Преглед на кодот на Глаголица

{{Infobox WS
|type=[[Азбука]]
|name=Глаголица<br>{{Script|Cyrs|Кѷрїлловица}}<br>ⰽⱛⱃⰻⰾⰾⱁⰲⰻⱌⰰ
|time=[[862]]/[[863]] до [[Среден век|средниот век]]
|languages=[[Старословенски јазик|старословенски]]
|creator=[[Свети Кирил и Методиј]]
|sample=Glagolithic tablet.jpg
|caption=<small>[[Башчанска плоча|Башчанската плоча]]</small>
|iso15924=Glag
}}
{{Историја на азбуката}}
{{Македонски јазик}}
'''Глаголското писмо''' или '''глаголица''' ([[Старословенски јазик|старословенски]]: {{Script|Cyrs|Кѷрїлловица}}, ⰽⱛⱃⰻⰾⰾⱁⰲⰻⱌⰰ) — најстарата позната [[Словенски јазици|словенска]] [[азбука]]. Била создадена од [[Константин Филозоф|Св. Кирил]] (827 — 869) и [[Св. Методиј]] (826 — 885) во [[855]] или околу [[862]]/[[863]] за преведување на [[Библија]]та и други книги на [[Словенски јазици|словенски јазик]]. Името доаѓа од [[старословенски јазик|старословенскиот збор]] {{Script|Cyrs|глаголи}}, што значи „зборува“, „кажува“, „говори“, „вели“, „изрекува“. На старословенски се користи зборот „Кириловица“ за оваа азбука.

==Букви==
Глаголицата има 38 букви, но нивниот број малку варира во подоцнежните верзии. Дваесет и четири букви водат потекло од графеми во [[среден век|средновековното]] курзивно [[Грчка азбука|грчко писмо (мали букви)]], но во глаголицата тие имаат орнаментален изглед. Се претпоставува дека буквите ''ша'', ''шта'' и ''ци'' доаѓаат од [[хебрејско писмо|хебрејското писмо]] (буквите [[шин]] и [[цади]]) — [[фонема|фонемите]] кои овие букви ги означуваат не постоеле во грчкиот, но постојат во хебрејскиот и се чести во повеќето [[словенски јазици]]. Другите букви се со непознато потекло. За некои од нив се претпоставува дека се засноваат на хебрејски и самаритските писма, кои Кирил ги научил за време на неговата посета на [[Хазари]] во [[Херсон]].

Хрватската глаголица има долга и интересна историја, подолга од 1000 години. [[Хрвати]]те биле единствениот народ во [[Европа]] кому [[папа]]та му има дозволено да се користи со сопствениот јазик и писмо во црквата.

Друга теорија (видете [[Црноризец Храбар]]) вели дека глаголицата се заснова на старословенски [[Рунско писмо|руни]] (''цртки и рецки''), кои се користеле само за свети текстови во [[Словенска религија|словенската религија]].

== Историја ==
Глаголицата е првото словенско писмо составено од [[Св. Кирил|Св. Константин — Кирил Филозоф]] пред заминувањето на познатата [[Моравска мисија]] во 863 година.<ref name="Македонската глаголица">{{наведена книга|last=Поп-Атанасов|first=Ѓорѓи|authorlink=Ѓорѓи Поп-Атанасов|title=Македонската Глаголица|year=2015|publisher=МАНУ|location=Скопје|pages=3–7}}</ref> Писмото е составено врз основа на гласовниот систем на [[Македонски дијалекти|македонскиот дијалектен]] говор од [[Солунско|Солунскиот крај]], врз чијашто основа Светите Кирил и Методиј формирале општословенски книжевен јазик.<ref name="Македонската глаголица" /> [[Ростислав (кнез)|Ростислав]], кнезот на [[Велика Моравија]], сакал да го ослободи [[словени|словенскиот]] народ во неговото царство од зависноста од источните [[франки]]ски свештеници и затоа, во [[862]] побарал од [[Византиски императори|византискиот цар]] да му прати дваjца мисионери, [[Свети Кирил и Методиј]], во Велика Моравија. Кирил создал нова азбука: глаголица. Азбуката била користена во Велика Моравија помеѓу [[863]] (кога Кирил и Методиј пристигнале таму) и [[885]] за владини и црковни документи и во Великоморавското училиште основано од Кирил, каде се образувале следбениците на солунските браќа (како и самиот Методиј).

