. Во услови на лоша видливост ова се накачува до 1,5 лачни секунди, па дури и повеќе. Џуџестата планета Плутон е тешка за отсликување бидејќи аголната големина ѝ изнесува околу 0,1 лачни секунди.[5] Ова е како да гледаме топче за пинг-понг (40 мм) на растојание од 80 км.
Вселенските телескопи со не се засегнати од Земјината атмосфера, но имаат ограничувања поради прекршувањето на светлината. На пример, вселенскиот телескоп „Хабл“ досега до ѕвезди со аголна големина од 0,1″. Постојат техники за подобрување на видливоста на земјата. Еден метод е адаптивната оптика, кој дава слики од околу 0,05 лачни секунди на телескоп од 10-метарска класа.