Ѕвездено суперјато

A super star cluster (крат. ЅСЈ или SSC, од анг. super star cluster) — многу масивно младо расеано јато кое се смета за претходник на збиено јато. Овие јата се нарекуваат „суперјата“ бидејќи се релативно посјајни и имаат повеќе маса од другите млади ѕвездени јата. Меѓутоа, ЅСЈ не мора да биде физички поголемо од други јата, туку да има поголема маса и сјајност. Типично содржат многу голем број млади масивни ѕвезди кои го јонизираат околното H II-подрачје или таканаречено „ултрагусто HII-подрачје“ во Млечниот Пат или други галаксии (меѓутоа, ЅСЈ не мора секогаш да е сместено во HII-подрачје). Едно H II-подрачје на ЅСЈ од своја страна е опкружено со обвивка од прашина. Во многу случаи, светлината на ѕвездите и HII-подрачјата е невидлива на извесни бранови должини (како што е видливиот спектар) поради големиот степен на згаснување. Затоа, најмладото ЅСЈ are најдобро се забележува и фотографира од радиобранови и инфрацрвено зрачење. ЅСЈ како Вестерлунд 1 (Wd1) се среќаваат и во Млечниот Пат. Но највеќето се забележани во подалечни краишта на вселената. Само во галаксијата M82 се забележани 197 млади ЅСЈ со вселенскиот телескоп „Хабл“.

Начелно, ЅСЈ се образуваат со заемодејствата помеѓу галаксиите и подрачјата со голема ѕвездообразба и доволно голем притисок за да се задоволат условите за образување на ѕвездено јато. Овие подрачја можат да бидат понови галаксии каде се создаваат бројни млади ѕвезди, џуџести ѕвездородни галаксии, краци на спирални галаксии со голем степен на ѕвездообразба и при спојување на галаксии. Во 1996 г. објавени се наоди од сликите на ѕвездородни прстени во пет различни пречкести галаксии во УВ-спектарот на вселенскиот телескоп „Хабл“. Во прстените се гледаат грутки од бројни ѕвездени јата каде има висок степен на ѕвездообразба. Утврдено е дека овие јата имаат маса од Предлошка:Вред до Предлошка:Вред, старост од околу 100 милиони години и полупречници од 5 парсеци. Се смета дека подоцна тие се развиваат во збиени јата. Овие својства одговараат на оние на ЅСЈ.

Одлики и својства

Типичните одлики и својства на ЅСЈ се:

• Маса $\gtrsim$ Предлошка:Вред
• Полупречник ≈ 5 пс ≈ Предлошка:Вред
• Старост ≈ 100 милиони години (иако други извори велат дека забележните ЅСЈ имале старост од 1 милијарда години)
• Голема електронска густина $n_{\text{e}}$ = Предлошка:Вред–Предлошка:Вред (ова е својство на HII-подрачјето поврзано со ЅСЈ)
• Притисок $P/$$k_{\text{B}}$ = Предлошка:Вред–Предлошка:Вред. (ова е својство на HII-подрачјето поврзано со ЅСЈ)

Придонеси на „Хабл“

Со оглед на релативно малата големина на ЅСЈ во споредба со нините матични галаксии, во минатото астрономите тешко ги наоѓале поради ограничената разделност на наземните и вселенските телескопи од тоа време. Со пуштањето на вселенскиот телескоп „Хабл“ во 1990-тите, пронаоѓањето на ЅСЈ (како и други астрономски тела) станало многу полесно заради значително повисоката разделност на „Хабл“ (аголна разделност ~Предлошка:Дроп лачни секунди). Ова воедно им овозможило на астрономите да ги измерат нивните својства, како и својствата на поединечни ѕвезди во ЅСЈ. Во поново време откриена е масивната ѕвезда Вестерлунд 1-26 во суперјатото Вестерлунд 1 од Млечнипт Пат. Се смета дека нејзиниот полупречник е поголем од оној на Јупитеровата орбита околу Сонцето.

Некои ѕвездени суперјата

Име	Галаксија	Забелешки	Навод	Слика
Вестерлунд 1 (Wd1)	Млечен Пат	Прво ЅСЈ откриено во Млечниот Пат од Бенгт Вестерлунд во 1961 г.		Вестерлунд 1
NGC 3603	Млечен Пат	Кандидат за ЅСЈ		NGC 3603
NGC 2070	Голем Магеланов Облак	Кандидат за ЅСЈ		NGC 2070
R136	Голем Магеланов Облак	Прототип на ЅСЈ, во NGC 2070		R136 (во маглината Тарантула)
NGC 346	Мал Магеланов Облак	Можеби е ЅСЈ		NGC 346
NGC 1569 A1 и A2 (NGC 1569 A)	NGC 1569	Јата A1 и A2 го образувале ЅСЈ A		NGC 1569
NGC 1569 B	NGC 1569	Содржи постаро население на црвени џинови и црвени суперџинови		NGC 1569
средишно ЅСЈ на NGC 5253	NGC 5253	Многу правилово, во ѕвездообразбата е во тек. Особено богато со ѕвезди од типот O, барем 7.000.		NGC 5253

Надворешни врски

• Откриено чудовишно ѕвездено суперјато во Млечниот Пат Предлошка:En