[[Податотека:ZographensisColour.jpg|мини|лево|[[Зографско евангелие]] (крај на X/почеток на XI век)]]
Во [[886]], источнофранкискиот епископ на [[Нитра]] по име [[Вихинг]] го забранил писмото и затворил 200 следбеници на Методиј (главно ученици од првобитното училиште). Потоа тие се распрснале или, според некои извори, биле продадени како робови. Меѓутоа тројца од нив, стигнале до Бугарија и од нив било побарано од страна на царот [[Борис I]] да ги образуваат свештениците на словенски јазик. По прифаќањето на христијанството во [[Бугарија]] во [[864]], верските [[церемонии]] биле изведувани на [[Грчки јазик|грчки]] од свештеници пратени од [[Византија]]. Заради сѐ поголемото византиско влијание и ослабувањето на државата, Борис гледал на новото писмо и и јазик во црквата како важен чекор за зачувување на независноста на Бугарија. Како резултат на преземените мерки, две академии биле отворени во [[Охридска книжевна школа|Охрид]] и [[Преславска книжевна школа|Преслав]].

Оттаму, учениците патувале по разни места и ја ширеле азбуката. Некои отишле во [[Хрватска]], откаде ја започнале хрватската варијанта која се користела многу долго време. Во [[1248]], папата [[Инокентиј IV]] им дал на хрватите уникатна привилегија да се користат со тој јазик и писмо во црквата.

Некои од студентите на Охридската школа отишле во [[Бохемија]] каде таа азбука се користела во 10 и  11 век, заедно со други писма. Глаголицата исто така се користела и во Русија, меѓутоа прилично ретко.

Мора да се потенцира дека кирилицата не е создадена од учениците на Кирил и Методиј. Причините за тоа се многу едноставни-тие од почит кон своите учители ја задржале глаголицата во Охридската школа и ја продолжиле нивната дејност. Кирилицата води делумно потекло од грчкото писмо, со (најмалку 10) уникатни словенски букви кои доаѓаат од глаголицата. Таа речиси целосно ја истиснала глаголицата за време на [[Среден век|средниот век]].

Денес глаголицата се користи само кај [[Црковнословенски јазик|црковнословенските]] и понекогаш во литургиските книги на мајчин јазик во католичката [[Крижевска епархија]] во Хрватска.

Името „глаголица“ на [[Чешки јазик|чешки]] е ''hlaholice'', на [[Словачки јазик|словачки]] ''hlaholika'', на [[Полски јазик|полски]] ''głagolica'', на [[Руски јазик|руски]], [[Македонски јазик|македонски]] и [[Бугарски јазик|бугарски]] ''глаголица'', на [[Хрватски јазик|хрватски]] ''glagoljica'', на [[Украински јазик|украински]] ''глаголиця'', на [[Белоруски јазик|белоруски]] ''глаголіца'', на [[Словенечки јазик|словенечки]] ''glagolica'', на [[Српски јазик|српски]] ''глагољица/glagoljica'' итн.

== Особености ==
[[File:Macedonia on Glagolitic.svg|right|170п|мини|Зборот „Македонија“ на глаголица и старословенски, заоблена форма.]]

Азбуката има две варијанти: заоблена и аглеста. Кај заоблената варијанта доминираат кругови и криви линии, додека во аглестата прави агли и трапезоиди.
Видете го [http://kodeks.uni-bamberg.de/AKSL/Schrift/GlagolVergleichAlphabet.htm приказот] на двете варијанти или на следната врска за [http://www.tug.org/TUGboat/Articles/tb17-1/tb50zubr.pdf подетално]. Кај аглестата варијанта се користат [[лигатура (типографија)|лигатури]] многу пообилно отколку кај кирилицата и латиницата.

{{clear}}
{| class="wikitable"
|-
! Уникод
! Заоблена
! Аглеста
! Кирилица
! Изговор
! Назив
! Значење
! Потекло
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰰ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic az.svg|25px|Azu]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Azu.svg|33px|Azu]]
| style="text-align:center;" | [[А (кирилица)|А]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ɑ/}}
| Аз
| јас
| [[Феникиска азбука|Феникиската буква]] [[алеф]] {{Script|Phnx|𐤀}} или [[крст]]<ref name="Schenker">{{Cite book|last=Schenker|first=Alexander M.|title=The dawn of Slavic: an introduction to Slavic philology|publisher=Yale University Press|location=New Haven and London|year=1995|pages=168–172|chapter=Early Writing|isbn=978-0-300-05846-8}}</ref>
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰱ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic buky.svg|25px|Bouky]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Buky.svg|33px|Bouky]]
| style="text-align:center;" | [[Б]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/b/}}
| Буки
| букви
| Непознато,<ref name="Schenker" /> можно од хебрејската буква [[Бет (буква)|бет]] {{Script|Hebr|בּ}}<ref>{{Cite journal|last=ILIEVSKI|first=PETAR HR.|date=2002|title=GLAGOLICA: An Iconic Script for Visual Evangelic Preaching|url=https://www.jstor.org/stable/23065457|journal=Illinois Classical Studies|volume=27/28|pages=153–164|jstor=23065457|issn=0363-1923}}</ref> или [[Арамејска азбука|арамејската]] bīt {{Script|Armi|ܒ}}<ref>{{Cite journal|last=Jung|first=Hakyung|title=On the Origin of the Glagolitic Alphabet|url=https://www.academia.edu/24232159|journal=Scripta |volume=5 |pages=105–130|language=en}}</ref>
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰲ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic vedi.svg|29px|Vede]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Vede.svg|29px|Vede]]
| style="text-align:center;" | [[В (кирилица)|В]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ʋ/}}
| Веди
| знам
| Можно од латинската буква [[V]]<ref name="Schenker" /> или превртена буква добро {{Script|Glag|Ⰴ}}<ref>{{Cite journal|last=Uspenskij|first=Boris|date=2013|title=Glagolitic Script as a Manifestation of Sacred Knowledge|url=https://search.proquest.com/docview/1550519312|language=en|pages=7–27,358|id={{ProQuest|1550519312}}}}</ref>
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰳ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic glagoli.svg|23px|Glagolu]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Glagoli.svg|33px|Glagolu]]
| style="text-align:center;" | [[Г]], [[Ґ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ɡ/}}
| Глаголи
| говори
| Можно од грчката буква [[гама]] <math>\gamma</math><ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰴ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic dobro.svg|29px|Dobro]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Dobro.svg|29px|Dobro]]
| style="text-align:center;" | [[Д]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/d/}}
| Добро
| добро
| Грчката буква [[Делта (буква)|делта]] {{Script|Grek|Δ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰵ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic jest.svg|23px|Jestu]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Yestu.svg|33px|Jestu]]
| style="text-align:center;" | [[Є]], [[Е (кирилица)|Е]], [[Э]], [[Ё (кирилица)|Ё]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ɛ/}}
| Ест
| е
| Можно од самаритската буква [[Хе (буква)|хе]] {{Script|Samr|ࠄ}} или грчката [[сампи]] {{Script|Grek|ϡ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰶ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic zhivete.svg|29px|Zhivete]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Zhivete.svg|29px|Zhivete]]
| style="text-align:center;" | [[Ж]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ʒ/}}
| Живете
| живејте
| Непознато,<ref name="Schenker" /> можно од [[Коптска азбука|коптската буква џанџа]] {{Script|Copt|ϫ}} или [[астролошки симболи|астролошкиот симбол]] за [[Риби (хороскопски знак)|риби]] {{Emoji presentation|♓️|text}}
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰷ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic dzelo.svg|29px|Dzelo]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Dzelo.svg|29px|Dzelo]]
| style="text-align:center;" | [[Ѕ (кирилица)|Ѕ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/d͡z/}}
| Ѕело
| многу
| Непознато,<ref name="Schenker" /> можно од ерменската буква за {{script|Armn|Ձ}}<ref>{{Cite web|title=Wiener slawistischer Almanach|url=https://periodika.digitale-sammlungen.de/wsa/Blatt_bsb00000477,00291.html|access-date=2020-08-26|website=periodika.digitale-sammlungen.de}}</ref>
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰸ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic zemlja.svg|29px|Zemlja]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Zemlja.svg|29px|Zemlja]]
| style="text-align:center;" | [[З]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/z/}}
| Землја
| земја
| Можно е варијанта на грчката буква [[тета (буква)|тета]] {{Script|Grek|θ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰹ,&nbsp;Ⰺ}}
| style="text-align:center;" | {{nowrap|[[File:Glagolitic Iota.svg|29px|I]], [[File:Glagolitic izhe.svg|29px|Izhe]]}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Izhe.svg|33px|Izhe]]
| style="text-align:center;" | [[І (кирилица)|Ι]], [[Ї (кирилица)|Ї]]
| style="text-align:center; white-space:nowrap;" | {{IPA|/i/}}, {{IPA|/j/}}
| Иже
| којшто
|Можно од грчката буква [[ипсилон]] {{Script|Grek|Y}}<ref name="Kuznetsov 2012 7–14">{{Cite journal|last=Kuznetsov|first=Anatoly Mikhailovich|date=2012|title="Бывают странные сближенья…": греческий юпсилон и глаголица|url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=461622|journal=Slavistica Vilnensis|language=ru|volume=57|pages=7–14|issn=2351-6895}}</ref> или [[јота (буква)|јота]] со диереза {{Script|Grek|ϊ}}<ref name="Schenker" />
|-
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰻ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic i.svg|25px|I]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square I.svg|33px|I]]
| style="text-align:center;" |[[И]]
| style="text-align:center; white-space:nowrap;" | {{IPA|/i/}}, {{IPA|/j/}}
| И
| и
| Можно од симболот за [[ихтис|риба]]<ref name="Kuznetsov 2012 7–14"/>
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰼ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic djerv.svg|25px|Gjerv]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Djervi.svg|25px|Gjerv]]
| style="text-align:center;" | [[Ѓерв|Ꙉ]], [[Ћ]], [[Ђ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/d͡ʑ/}}
| Ѓерв
| дрво
| Непознато<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰽ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic kako.svg|50x50px|Kako|alt=]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Kako.svg|50x50px|Kako|alt=]]
| style="text-align:center;" | [[К (кирилица)|К]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/k/}}
| Како
| како
| Хебрејската буква [[Коф (буква)|коф]] {{Script|Hebr|ק}}&lrm;<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰾ}}
| style="text-align:center; white-space:nowrap;" | [[File:Glagolitic Ljudьje.svg|x31px|Ljudie]] , [[File:Glagolitic ljudi.svg|x28px|Ljudie]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Ljudije.svg|33px|Ljudie]]
| style="text-align:center;" | [[Л]], [[Љ]]
| style="text-align:center; white-space:nowrap;" | {{IPA|/l/}}, {{IPA|/ʎ/}}
| Људие
| луѓе
| Можно од грчката буква [[ламбда]] {{Script|Grek|λ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⰿ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic mislete.svg|33px|Myslite]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Myslite.svg|33px|Myslite]]
| style="text-align:center;" | [[М (кирилица)|М]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/m/}}
| Мислите
| мислите
| Грчката буква [[Му (буква)|му]] {{Script|Grek|μ}}.<ref name="Schenker" /> Кај аглестата варијанта била заменета со слична на латинична/кирилична форма, делумно поради нејзината комплексност<ref>{{cite journal |last=Čunčić |first=Marica |date=1999 |title=Duktus tipaua glagoljskoga pisma |trans-title=Ductus of the types of Glagolitic script |url=https://hrcak.srce.hr/index.php?show=clanak&id_clanak_jezik=244114 |language=hr |journal=Filologija |issue=32 |pages=33 |publisher= Staroslavenski institut |publication-place=Zagreb}}</ref>
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱀ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Našь.svg|x29px|Našь]] ,[[File:Glagolitic nash.svg|x28px|Nashi]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Nashi.svg|33px|Nashi]]
| style="text-align:center;" | [[Н]], [[Њ]]
| style="text-align:center; white-space:nowrap;" | {{IPA|/n/}}, {{IPA|/ɲ/}}
| Наш
| наш
| Непознато<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱁ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic on.svg|33px|Onu]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Onu.svg|33px|Onu]]
| style="text-align:center;" | [[О]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ɔ/}}
| Он
| тој/оној
| Непознато<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱂ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic pokoi.svg|33px|Pokoi]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Pokoji.svg|33px|Pokoi]]
| style="text-align:center;" | [[П]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/p/}}
| Покои
| покој/спокој/спокојство/мир
| Можно од постарата варијанта на грчката буква [[Пи (буква)|пи]] {{GrGl|Pi archaic}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱃ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic rtsi.svg|33px|Rici]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Ritsi.svg|33px|Rici]]
| style="text-align:center;" | [[Р (кирилица)|Р]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/r/}}
| Р'ци
| Речи!/ Кажи!
| Можно од грчката буква [[Ро (буква)|ро]] {{Script|Grek|ρ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱄ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic slovo.svg|33px|Slovo]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Slovo.svg|33px|Slovo]]
| style="text-align:center;" | [[С (кирилица)|С]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/s/}}
| Слово
| збор/слово
| 
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱅ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic tverdo.svg|33px|Tvrido]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Tvrido.svg|33px|Tvrido]]
| style="text-align:center;" | [[Т (кирилица)|Т]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/t/}}
| Тврдо
| тврдо/цврсто
| Можно од грчката буква [[тау]] {{Script|Grek|τ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱆ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic uk.svg|33px|Uku]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Uku.svg|33px|Uku]]
| style="text-align:center;" | [[У]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/u/}}
| Ук
| ук/учен/просветен
| Лигатура на ''он'' {{script|Glag|Ⱁ}} и ''ижица'' {{script|Glag|Ⱛ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱇ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic capital letter Fritu.svg|39px|Fritu]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Fritu.svg|32px|Fritu]]
| style="text-align:center;" | [[Ф]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/f/}}
| Фрт
|
| Варијанта на грчката буква [[Фи (буква)|фи]] {{Script|Grek|φ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱈ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic kher.svg|33px|Heru]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Heru.svg|33px|Heru]]
| style="text-align:center;" | [[Х (кирилица)|Х]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/x/}}
| Хер
|
| Непознато, слична на ''глаголи'' {{script|Glag|Ⰳ}} и латинската буква [[h]]<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱉ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic ot.svg|33px|Out]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Otu.svg|33px|Out]]
| style="text-align:center;" | [[Ѡ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ɔ/}}
| От
| од
| Лигатура на ''он'' {{script|Glag|Ⱁ}} и превртено ''он''<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱋ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic shta.svg|33px|Shta]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Shta.svg|33px|Shta]]
| style="text-align:center;" | [[Щ]]
| style="text-align:center; white-space:nowrap;" | {{IPA|/tʲ/}}, {{IPA|/ʃ͡t/}}
| Шта
|
| Лигатура на ''ша'' {{Script|Glag|Ⱎ}} над ''тврдо'' {{Script|Glag|Ⱅ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱌ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic tsi.svg|33px|Ci]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Tsi.svg|33px|Ci]]
| style="text-align:center;" | [[Ц (кирилица)|Ц]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/t͡s/}}
| Ци
|
| Хебрејската буква [[цаде]] на крајот од зборот{{Script|Hebr|ץ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱍ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic cherv.svg|33px|Chrivi]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Chrivi.svg|33px|Chrivi]]
| style="text-align:center;" | [[Ч]], [[Џ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/t͡ʃ/}}
| Чрв
| црв
| Непознато, слична на ''шта'' {{Script|Glag|Ⱋ}};<ref name="Schenker" /> можно од хебејската буква [[цаде]] која не е на крајот од зборот {{Script|Hebr|צ}}
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱎ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic sha.svg|33px|Sha]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Sha.svg|33px|Sha]]
| style="text-align:center;" | [[Ш]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ʃ/}}
| Ша
| тишина
| Хебрејската буква [[Шин (буква)|шин]] {{Script|Hebr|ש}}&lrm;<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱏ}}
| style="text-align:center;" | {{nowrap|[[File:Glagolitic yer.svg|33px|Jeru]], [[File:Glagolitic Jerъ.svg|x33px|Jerъ]]}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Yeru.svg|33px|Jeru]]
| style="text-align:center;" | [[Ъ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ɯ/}}
| Ер (голем)
|
| Можно е модификација на ''он'' {{script|Glag|Ⱁ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|ⰟⰊ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic yeri.svg|40px|Jery]]
| 
| style="text-align:center;" | [[Ы]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ɨ/}}
| Ери
|
| Лигатура; [[диграф]] на ''ер'' ({{Script|Glag|Ⱏ}}) или ''ери'' ({{Script|Glag|Ⱐ}}), со ''иже'' ({{Script|Glag|Ⰹ, Ⰺ}}) или ''и'' (Ⰻ).<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱐ}}
| style="text-align:center;" | {{nowrap|[[File:Glagolitic yerj.svg|39px|Jeri]], [[File:Glagolitic Jerь.svg|x33px|Jerь]]}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Yeri.svg|39px|Jeri]]
| style="text-align:center;" | [[Ь]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ə/}}
| Ер (мал)
|
| Можно е модификација на ''он'' {{script|Glag|Ⱁ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱑ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic yat.svg|36px|Jati]]
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic Letter Square Yati.svg|36px|Jati]]
| style="text-align:center;" | [[Ѣ]], [[Я]]
| style="text-align:center; white-space:nowrap;" | {{IPA|/æ/}}, {{IPA|/jɑ/}}
| Јат
|
| Можно од епиграфската форма на грчката буква [[алфа]] {{Script|Grek|Α}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱖ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic capital letter Yo.svg|40px]]
| 
| style="text-align:center;" | [[Ё]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/jo/}}
|
|
| Непознато:<ref name="Schenker" /> хипотетичка буква'','' не е сигурно дали постоела како посебна
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱓ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic yu.svg|30px|Jou]]
| 
| style="text-align:center;" | [[Ю]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ju/}}
| Ју
|
| Непознато<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱔ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic ens.svg|30px|Ensu (small jousu)]]
| 
| style="text-align:center;" | [[Јус|Ѧ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ɛ̃/}}
| [Мал јус]
|
| Грчката буква [[епсилон]] {{Script|Grek|ε}}, која исто така се користи за означување на назалност<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱗ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic yens.svg|35px|Jensu (small jousu)]]
| 
| style="text-align:center;" | [[Јус|Ѩ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/jɛ̃/}}
| [Мал јотиран јус]
|
| Лигатура на ''ест'' {{script|Glag|Ⰵ}} и ''мал јус'' {{script|Glag|Ⱔ}} за назалност<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱘ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic ons.svg|35px|Onsu (big jousu)]]
| 
| style="text-align:center;" | [[Јус|Ѫ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/ɔ̃/}}
| [Голем јус]
|
| Лигатура на ''он'' {{script|Glag|Ⱁ}} и ''мал јус'' {{script|Glag|Ⱔ}} за назалност<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱙ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic yons.svg|35px|Jonsu (big jousu)]]
| 
| style="text-align:center;" | [[Јус|Ѭ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/jɔ̃/}}
| [Голем јотиран јус]
|
| Лигатура на непозната буква и ''мал јус'' {{Script|Glag|Ⱔ}} за назалност<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱚ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic fita.svg|30px|Thita]]
| 
| style="text-align:center;" | [[Ѳ]]
| style="text-align:center;" | {{IPA|/θ/}}
| [Тита]
|
| Грчката буква [[тета (буква)|тета]] {{Script|Grek|θ}}<ref name="Schenker" />
|-
| style="text-align:center; font-size:xx-large;" class="Unicode" | {{Script|Glag|Ⱛ}}
| style="text-align:center;" | [[File:Glagolitic izhitsa.svg|27px|Yzhica]]
| 
| style="text-align:center;" | [[Ижица|Ѵ]]
| style="text-align:center; white-space:nowrap;" | {{IPA|/ʏ/}}, {{IPA|/i/}}
| Ижица 
|
|
|}

== Уникод ==
Глаголицата е додадена во [[Уникод]]-от во верзијата 4 јануари  Кодпоинт-опсегот е U+2C00 – U+2C5E. Поврзано:
* [http://www.unicode.org/charts/PDF/U2C00.pdf Приказ на глаголскиот код]

== Галерија ==
<gallery>
Податотека:ZographensisColour.jpg|[[Зографско четвороевангелие]] (XX-XX век), [[Зографски манастир]].
File:Македонската глаголица.pdf|Книгата „Македонската глаголица“ (2015) од акад. [[Ѓорѓи Поп-Атанасов]] со детален приказ и објаснувања на сите глаголски букви и ракописи напишани и најдени во [[Македонија]] (кликнете за да го отворите во целост).

</gallery>

== Наводи ==
{{наводи}}

== Користена литература ==
* Fucic, Branko: ''Glagoljski natpisi''. (In: Djela Jugoslavenske Akademije Znanosti i Umjetnosti, knjiga 57.) Zagreb, 1982. 420 p.
* Fullerton, Sharon Golke: ''Paleographic Methods Used in Dating Cyrillic and Glagolitic Slavic Manuscripts''. (In: Slavic Papers No јануари ) Ohio, 1975. 93 p.
* Gosev, Ivan: ''Rilszki glagolicseszki lisztove''. Szofia, 1956. 130 p.
* Jachnow, Helmut: Eine neue Hypothese zur Provenienz der glagolitischen Schrift - Überlegungen zum 1100. Todesjahr des Methodios von Saloniki. In: R. RathMayr (Hrsg.): ''Slavistische Linguistik 1985'', München 1986, 69-93.
* Jagic, Vatroslav: ''Glagolitica. Würdigung neuentdeckter Fragmente'', Wien, 1890.
* Kiparsky, Valentin: ''Tschernochvostoffs Theorie über den Ursprung des glagolitischen Alphabets'' In: M. Hellmann u.a. (Hrsg.): ''Cyrillo-Methodiana. Zur Frühgeschichte des Christentums bei den Slaven'', Köln 1964, 393-400.
* Miklas, Heinz (Hrsg.): ''Glagolitica: zum Ursprung der slavischen Schriftkultur'', Wien, 2000.
* Steller, Lea-Katharina: [http://fullextra.hu/modules.php?name=News&file=print&sid=782 ''A glagolita írás''] In: B.Virághalmy, Lea: ''Paleográfiai kalandozások''. Szentendre, 1995. ISBN 963-450-922-3
* Vais, Joseph: ''Abecedarivm Palaeoslovenicvm in usum glagolitarum''. Veglae, [Krk], 1917. XXXVI, 74 p.
* Vajs, Josef: ''Rukovet hlaholske paleografie. Uvedení do knizního písma hlaholskeho''. V Praze, 1932. 178 p, LIV. tab.

== Поврзано ==
* [[Глаголска миса]]
* [[Македонска азбука]]
* [[Македонски писма]]
* [[Македонски јазик]]
* [[Историја на македонскиот јазик]]

{{Македонски писма}}
{{македонска граматика}}
{{Словенски азбуки}}

[[Категорија:Глаголица| ]]
[[Категорија:Азбуки]]
[[Категорија:Словенска култура]]
[[Категорија:Историја на македонскиот јазик]]
[[Категорија:Македонски јазик]]
[[Категорија:Велика Моравија]]
[[Категорија:Старословенски јазик]]